یازدهمین فیلم نشست با موضوع امنیت سایبری و دارک وب، همراه با اکران فیلم «غیر دوستانه: دارک‌وب» با حضور: حجت الاسلام دکتر انبیائی (دکترای فلسفه دین و عضو شورای فکری دفتر مطالعات اسلامی پژوهشگاه فضای مجازی) و دکتر محمداسماعیل حسنی (دکترای ریاضیات و کارشناس فضای مجازی) برگزار شد.

در ابتدای این نشست حجت الاسلام دکتر محسن انبیایی به بیان تغییرات مؤلفه های امنیت برای کشورهای مختلف و افراد پرداختند و بیان کردند:با اندکی بررسی در فضای بین الملل متوجه می‌شویم که مقوله امنیت تغییر کرده است و اساسا تعاریف تغییر کرده است. و مؤلّفه‌های امنیت برای کشورها در عصر کنونی متفاوت‌تر از قبل شده است و دیگر نمی‌توان با نگاه سنتی حافظ امنیت جامعه بود.

فضای مجازی در حالی که امکانات فراوانی را برای ایجاد امنیت برای کشورها ایجاد کرده، ضد خودش را نیز ایجاد کرده و امنیت کشورها را دچار چالش کرده است.

ایشان افزود: وقتی سخنرانی بعضی از مقامات نظامی آمریکایی را بررسی می‌کنیم، همگی بالاجماع قائل هستند که اکنون تعریف قبلی «امنیت ملی»، دچار چالش شده است و در بحث فضای مجازی هر لحظه امکان دارد سیستم امنیتی ما از کار بیافتد و حملاتی وقوع پیدا کند که قبلا متصور نبوده است.

وی گفت: در اینجا قصد داریم به کاربران فضای مجازی بپردازیم. کاربرانی که در عصر جدید زندگی می‌کند، در زندگی روزمرّه خودش دچار چالش‌های امنیتی خواهند بود که اگر با هوشمندی و درایت با آن مواجه نشوند، زندگی آن‌ها تحت الشعاع قرار خواهد گرفت. ناامنی هایی که کاربران را تهدید می‌کند برخی ذیل امنیت سایبری تعریف می‌شود و برخی ذیل عنوان امنیت سایبری قرار نمی‌گیرد؛ مثلا امنیت روانی که در فضای سایبری مورد حمله قرار نمی‌گیرد.

ایشان در ادامه به اهمیت باز تعریف مولفه‌های امنیت برای خود پرداختند و افزودند: در کوچکترین صحنه‌هایی که در زندگی آینده خواهیم داشت نیاز به باز تعریف مؤلفه‌های امنیت خودمان هستیم که عدم توجه به این موارد، مشکلات حادی را برای نوجوانان و خانواده‌ها به وجود می‌آورد. مثلا مسئله فیشینگ که به صورت متعدد اتّفاق می‌افتد -که البته درصد آمار فیشینگ نسبت به جرائم دیگر 0،3 درصد است- یا مثلا عدم توجه کاربران به اشتراک گذاری تصاویر و اطلاعات شخصی خود که باعث ایجاد مشکلات متعددی برای خود و خانواده‌هایشان شده است.

در ادامه دکتر انبیایی به توضیح مختصری از فیلم پرداختند.

ایشان بیان داشت فیلم «غیردوستانه: دارک‌وب»، سری دوم از فیلمی به همین نام است که چهارسال قبل از این فیلم تولید شده است.

آقای استفن سال 2018 ساسکو اولین فیلم خودش را می‌سازد، این فیلم از نظر فنّی یک فیلم ضعیف است و در واقع یک اثر خاص در سینما نیست. کاری به اشکالات فیلم‌نامه‌ای و نوع فیلمبرداری نداریم؛ بلکه همانند فیلم Searching که قبلا مورد نقد و بررسی قرار گرفت در ژانر اسکرین‌لایف یا کامپیوتراسکرین یعنی فیلمی که تمام صحنه‌ها در قالب صفحه لپ‌تاپ نمایش داده می‌شود.

کارگردان این فیلم معروف نیست و بازیگران آن از بازیگران درجه سه و چهار هستند ولی موضوع فیلم برای کاربران فضای مجازی قابل توجه است. البته این فیلم برای خانم‌ها و دختران نوجوان نامناسب است چون مخاطب در ژانر وحشت و دلهره قرار می‌گیرند.

دکتر انبیایی افزود: کار فیلم‌ساز این است که یک مشکل را به صورت خیلی بزرگ نمایش بدهد که ذهن‌ها به این که خطر واقعا در یک قدمی ماست مشغول شود.

شروع فیلم اینگونه است که شخصی لپ‌تاپ کسی را می‌دزدد و در زمان کوتاهی رمز ورود لپ‌تاپ را پیدا می‌کند؛ چون رمز آن جزو رمزهای قابل حدس، مثل تاریخ تولد و شماره تماس است که به راحتی امکان یافتن آن وجود دارد.

وقتی که سارق لپ‌تاپ را روشن می کند، با پیام‌هایی که برای مالک آمده است مواجه می‌شود. این شخص ابتدا بی‌توجهی می‌کند ولی بعد که وارد اکانت صاحب لپ‌تاپ می‌شود، با ماجراهایی مواجه می‌شود.

در ادامه دکتر حسنی به بیان نکات فنی فیلم پرداختند، ایشان افزودند:

از جمله نکات آموزشی فیلم این است که در بدو خرید یک لپ‌تاپ اطلاعات قبلی رو کاملا فرمت کنید و رمزی را استفاده کنید که در صورت دزدیده شدن به راحتی قابل کشف نباشد.

ایشان فرمودند: در این فیلم اشاره‌ای نیز به ردروم[1] می کند. ردروم، اصطلاحی است که برای اتاق‌های شکنجه، قتل، تجاوز یا هر عمل خلاف قانون و غیر اخلاقی دیگری در مقابل دوربین برای پخش زنده یا غیر زنده با هدف کسب درآمد از تماشاگران یا هر هدف دیگری مثل لذت، گفته می‌شود. اینکه ردروم واقعی است یا نه، معلوم نیست.

دکتر حسنی در ادامه به توضیح دارک وب و بستر جرم افزایی آن پرداختند. وی بیان داشت:

دارک‌وب یا وب تاریک بخش کوچکی از دیپ‌وب یا وب پنهان است. دارک‌وب درواقع شبکه‌ای است که برای ناشناس ماندن کاربران در محیط اینترنت به کار می‌رود و در دسترس عموم نبوده و بیشتر برای مقاصد غیرقانونی و کلاه‌برداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.. همچنین بر پایه شبکه‌ای از سرویس دهنده‌ها (سرورها) بنا می‌شود و می‌تواند داده‌هایی از کاربران را مانند موقعیت مکانی و نشانی آی‌پی پنهان کند و مبدأ و مقصد پیام پنهان می‌شود. که این بستر، بستر جرم‌افزایی است.

دکتر حسنی گفت: دارک‌وب از لحاظ فنی شبکه پیچیده‌ای نیست، اطلاعات خاصی را هم ندارد. این فضا بیشتر به علت افسانه سرایی و خیال پردازی برخی کاربران سایبری معروف شده است نه بابت کارکرد حقیقی آن. در واقع در حوزه تخصصی هک از جایگاه پایینی برخوردار است. به نظر ما یکی از مصادیق ملموس و محسوس دارک‌وب تلگرام است که در آن هویت و موقعیت مکانی پنهان است.

در ادامه بخشی از نقد فیلم غیر دوستانه که توسط دکتر حسنی ارائه شد، بیان می شود:

فیلم‌هایی که در حوزه دارک‌وب و هک ساخته شده از اغراق و افسانه‌سرایی بالایی برخوردارند به خلاف فیلم‌هایی از قبیل جست‌وجو که بیشتر آموزشی است و دارای جذابیت فنی است، درمورد فیلم‌های حوزه هک و دارک‌وب اینگونه نیست. درکنار اینکه اطلاعات جذابی که به مخاطب نمی‌دهند بلکه مخاطب و کاربران فضای مجازی را نیز نگران‌ می‌کنند و موجب می‌شوند برای بیننده خود توهّمی نسبت به امنیت فضای مجازی و ترس بیش از حد نیاز رقم بزنند؛ مثلا در فیلم «غیردوستانه: دارک‌وب» شخصی درقالب یک هکر و در محیط چت و فضای اسکایپ، ناگهان پنج نفر را هک می‌کند به حدی که موس سیستم آنها را کنترل می‌کند و فایل‌های دلخواه خود را بارگزاری می‌کند و به نوعی دسترسی مطلق دارد در سیستم آن پنج نفر و آنها را کنترل می‌کند.

در حالی که محیط چتی همچون اسکایپ در ایده‌آل ترین حالت مدتی طول می‌شد که بتوان مخاطب را هَک کرد در حالی که این هکر در ظرف یک دقیقه و غیرعادی و غیرمنطقی سیستم آن پنج نفر را هک می‌کند در حالی که با آنچه که در واقع است بسیار فاصله دارد. البته قبول می‌کنیم؛ چون بلاخره فضای فیلم‌سازی سازوکار خودش را دارد، و برای افزایش جذابیت، دست‌اندرکاران فیلم مجبورند برخی خیال‌پردازی‌ها را اعمال کنند که طبیعی است مخاطب نیز دچار اشتباه راهبردی می‌شود.

دکتر حسنی بیان کردند :

توصیه نمی‌شود به حوزه دارک‌وب پرداخته شود چون به اطلاعات نامناسب و نگران کننده‌ای می‌رسید. مهم‌ترین حوزه‌ای که دارک‌وب در آن فعالیت می‌کند، حوزه پدوفیلی (کودک‌آزاری جنسی) است.

هنگام جست‌وجو در دارک‌وب معمولا به لینک‌هایی می‌رسیم که یا برای کلاهبرداری است یا پیشنهاداتی از قبیل پدوفیلی است. در برخی از کشورها همچون آمریکا انتشار لینک‌های دارک، جرم محسوب می‌شود.

در برهه‌ای از زمان افراد زیادی وارد فضای دارک‌وب می‌شدند ولی در سال‌های اخیر اینگونه نیست بیشتر مورد استفاده افراد خاصی قرار می‌گیرد که متخصص هستند یا شخصیت‌های خاصی هستند که قصد دارند هویت آن‌ها مخفی بماند. که توصیه می‌شود در موارد غیر ضرور از ورود به این فضا خودداری کنید چون حساسیت نهادهای امنیتی و اطلاعاتی را افزایش می‌دهد.

امنیت نیاز ضروری انسان است

در پایان حجت الاسلام دکتر انبیائی جمع بندی خود را ارائه نمودند. ایشان بیان داشتند:

امنیت یک نیاز ضروری انسان است؛ بشر از آغاز به دنبال ایجاد امنیت برای خود بوده است ولی هرگاه خواسته وارد مرز جدیدی از امنیت شود، دریچه جدیدی از ناامنی را برای خود باز کرده است. مثلا برای ایجاد امنیت برای خود، آهن را تبدیل به سلاح کرد اما در فاصله بسیار کوتاهی ناامنی جدید به شیوه نوین برای خود ایجاد کرد.

چون افراد قبل از سلاح، با سنگ و چیزهای ساده از خود دفاع می‌کردند که بالتبع خطر و آسیب کمتری را به دنبال داشت ولی با آمدن سلاح، این خطر و آسیب بیشر شد. در مرحله بعد انسان برای ایجاد امنیت، شروع به تولید سلاح نسل دوم کرد ولی بازهم به جای ایجاد امنیت، ناامنی را به ارمغان آورد. و این سیر به همین گونه ادامه خواهد شد.

مثلا فضای وب در ابتدا کارکرد نظامی داشته و به جهت ایجاد امنیت ساخته شده اما شاهد هستیم در دل این فضا ناامنی برای حتی سازندگان خود به وجود آورده است. اساسا بشر به سمت امنیتی حرکت نمی‌کند که زمینه ساز ناامنی جدیدی نباشد.

وی افزود: در روایات معصومین علیهم السّلام است که مردم به دنبال برخی چیزها هستند ولی هیچ وقت به آن دست نمی‌یابند، چون دنیا محل یافتن آنها نیست .

یکی از مواردی که بشر هیچگاه به آن دست نیافته و دست نخواهد یافت، مسئله امنیت است. لذا در جستجوی آن بودن، چیزی جز ناآرامی روانی را به دنبال نخواهد داشت.

ایشان بیان کردند: البته به این معنا نیست که تکنولوژی را کنار بگذاریم و به دنبال پیشرفت نباشیم. زمانی که برق اختراع شد خیلی‌ها با این پیشرفت مخالف بودند و منشاء حرف آنها برق گرفتگی افرادی بود که منجر به فوت آنها شده است. این موضع در مقابل تمام تکنولوژی‌ها وجود داشته و خواهد داشت چون هر تکنولوژی جدا از اینکه ایجاد رفاه می‌کند، مشکلاتی نیز ایجاد خواهد نمود، این نباید مانع پیشرفت تکنولوژی باشد.

پسوردهایی انتخاب کنید که براحتی قابل حدس نباشد

دکتر محمداسماعیل حسنی در انتهای نشست توصیه آموزشی و کاربردی ارائه نمودند.

دکتر حسنی گفت:

توصیه می‌شود پسوردهایی را برای دستگاه‌هایی از قبیل تلفن همراه، لپ‌تاپ و… انتخاب کنید که به راحتی قابل حدس و ردیابی نباشد.

 redroom
 dark web
 deep web
 پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله): وَ أَیْضا قَالَ : أَوْحَی اَللَّهُ تَعَالَی إِلَی مُوسَی أَنِّی وَضَعْتُ خَمْسَهَ أَشْیَاءَ فِی خَمْسَهِ أَشْیَاءَ وَ اَلنَّاسُ یَطْلُبُونَ فِی خَمْسَهٍ أُخْرَی فَمَتَی یَجِدُونَ إِنِّی وَضَعْتُ عِزَّ عِبَادِی فِی طَاعَتِی فَهُمْ یَطْلُبُونَ مِنْ بَابِ اَلسُّلْطَانِ فَمَتَی یَجِدُونَ وَ إِنِّی وَضَعْتُ اَلْعِلْمَ وَ اَلْحِکْمَهَ فِی اَلْجُوعِ وَ هُمْ یَطْلُبُونَ فِی اَلشِّبَعِ فَمَتَی یَجِدُونَ وَ إِنِّی وَضَعْتُ اَلْغِنَی فِی اَلْقَنَاعَهِ وَ هُمْ یَطْلُبُونَ فِی اَلْمَالِ فَمَتَی یَجِدُونَ وَ إِنِّی وَضَعْتُ اَلرَّاحَهَ فِی اَلْآخِرَهِ وَ هُمْ یَطْلُبُونَ فِی اَلدُّنْیَا فَمَتَی یَجِدُونَ وَ إِنِّی وَضَعْتُ رِضَایَ فِی مُخَالَفَهِ هَوَاهُمْ وَ هُمْ یَطْلُبُونَ فِی مُوَافَقَهِ هَوَاهُمْ فَمَتَی یَجِدُونَ.(مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله فرمود: خدای متعال به موسی علیه السّلام وحی فرمود: من پنج چیز را در گرو پنج چیز قرار دادم ولی مردم آن را در پنج چیز دیگر می جویند و به آن نخواهند رسید. نخست، عزّت بندگانم را در اطاعت از خود قرار دادم، ولی آنان عزّت را در خانه سلطان می جویند، چه زمانی آن را می یابند؟ دوم، من علم و دانش را در گرسنگی قرار دادم ولی آنان در سیری شکم آن را طلب می کنند، کی آن را می یابند؟

سوم، من بی نیازی را در قناعت قرار دادم ولی آنان در اندوختن ثروت می جویند،ک ی آن را می یابند؟چهارم، من آسایش را در آخرت قرار دادم، در حالی که آنان در دنیا به دنبالش می روند، کی به آن می رسند؟ پنجم، من خوشنودیم را در مخالفت آنان با هوای نفس قرار دادم ولی آنان در پیروی از هوای نفس می جویند، کی به آن می‌رسند؟