به گزارش جهت پرس؛ عطیه فکری _ بودجه فرهنگی مسئله‌ای است که هر سال در این ایام مطرح می‌شود و هر سال سوالات تکراری و شبهات تکراری را در پی دارد. غالبا با ذکر اسامی فلان حوزه علمیه یا فلان نهاد دینی اصرار دارند این شبهه را در ذهن مخاطب القا کنند که بریز و پاش‌های دولت برای این قبیل ارگان‌ها تمامی ندارد و باید بودجه را صرف فعالیت‌های مهم‌تری کرد اما مسئله اینجاست که کدام فعالیت مهم‌تر؟ چرا به تقلید از رسانه‌ها و افرادی که با سانسور واقعیت و کاملا هدفمند به این شبهات دامن می‌زنند، همراهی می‌کنند؟
اگر به فرض بودجه فلان نهاد دینی یا حوزه علمیه را 10 میلیارد در نظر بگیرید و با سایر موسسات و ارگان‌های فرهنگی مثل دانشگاه‌ها مقایسه شود، خواهید دید که این 10 میلیارد بودجه‌ای به مراتب کمتر از مثلا دانشگاه‌هاست ولی چرا کسی سراغ بودجه دانشگاه به عنوان یک نهاد فرهنگی را نمی‌گیرد؟ این استاندارد دوگانه که نشات گرفته از حب و بغض برخی افراد مغرض است، نشان دهنده اینست که چرا هر سال علارغم توضیحات باز هم چنین شبهاتی مطرح می‌شود.
مرکز روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان برنامه و بودجه کشور در واکنش به اظهار نظر یک پایگاه خبری در گزارشی تصویری با عنوان «تماشا کنید: ریاضت برای مردم/ ولخرجی دولت در اختصاص به نهادهای غیر پاسخگو»، سعی در القای پیامی غیر واقعی در خصوص رشد بودجه دستگاه‌های فرهنگی داشته است، گزارشی ارائه داد:
۱- برخی از ارقام ارائه شده در گزارش نادرست است؛ مانند بنیاد سعدی که اعتبار اضافه شده آن ۳۴ میلیارد عنوان شده، در حالی‌که ۱۲,۵ میلیارد تومان بوده است و یا بودجه اضافه شده موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) حتی با احتساب اعتبارات بند (ب) تبصره ۱۳ قانون بودجه، ۱۶۵ میلیارد تومان بوده که ۲۹۶ میلیارد تومان عنوان شده است. همچنین اعتبارات اضافه شده مورد اشاره در گزارش برای شورای عالی حوزه‌های علمیه و شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران، سازمان تبلیغات اسلامی و جامعه المصطفی العالمیه نیز غیر واقعی است.
۲- رشد اعتبارات بودجه عمومی جدول (۷) دستگاه‌های اجرایی که در گزارش یاد شده به آنها اشاره شده به شرح جدول ذیل است.
همانطور که در جدول نیز قابل مشاهده است، رشد اعتبارات هزینه‌ای عمومی دستگاه‌های فرهنگی متناسب با مأموریت‌های آنها و مانند سایر دستگاه‌های اجرایی بین ۱۳ تا ۳۸ درصد بوده است.
درآمد اختصاصی دستگاه‌های فرهنگی برای اولین بار در جداول بودجه اضافه شده است.
۳- درآمد اختصاصی دستگاه‌های فرهنگی برای اولین بار در جداول بودجه اضافه شده است که علت آن حکم بند (ب) تبصره (۱۳) قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور است که بر اساس آن یک درصد (۱ درصد) از هزینه‌های شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت به موجب هم‌افزایی و ارتقای فعالیت‌ها و تولیدات فرهنگی، هنری و ورزشی از قبیل موضوعات قرآنی، ازدواج و خانواده، جوانی جمعیت، توانمندسازی بانوان و آسیب‌زدایی از زنان و خانواده تخصیص یافته است.
۴- همچنین با توجه به اینکه کمک بودجه‌ای دولت به مؤسسات و نهادهای فرهنگی از طریق دستگاه‌های اجرایی اصلی است، بخش قابل توجهی از اعتبار در نظر گرفته شده ذیل دستگاه‌های اجرایی یاد شده به منظور کمک به مؤسسات و نهادهای مذکور بوده که در گزارش یاد شده به صورت نادرست به سرجمع اعتبارات دستگاه‌های اجرایی اضافه شده است. به عنوان نمونه هزار میلیارد تومان از اعتبار پیش‌بینی شده برای سازمان تبلیغات اسلامی از محل اعتبار بند (ب) تبصره (۱۳) لایحه بودجه سال جاری مربوط به صندوق توسعه قرآنی و برای گسترش فعالیت‌های حفظ موضوعی قرآن کریم و تقویت فعالیت‌های مؤسسات قرآنی کشور بوده که (بر اساس برنامه‌های ارائه شده) در اختیار آن صندوق قرار خواهد گرفت و جزء اعتبارات سازمان تبلیغات اسلامی نیست.
نظرات مسئولین درباره بودجه فرهنگی کشور
امیرحسین بانکی‌پور، عضو کمیسیون فرهنگی با اشاره به مشکلات بودجه‌ای موجود در حوزه فرهنگ گفت: «در ابتدای ورود به مجلس، کل بودجه فرهنگی نیم درصد بود؛ اما سال 1400 برای نخستین بار، بودجه فرهنگی کشور از نیم درصد به 5/2 درصد افزایش پیدا کرد.»
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به مقاومت سازمان برنامه‌ریزی بودجه در خصوص افزایش بودجه فرهنگی افزود: «طی سال‌های اخیر، باوجود آنکه شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی مصوب کرد که سهم فرهنگ در بودجه هر سال، 25 درصد افزایش یابد اما سازمان برنامه‌ریزی با این مسئله مخالف بود؛ چون متأسفانه بحث‌های فرهنگی جزو اولویت‌های سازمان برنامه و بودجه نیست.»
بانکی پور دررابطه‌با تغییر بودجه فرهنگی نسبت به سال‌های قبل گفت: «سال گذشته در برنامه هفتم توسعه کشور با همراهی دولت، اقدامات خوبی برای صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت گرفت. این دو عرصه در بحث فرهنگی نسبتاً تقویت شد؛ اما می‌طلبد که نگاه نسبت به مسائل فرهنگ عمیق‌ترشده و سهم قابل‌توجهی برای بودجه فرهنگی در نظر گرفته شود. بر همین اساس، شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی تصویب کرد که هر سال سهم فرهنگ 25 درصد اضافه‌تر شود و امیدواریم که امسال این اقدام عملیاتی شود.»
عبدالحسین کلانتری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم اظهار داشت: تقویت ساختاری مجموعه‌های فرهنگی از جمله برنامه‌های وزارت علوم برای ترویجی شدن برنامه‌های فرهنگی دانشگاه‌ها بوده است؛ چرا که در سال‌های گذشته بسیاری از معاونت‌های فرهنگی در معاونت‌های دانشجویی ادغام شده بود و آسیب جدی را وارد می‌کرد که اصلاح جدی در این زمینه صورت گرفت.
وی افزود: تحول خوبی در زمینه بنیان بودجه‌ای فرهنگی صورت گرفت، وزیر علوم در سال ۱۴۰۱ تصویب بودجه فرهنگی ۳ درصد هیئت امنایی را داشت و در سال ۱۴۰۲ برای اولین بار در حیات آموزش عالی بودجه ۵ درصد به حوزه فرهنگی اختصاص پیدا کرد و در مجلس تصویب و به دانشگاه‌ها ابلاغ شد.
کلانتری تصریح کرد: سال جاری، فصول استثنای بودجه فرهنگی از بین خواهد رفت و شاهد رشد چشمگیر در این زمینه خواهیم بود تا پتانسیل بخش فرهنگی در دانشگاه‌ها که هم‌اکنون مغفول است، فعال شود تا با نشاط فرهنگی دانشجویان مواجهه شویم.
علیرضا نادعلی، رییس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران در رابطه با اولویت‌های هزینه بودجه ۱۴۰۳ شهرداری تهران در بخش فرهنگی، اظهار کرد: «اولویت‌های امسال بودجه فرهنگی نسبت به سال گذشته جابه‌جایی آنچنانی نداشته است و فقط برخی تغییرات جزئی در آن اعمال خواهد شد، چرا که مجموعه شهرداری تهران دارای سه سازمان فرهنگی است که وظایف مشخص و معینی را دارند و بودجه بخش فرهنگی نیز، بر اساس همین مأموریت‌ها اختصاص داده می‌شود.»
امین توکلی‌زاده، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران درباره بودجه معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران در بودجه ۱۴۰۳ که به شورای شهر ارائه شده است، گفت: شکر خدا یک جهش خیلی خوب در بودجه برای حوزه فرهنگی اجتماعی رخ داده است.
حمیدرضا حاجی بابایی، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در نشست مدیران کل کتابخانه های عمومی استان ها، اظهار داشت: اضافه شدن ۲۸ هزار میلیارد تومان به بودجه فرهنگی کشور، یکی از قله های بلند بودجه سال ۱۴۰۳ است که چنانچه به صورت بهینه مورد استفاده قرار گیرد باید تحول آفرین باشد.
خروجی کار فرهنگی کجا مشخص می‌شود؟
اقتصاد و فرهنگ در هم تنیده هستند و نمی‌توان از یکدیگر جدا کرد، می‌توان گفت که نباید نگاه صرف به پدیده اقتصاد داشت و مقولات فرهنگی را نادیده گرفت و این تفاوت در خروجی سرمایه‌گذاری فرهنگی و اقتصادی را باید پذیرفت که خروجی کار فرهنگی بلند مدت است و نمی‌توان نظر سنجی بابت تاثیرگذاری آن داشت ولی اقتصاد و سرمایه‌گذاری اقتصادی کوتاه مدت و قابل رویت است اما این به این معنی نیست که چون سرمایه‌گذاری فرهنگی قابل رویت نیست پس بیهوده است و باید بودجه را جای دیگری هزینه کرد.
جامعه ایران سالهاست مورد تهاجم فرهنگی ست و این تهاجم طی ده سال گذشته با توسعه شبکه های اجتماعی ضریب بیشتری پیدا کرده است. با این همه، چگونه زیست دینی و فرهنگی هنوز در ایران زنده است؟ به عنوان مثال: نوجوانان انبوهی که در اعتکاف حاضر می‌شوند، تعداد زوار حرم ائمه علیهم السلام که هیچگاه کاهش ندارد، هیئات مذهبی که مملو از جوانان است، دهه هفتادی و هشتادی هایی که مدافع حرم می شوند، مراجعات فرهنگی و دینی که به حوزویان و نهادهای فرهنگی می‌شود (در یک نمونه فقط یک مرکز ملی پاسخگویی دینی در قم روزانه هفت تا ده هزار تماس تلفنی برای پرسش دینی_فرهنگی دریافت می‌کند). این‌ها و ده‌ها مثال دیگر همه نشان از زنده بودن زیست دینی و فرهنگی دارد. پس، همانطور که می‌توان ادعا کرد نهادهای فرهنگی کاری نمی‌کنند، می‌توان ادعا کرد این ها پس حاصل چیست؟! قطعا بخشی حاصل تلاش نهادهاست.
