تغییر شمخانی که دوره پر‌حادثه‌ای را در شورای عالی امنیت ملی سپری کرده است بهانه خوبی را فراهم آورده تا مروری داشته باشیم بر سوابق این شورا و مهم‌ترین حوادثی که از بدو تاسیس تا‌کنون تجربه کرده است.
تولد «شعام»ی که می‌شناسیم!
در تاریخ ۲۰ مهر ۱۳۶۸ اولین جلسه شورای عالی امنیت ملی تشکیل شد.
حسن روحانی با حکم هاشمی‌رفسنجانی به‌عنوان دبیر این شورا انتخاب شد. وی به مدت ۱۶ سال این سمت را به عهده داشت.
شورش‌ها و اعتراضات خیابانی که در اوایل دهه ۷۰ صورت گرفتند از جمله این موارد بودند. البته این اعتراضات همگی جنبه اقتصادی داشتند اما در تیر ماه سال ۱۳۷۸ و در جریان کوی دانشگاه هم تجربه جدیدی در اعتراضات مدنی و اجتماعی رخ داد.
روحانی در سخنرانی پیش از خطبه‌های نمازجمعه ۲۳ تیر ۷۸، عاملان این حوادث را عده قلیلی از اوباش خواند و گفت که روز گذشته دستور قاطع جهت سرکوب حرکات این عناصر صادر شده است.
همچنین آغاز مذاکرات هسته‌ای را شاید بتوان از آخرین پرونده‌های مهم دوره دبیری روحانی دانست.
مذاکراتی که در ابتدا مسئولیت پیگیری آن توسط خاتمی، رئیس‌جمهور وقت به شورای عالی امنیت ملی سپرده شده بود و نتایجی همچون بیانیه سعدآباد، توافقات بروکسل و پاریس از دستاوردهای همین شورا در سال‌های پایانی دبیری روحانی است.
مهم ترین دستور کار شورا در دوره لاریجانی و جلیلی
چند روز پس از تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد در 30 مرداد 84 با برگزاری مراسم تودیع روحانی و معارفه علی لاریجانی به‌عنوان دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی، از این پس روحانی فقط نماینده رهبر انقلاب در شورا بود و لاریجانی علاوه‌بر داشتن نمایندگی ایشان مسئولیت دبیرخانه را نیز برعهده داشت که باید مذاکرات هسته‌ای را نیز هدایت می‌کرد.
بمب‌گذاری‌های سلسله‌وار در اهواز و جنایات گروهک جندالله به فرماندهی عبدالمالک ریگی مهم‌ترین چالش‌های شورای عالی امنیت ملی در دوره لاریجانی بودند.
قتل مسافران جاده بم و کشتار در تاسوکی حوادثی بودند که در همین دوره رخ دادند. اختلافات میان لاریجانی و احمدی‌نژاد در این زمان بالا گرفت تا جایی که سرانجام رئیس‌جمهور وقت با استعفای وی موافقت کرد و از مهر سال 86 سعید جلیلی را -که سابقه حضور در وزارت خارجه هم داشت- به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب کرد.
در دوره جلیلی مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه 1+5 آغاز شد و وی برای اولین‌بار در کنفرانس ژنو 1 در 29 تیرماه 87 مقابل سولانا و نمایندگان 6 کشور قرار گرفت.
انفجار در حرم امام خمینی(ره)، حملات انتحاری جندالله به مسجد شیعیان زاهدان و همایشی در پیشین که منجر به شهادت 30 نفر ازجمله سردار نورعلی شوشتری، جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه شد، انفجار در مسجد جامع زاهدان و همچنین دستگیری عبدالمالک ریگی رهبر گروه تروریستی جندالله ازجمله مهم‌ترین وقایع دوره دبیری سعید جلیلی در شورای عالی امنیت ملی بوده‌اند.
دیگر ماجرای مهمی که در دوره سعید جلیلی دامن کشور را گرفته بود مربوط می‌شد به ترور زنجیره‌ای دانشمندان هسته‌ای ایران، تروری که برخی منتقدان ریشه آن را در بی‌مبالاتی شورای عالی امنیت ملی جست‌وجو کرده و اجازه مصاحبه بازرسان آژانس با دانشمندان هسته‌ای را علت آن توصیف می‌کردند.
دوران پرتلاطم دبیری علی شمخانی
با پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری علی شمخانی که سابقه هشت‌سال تصدی وزارت دفاع، فرماندهی نیروی زمینی سپاه و فرماندهی مشترک نیروی دریایی ارتش و سپاه را در کارنامه دارد، به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی انتخاب شد.
التهابات خیابانی در سال‌های 96، 98 و 1401 سبب شد تمرکز فکری شورا عالی امنیت ملی به‌جای مسائل مربوط به سیاست خارجی درگیر مدیریت فضای داخل شود.
سکوت سه‌روزه در قبال ماجرای شلیک موشک به‌سمت هواپیمای اوکراینی مهم‌ترین اقدامی بود که برخی آن را به سوءعملکرد شورای عالی امنیت ملی تعبیر کردند و ماجرای جاسوسی علیرضا اکبری که سابقه فعالیت در وزارت دفاع را نیز داشته و برخی او را چهره نزدیک به شمخانی می‌دانستند، باعث شد پیکان انتقادهای با شدت بیشتری شمخانی را نشانه رود.
سپردن مسئولیت مذاکره با عربستان به شمخانی به‌عنوان فردی که سابقه دریافت عالی‌ترین نشان دولتی این کشور را در کارنامه دارد، موجب شد مسیر توافق بین تهران و ریاض هموار‌تر شود و دوطرف با سرعت بیشتری به یکدیگر نزدیک شوند.
درنهایت شمخانی بعد از تقریبا 10 سال تصدی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی که دوسال آن در دوره دولت سیزدهم و ریاست‌جمهوری سیدابراهیم رئیسی بود جای خود را به علی‌اکبر احمدیان رئیس اسبق ستاد مشترک سپاه پاسداران داد و خود به‌عنوان مشاور رهبر انقلاب روانه مجمع تشخیص مصلحت نظام شد.
