به بهانه انتشار خبر ازسرگیری دور جدید مذاکرات میان ایران، نماینده اتحادیه اروپا و آمریکا به گفت‌وگو با عبدالرضا فرجی‌راد، کارشناس مسائل بین‌الملل پرداخته‌ایم و ضمن ارزیابی دستاوردهای سیاسی ایران در ارتقای صنعت هسته‌ای، روند احتمالی مذاکرات پیشرو را مورد بررسی قرار دادیم. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
در چند روز گذشته شاهد گمانه‌زنی‌هایی درخصوص تاریخ ازسرگیری دور جدید گفت‌وگوهای ایران، نماینده اتحادیه اروپا و آمریکا بر سر رفع‌تحریم‌ها و بازگشت به تعهدات برجامی بودیم که درنهایت قرار بر آن شد که این گفت‌وگوها طی یکی، دو روز آینده در وین از سر گرفته شود. همزمان با این اخبار شاهد اقدام ضدایرانی آمریکا در اعمال تحریم‌هایی جدید علیه کشورمان بودیم که البته با اقدام متقابل ایران مواجه شد. اقدام متقابل ایران، تصمیم به توسعه توانمندی صلح‌آمیز هسته‌ای خود با نصب و راه‌اندازی گسترده‌تر سانتریفیوژهای IR6 بود. این اقدام در شرایطی که می‌دانیم غربی‌ها بیش از هر چیز بر سانتریفیوژهای نسل جدید ایران حساسیت نشان دادهاند چه پیامی برای طرف آمریکایی خواهد داشت؟
همان‌طور که می‌دانید، سانتریفیوژهای IR6، سانتریفیوژهای پیشرفته‌ای است که میزان غنی‌سازی را با سرعت بیشتری افزایش می‌دهد. بیشتر نگرانی غربی‌ها مربوط به راه‌اندازی این نوع سانتریفیوژهاست. البته قبلا این نوع نگرانی‌ها را داشته‌ایم ولی این نوع خاص از سانتریفیوژ، پیشرفته‌تر از قبلی‌هاست. لذا غربی‌ها بیش از قبل حساسیت نشان می‌دهند. به‌نظرم هدف ایران اعمال فشار بر غربی‌ها برای پذیرفتن خواسته‌های مذاکره‌کنندگان کشورمان در جریان گفت‌وگوهاست. همان‌طور که در اخبار دیدیم، دور جدید مذاکرات انجام خواهد شد. می‌توان گفت هیچ یک از طرفین تمایل ندارند تنش‌ها دراین‌خصوص افزایش پیدا کرده و شرایط پیچیده شود. آمریکایی‌ها اخیرا اقدام به اعمال تحریم‌هایی جدید علیه ایران کردند که البته طرف ایرانی هم جواب آنها را با توسعه سانتریفیوژهای IR6 داد. با این‌حال درنهایت تصور می‌کنم دو طرف با وجود اتفاقات اخیر، روی پیشنهاد ارائه‌شده از سوی جوزپ بورل تمرکز کرده و به گفت‌وگو بپردازند.
انریکه مورا گفته است اساس مذاکرات جدید قرار است متن جوزپ بورل باشد. این متن تا چه حد می‌تواند منافع ایران را در مذاکرات تامین کند؟
من تصور می‌کنم بالاخره ایران همه بخش‌های پیشنهادهای ارائه‌شده از سوی جوزپ بورل را نمی‌پذیرد اما می‌توان پیش‌بینی کرد مقداری امتیاز دهد. همان‌طور که بالاخره ممکن است آمریکایی‌ها امتیازاتی به بورل داده باشند تا جوزپ بورل بتواند آن پیش‌نویس را تهیه کند. شاید لازم باشد قدری چانه بزنند اما در پس آن ناامیدی‌هایی که در چند روز و چند هفته گذشته وجود داشت یک امیدی ایجاد شده است. می‌توان گفت امیدی دراین‌خصوص وجود دارد که دو طرف متن پیشنهاد بورل را در کلیات بپذیرند و روی آن بحث کنند تا شاید به نتیجه برسند.
در متن جوزپ بورل دو طرف خیلی شفاف به این نپرداخته‌اند تا چه حد همدلی با مطالب پیشنهادی دارند ولی مطالبی که در پیشنهاد قید نشده همان است که ایران از ابتدا دنبال آن بود یعنی بحث پرونده PMD و بحث تضمین‌ها و همین‌طور راستی‌آزمایی به‌طور کامل در این متن مطرح نشده است و آمریکا حاضر نشده تا پایان دولت بایدن با بحث تضمین‌ها موافقت کند. ارزیابی شما در این خصوص چیست؟
فکر می‌کنم اروپایی‌ها خود راهکارهای نسبی در بحث تضمین‌ها پیدا کرده باشند تا درنتیجه آن، مقداری به ایران اطمینان دهند و واقعیت این است که آمریکایی‌ها نمی‌توانند در مورد چیزی که مربوط به دولت بعدی است تضمین بدهند. در رابطه با دو سالی که بایدن سر کار است تصور من این است که اروپایی‌ها خود مسائلی را مطرح می‌کنند. آنچه هنوز اهمیت دارد مساله سپاه است که باز هم شنیدم در این طرح تهیه‌شده جوزپ بورل و در پیش‌نویس راه‌هایی را پیشنهاد کردند که بخش‌های اقتصادی بتوانند کار کنند. کلیت قضیه را نپذیرفتند اما بخش‌های اقتصادی می‌توانند کار کنند. پیشنهاد جوزپ بورل به نوعی جذابیتی برای طرف ایرانی دارد که باعث شده مذاکرات مجددا آغاز شود.
معنای ادعاهای اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخصوص کیفیت نظارت‌های این نهاد بر برنامه‌های هسته‌ای کشورمان و اظهارنگرانی درخصوص آن که واکنش اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان را به‌دنبال داشت چه می‌دانید؟
این بحث بسیار حساس است. مسائل مرتبط با دوربین‌های فراپادمانی که هرازچندگاهی آن را مطرح می‌کنند درواقع مساله‌ای است که اثرگذاری بالایی بر روند مذاکرات دارد. یعنی تاکید بر آن از سوی آژانس، بر روند مذاکرات اثر منفی می‌گذارد. گروسی در روزهای اخیر به هر دری زد تا بر این نکته تاکید کند که نمی‌داند در ایران چه خبر است و آژانس به‌گفته او از برخی ابعاد فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان مطلع نیست. اگر آن چیزی که گروسی درخصوص آن حساسیت نشان می‌دهد دوباره در دستورکار قرار گیرد و کارشناسان برای پیگیری آن فعال شوند و درنتیجه این فعالیت‌ها، دوربین‌ها فعال شد، باید دوربین‌های فراپادمانی را فراموش کنند. اگر این حساسیت‌ها باقی بماند، درصورت به‌نتیجه رسیدن مذاکرات هم نااطمینانی‌هایی برای آینده وجود خواهد داشت. این نگرانی به‌وجود می‌آید که غرب یا آژانس مسائلی را مطرح کنند که آن مسائل مجددا روی توافق احتمالی سایه می‌اندازد. تصورم آن است که می‌توان این مسائل را حل کرد.
با توجه به نزدیک‌بودن انتخابات کنگره آمریکا و همچنین اقداماتی که دولت این کشور درچند وقت اخیر در حوزه سیاست خارجی انجام داده، می‌توان روند و کیفیت مذاکرات با ایران را هم تحت‌تاثیر نگرانی‌های دولت بایدن درخصوص انتخابات ارزیابی کرد؟
دموکرات‌ها از یکی، دو ماه گذشته تاکنون، سه اقدام مهم انجام دادهاند تا شانس خود برای پیروزی در انتخابات پیشرو را بالا ببرند. چون در حال حاضر طبق آمار مراکز تحقیقاتی در این زمینه از رقیب خود عقب هستند. از آن سه اقدام مهم یکی سفر بایدن به منطقه بود که می‌توان گفت موفقیت چندانی برای آنان به‌دنبال نداشت. معتقدم رژیم‌صهیونیستی، عربستان و متحدان آنها نتوانستند آن چیزی که مدنظر داشتند را در این مقطع از آمریکا دریافت کنند. از طرف دیگر، بایدن هم سعی نکرد با دادن امتیازات بزرگ به آنها مذاکرات با ایران را بیش از این عقب بیندازد. بنابراین می‌توان گفت این سفر دستاوردی برای حزب دموکرات نداشته است.
دومین حرکتی که انجام دادند کشتن ایمن الظواهری بود. دراین‌باره معتقدم آمریکا و طالبان طی مذاکراتی که در دوحه و تاشکند با یکدیگر داشتند، دراین‌خصوص معامله کردند. اگر به یاد داشته باشید قرار این شد که آمریکایی‌ها با واسطه‌گری و نظارت کشوری دیگر بر روند هزینه‌کرد 9 میلیارد دلار پول افغانستان، با آزاد شدن این میزان از دارایی‌های مسدودشده موافقت کنند. نکته دیگر آنکه با توجه به اهمیت 11 سپتامبر در آمریکا، مساله القاعده در این کشور خیلی حساسیت‌زاست. هر دولتی در این کشور روی کار باشد، فارغ از جمهوری‌خواه یا دموکرات‌بودنش، به‌دنبال آن خواهد بود که در عمل به جامعه آمریکایی ثابت کند تروریست‌های مرتبط با حادثه 11 سپتامبر را رها نکرده و اگر اراده کند حتی می‌تواند رهبران آن جریانات را هم مورد هدف قرار دهد.
خب این معامله هم میان آمریکا و طالبان انجام شد که می‌تواند درجریان رقابت‌های انتخاباتی به‌اندازه‌ای هرچند کم به‌نفع حزب دموکرات اثرگذار باشد. سومین اقدامی که می‌توان گفت قدری بیشتر از دو اقدام قبلی بر جایگاه دموکرات‌های آمریکا در آستانه انتخابات تاثیر گذاشت سفر نانسی پلوسی به تایوان بود. اقدامی جسورانه از سوی پلوسی که باوجود تهدیدهای متعدد چینی‌ها بالاخره به تایوان سفر کرد و درنتیجه آن هم شخص او مطرح خواهد شد و هم حزب دموکرات در آستانه انتخابات کنگره جایگاه بهتری پیدا خواهد کرد. می‌توان از برآیند اتفاقات پیش‌آمده این‌طور برداشت کرد که درحال‌حاضر وضعیت یک-صفر به‌نفع آمریکاست. اگر چینی‌ها بتوانند در روزهای آینده اقدام متقابلی انجام دهند، این وضعیت یک-یک خواهد شد. معلوم نیست چینی‌ها می‌توانند نتیجه را تغییر دهند یا خیر. بنابراین می‌توان این‌طور جمع‌بندی کرد که بین سه اقدام اخیر دولت آمریکا، سفر نانسی پلوسی به تایوان نسبت به دو اقدام دیگر بیشترین دستاورد را به‌همراه خواهد داشت. بعد از آن، کشتن الظواهری بود که احتمالا بر جایگاه دموکرات‌ها اثرگذار باشد و بعد از آن سفر بایدن به منطقه بود که البته برای حزب دموکرات و وضعیت آنها در انتخابات پیشرو چندان اثرگذار نبود و نیست.
