«همه‌چیز به اوکراین مربوط است.» این شاید کلیدی‌ترین جمله برای تحلیل شرایط سیاسی منطقه و اتفاقاتی همچون ترور شهید صیاد خدایی باشد. چرا همه‌چیز به اوکراین مرتبط است؟ چون این خاصیت ذاتی وقایع راهبردی است که پیامدهای راهبردی را به همراه خود دارند.
در دنیای امروز کمتر نقطه‌ای هست که از آثار منفی جنگ در اوکراین به‌خصوص در حوزه امنیت غذایی بی‌نصیب نمانده باشد. در طول دوماه گذشته غرب آسیا نیز میزبان سلسله رخدادهایی متأثر از این تحولات بوده است. تحلیل پیش رو در مورد یکی از پیامدهای جنگ اوکراین است که از قضا با متغیرهای امنیت ملی جمهوری اسلامی پیوندی جدی دارد. در مطالعه این نوشته دو مفهوم آستانه تحمل و موازنه را فراموش نکنید.
اثر جنگ اوکراین بر حضور روس‌ها در سوریه
بعد از آغاز حمله روسیه به اوکراین یکی از مواردی که ضعف محاسبات مسکو را به‌خوبی نشان داد پیش‌بینی غلط از کیفیت و کمیت چینش‌های ضد روسی در جبهه‌های نبرد بود. شاید روس‌ها فکر نمی‌کردند که ایالات‌متحده و بخصوص ناتو در اوکراین بتوانند بعد از مدتی، مقاومتی علیه روسیه شکل داده، آن‌ها را سازمان‌دهی کرده و به‌طور مؤثر و عملیاتی در جنگ بکار گیرند.
ازآنجایی‌که پیروزی در جنگ اوکراین برای روسیه یک مسئله حیثیتی (متأثر از قدرت معنوی) نیز شده و ازآنجاکه در طبقه‌بندی تهدیدات امنیت ملی روسیه، ناتو در درجه اول قرار دارد آن‌ها به دنبال باز فراوری ظرفیت‌ها در اوکراین برآمدند.
اینجا بود که روس‌ها استراتژی نظامی خود را به‌کلی تغییر دادند و سراغ نیروهای جدید رفتند. اینجا بود که عضویت در ارتش روسیه حتی برای بالای ۴۰ ساله‌ها هم مجاز شد. اینجا بود که مسکو به دنبال تجمیع نیروهای خود از پایگاه‌های برون‌مرزی این کشور به‌سوی جبهه شرقی اوکراین رفت. اینجا بود که به سراغ سوریه هم آمده و به مقاومت اعلام کردند که قسمت قابل‌توجهی از نیروهای خود را خواهند برد. این اتفاق، بنیان پیامدهای جنگ اوکراین در منطقه است. این اتفاق، بر هم زننده «موازنه» موجود در سوریه است.
امکانات نظامی روسیه در سوریه
روسیه ۹ پایگاه هوایی حمیمیم، دریایی طرطوس، حماه، ضبعه، کویرس، تدمر و شعیرات، جنگ الکترونیک جبل زین‌الدین، رأس الوعر و صدها نقطه مراقبت در ادلب، حماه، حسکه، دیرالزور، المیادین، درعا و … را در اختیار داشته است.
روسیه به محور مقاومت اعلام کرده است که می‌خواهد سوریه را ترک کند
زمانی که به مقاومت اعلام شد که برای جایگزینی با قسمتی از نیروهای روسیه در سوریه آماده شود، جمهوری اسلامی در معرض یک انتخاب صریح و جدی به‌منظور تغییر موازنه موجود به نفع خود قرار گرفت، انتخابی که اگر درست اتخاذ شود، می‌تواند تا سال‌ها ابعاد برون‌مرزی حریم امنیتی را گسترش دهد و در صورت خطا، می‌تواند تا سال‌ها هزینه‌های زائد امنیت ملی تولید کند. سفر بشار اسد و دیدار او با رهبری به‌منظور تعمیق روابط ژئوپلیتیک با ایران، ذیل این تحلیل تفسیر می‌شوند. در این مورد به سوریه قول محکم داده شد که این کشور در برابر دشمنان به‌ویژه رژیم صهیونیستی و ترکیه تنها نمی‌ماند، یعنی روند جایگزینی ادامه دارد.
سود و زیان رفتن روسیه از سوریه برای جمهوری اسلامی ایران
یکی از خاصیت‌های ذاتی تصمیمات در سیاست خارجی، توأم بودن نقاط مثبت و منفی در هر تصمیمی است. عموماً گزینه‌ای که تماماً حاوی مزایا و عاری از هر نوع معایب باشد، موجود نیست.
تصمیم پر کردن جای خالی روسیه در سوریه توسط مقاومت از آن دسته تصمیم‌هایی است که به همراه خود سود و زیان‌های قابل‌توجهی دارد. طبیعتاً هیچ انسان عاقلی تصمیم نمی‌گیرد که دستاوردهای ۱۰ سال جنگ در سوریه به‌سادگی از بین برود.
تصمیم جدید مقاومت؛ پررنگ شدن نقش ارتش سوریه
حوالی یک ماه قبل، مقاومت تصمیم خود را گرفت که از منافع خود در منطقه محافظت کند و اجرای آن را مؤکدا به‌صورت «غیرمستقیم» به ارتش سوریه و دیگر گروه‌ها بسپرد. در این میان کشورهای غیرهمسو با جمهوری اسلامی نیز نگران تعمیق حضور تهران در شامات شدند. اینجا بود که ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن شامگاه 28 اردیبهشت، در گفت‌وگو با موسسه هورد وابسته به دانشگاه استنفورد اظهار داشت که حضور نظامی روسیه در جنوب سوریه عامل آرامش و ثبات نسبی بود و خروج آن‌ها باعث جایگزین شدن ایران و گروه‌های نیابتی تهران در آن می‌شود. هرچند که حضور پیشین جمهوری اسلامی در مرزهای رژیم صهیونیستی آن‌ها را آشفته کرده بود، این تصمیم بر اغتشاش درونی آن‌ها بسی بسیار افزود چراکه آن‌ها مطمئن بودند که تهران نه برای مصافحه بلکه به قصد و مقابله پا به منطقه‌ای مقدس گذاشته است.
افزایش حملات صهیونیست‌ها به محور مقاومت باهدف بازگشت موازنه
این شرایط باعث شد که صهیونیست‌ها حملات خود را در سوریه افزایش دادند. عملیات‌هایی که به امید بازگشت به موازنه پیشین انجام می‌گرفتند. در این میان، مهم‌ترین نکته‌ای که در ادراک نخبگان ایرانی و صهیونیست خود را نمایان می‌کند، اقدام در لبه آستانه تحمل حریف است؛ یعنی بدون آن‌که منجر به اتفاقات پیش‌بینی‌نشده بشود، اهداف پیگیری شود.
آیا حملات صهیونیست‌ها به نقطه اوج خود رسیده است؟
ایران از حدود یک ماه و نیم قبل حملات «جدی‌تر» اسرائیل به سوریه در جریان آتی را به‌درستی پیش‌بینی می‌کرد. دور جدید حملات صهیونیست‌ها به شام ازنظر شدت، گستره و سرعت عمل مصداق باید «تصعید» تنش میان جمهوری اسلامی و رژیم صهیونیستی در بستر سوریه است. دو نکته مهمی که از این عملیات‌های هواپایه و زمین پایه می‌توان ذکر کرد، این است که 1- با توجه به حمله مکرر به پایگاه‌های پدافندی، احتمالاً هنوز در مرحله «پیش از حمله اصلی» قرار داریم و 2- یک‌روند تصاعدی در حملات را می‌توان مشاهده کرد که هنوز معلوم نیست به نقطه اوج رسیده باشد. این حملات همه حاوی همان پیام قدیمی اما دائمی صهیونیست‌ها به‌نظام سوریه است «هرگونه نزدیکی به تهران به معنای نزدیکی به آتش است».
چرا صهیونیست‌ها شهید صیاد خدایی را ترور کردند؟
پس از گذشت ایامی و بعدازآن که برای تل‌آویو اثبات شد که: جمهوری اسلامی و مقاومت تصمیم خود را گرفته‌اند، اسرائیل تصمیم گرفت تا زمین مبارزه را به نفع خود تغییر داده تا هشدارهای جدی‌تری به ایران ارسال کند اینجا بود که برای اولین بار، فرماندهان ایرانی فعال در سوریه، در قلب تهران ترور می‌شدند و بر آن نیز فوراً رسانه‌ای شد. شیفت جوخه ترور موساد با پادویی منافقین از ترورهای هدفمند-ارزشمند مانند ترور دانشمندان هسته‌ای به عملیات کور و بی‌ارزش ازلحاظ اطلاعاتی-عملیاتی، تنها این پیام را به همراه خود دارد که هر نوع افزایش تحرکات در شام از سوی ایران، واکنش‌هایی از قلب تهران به همراه خواهد داشت.
پاسخ مقاومت به تحرکات صهیونیست‌ها
در سمت مقابل هم مقاومت منفعل نماند و با تمام محدودیت‌های میدانی و غیر میدانی، روند تجهیز و تقویت توان نظامی در سوریه را جدای از پروژه‌های اطلاعاتی پیگیری کرد و می‌کند که قسمتی از این ظرفیت در مقابله پدافندی به‌خوبی ظاهر می‌شوند؛ هرچند تا سقف انتظارات تهران فاصله‌دارند. به‌عنوان‌مثال، در حمله ۲۴ اردیبهشت، یگان پدافندی ارتش سوریه ۲۶ موشک از ۳۲ موشک شلیک‌شده را آن‌هم در شرایط آلوده جنگ الکترونیک منهدم کرد. نکته جالب‌توجه آن‌که یک سامانه پانتسیر پس از سه بار دفع حمله دشمن، هنگام لود مهمات، در موج چهارم هدف قرار گرفت که خدمه آن به شهادت رسیدند.
تابستان داغ در انتظار تقابل محور مقاومت و صهیونیست‌ها
به‌وضوح آنچه میان جمهوری اسلامی و رژیم صهیونیستی در سطح منطقه در جریان است، تلاشی برای بازتعریف «موازنه» در میدان سوریه است که از سوی تهران یک «کنش» و از سوی تل‌آویو در قالب یک «واکنش» تحلیل می‌شود. – در این میان، دو طرف ملاحظه‌ای جدی در پروژه‌های خود به‌منظور عدم عبور از «آستانه تحمل» یکدیگر در نظر گرفته‌اند. این مختصات به همراه موارد دیگر، نشان از تابستانی داغ برای طرفین دارد که در آن، تصاعد تنش‌ها کاملاً متصور است. هرچند که رفتار حرفه‌ای دو طرف احتمالاً مانع از بروز درگیری مستقیم خواهد شد. هر نظم ناشی از «موازنه منفی» نیازمند یک «تعادل بازدارنده» است. اگر در پی جنگ ۶ روزه، اسرائیل مرزهای فعلی برای جولان اشغالی را تعیین کرد این بار جمهوری اسلامی قصد کرده که نقطه تعادل را جابه‌جا کند. در این مسیر اقدامات ایذایی تل‌آویو مانند ترور یک فرمانده میدان در ارزش و مبنا، هیچ‌وقت برابر با پروژه جدید ایران در مرزهای اسرائیل نخواهد بود اسیر عملیات رسانه‌ای شوید.
جنگ اوکراین و فرصتی منحصربه‌فرد برای محور مقاومت
نظم به‌شدت در حال تغییر جهانی و چشم‌انداز بلندمدت بحران‌هایی که بازیگران بزرگ نظام بین‌الملل را درگیر خودکرده، فرصتی منحصربه‌فرد و ویژه برای بازآرایی «جغرافیای مقاومت» در غرب آسیا است. فشار مقاومت علیه اسراییل می‌تواند وارد مرحله‌ای کاملاً تازه و بدیع این آغاز مسیری روشن است که فرمود: وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ
