افزایش نرخ ارز از محل سوداگری و سفته‌بازی‌هایی که در این حوزه رخ می‌دهد و مشکلات عدیده‌ای که در بازار و اقتصاد ایجاد می‌کند؛ سبب شده که با گرانی‌های سرسام‌آوری در بازارهای اقتصادی مواجه شویم.
هرچند برخی دلایل مختلفی برای گرانی ارز آورده و برخی دولت را مقصر این نرخ سرسام‌آور ارز و مشوش شدن بازار می‌دانند اما علی ملک‌زاده، کارشناس اقتصادی و پژوهشگر مالیاتی نظر دیگری دارد و فعالیت‌های غیر مولد سودآور و کم ریسک را عامل اصلی این گرانی‌های ارز شرایط عنوان می‌کند. ادامه گفتگوی این کارشناس با جهت پرس را می‌خوانید.
*جناب ملک‌زاده! علت گرانی‌های شدید و بی‌منطق در بازار ارز را چطور تحلیل می‌کنید؟
اگر بخواهیم بدانیم ماهیت سفته‌بازی و سوداگری چیست باید این‌گونه عنوان کنیم که یکسری فعالیت‌های غیر مولد در اقتصاد وجود دارد که این فعالیت‌ها با ریسک بسیار پایین و بازدهی سود بسیار بالا در اقتصاد کشور موجب جهش‌های غیرعادی و نامعقول قیمت‌ها شده و سبب می‌شود قیمت‌ها جهشی بالا بروند.
این افزایش قیمت‌ها به‌صورت خاص در بازار دارایی‌های مهم و بادوام مثل ارز سبب افزایش زیاد نرخ این دارایی‌ها می‌شود؛ حالا اگر مثل ارز دارایی باشد که به‌عنوان لنگر اسمی تورم، در اقتصاد کشور ما جاافتاده باشد، عامل افزایش انتظارات تورمی هم خواهد بود و این افزایش انتظارات تورمی، قیمت‌ها را در یک چرخه معیوب قرار داده که موجب می‌شود به‌صورت جهشی و همین‌طور ادامه‌دار بالا رود.
* چطور باید جلوی این سفته‌بازی و سوداگری را گرفت؟
یک‌بخشی از این سوداگری‌ها و سفته‌بازی‌ها به این برمی‌گردد که دولت و متأسفانه حاکمیت هیچ رصد مناسبی از معاملات بازار ارز ندارد؛ یکسری از معاملات در بازار متشکل ارزی و سامانه نیما رخ می‌دهد و یکسری از معاملات دیگر خارج از این سامانه‌ها شکل می‌گیرد که مؤثر بوده و اثرگذاری‌اش بر نرخ بازار آزاد ارز که اکثراً معاملات سفته‌بازانه و سوداگرانه است زیاد است.
البته برخی از معاملات هم که خارج از فضای رسمی و شفاف شکل می‌گیرد و ممکن است سفته بازانه و سوداگرانه نباشد و واقعاً نیاز مصرفی افراد باشد ولی مسئله اینجاست که آن سامانه‌ها نتوانستند این تقاضا را پوشش بدهند و برای افرادی که تقاضا و عرضه ارز را دارند، مناسب باشند.
بااین‌حال آن چیزی که عمدتاً گفته می‌شود این است که این بازارهای غیررسمی عمدتاً فعالیت‌های دلالی و سوداگرانِ را شامل می‌شود.
همان‌طور که پیش‌ازاین هم بدان اشاره شد یک دلیل اصلی این است که متأسفانه رصد درستی از بازار ارز و معاملاتش نداریم و لازم است دولت برای حکمرانی ریال رصد تراکنش‌های مالی را اجرا کند تا بتواند تشخیص دهد که چه کسانی در حال سفته‌بازی و سوداگری ارزی هستند.
اقدام دیگری که می‌تواند از سوداگری و سفته‌بازی در بازار ارز جلوگیری کند این است که با یکسری از ابزارها جلوی سودآوری و اصطلاحاً بازدهی بالای این کار را بگیریم.
*آیا مالیات بر عایدی سرمایه می‌تواند در اینجا نقشی در رصد و تنظیم بازار داشته باشد؟
بله در ادامه تحلیل قبلی باید بیافزایم که ابزاری که ازاین‌جهت در جهان تجربه‌شده، تحت عنوان مالیات بر عایدی سرمایه عنوان می‌شود و اساساً جلوی چنین سودآوری غیر مولدی را چه در بازار ارز و چه در کالاها می‌گیرد و به‌عنوان یک مالیات تنظیم گرانِ عمل می‌کند؛ لذا جلوی کسانی که در بازار دارایی‌ها مثل بازار املاک و ارز و خودرو مبادرت به سوداگری می‌کنند را می‌گیرد تا این نوع از سفته‌بازی و سودآوری‌های غیر مولد از ورطه بیافتد.
این ابزار باید در کنار ابزارهای دیگر استفاده شود.
*راهکارهای مدیریت قیمت دلار چیست و چطور می‌توان شاهد قیمت‌های ثابت در بازار دلار باشیم و هرچند وقت یک‌بار با یک جهش خیلی بزرگ مواجه نشویم؟
یک ریشه مهم در مورد افزایش قیمت همه کالاها وجود دارد و آن بحث افزایش نقدینگی در کل اقتصاد کشور است. وقتی نقدینگی در کشورمان افزایش غیرمنطقی دارد و با نرخ رشد بالایی حدود 30 درصد و بالای 30 درصد رشد پیدا می‌کند طبیعتاً باید به این دلیل که رشد اقتصادی آن‌چنانی نداریم با این اتفاق باید منتظر رشد قیمت انواع دارایی‌ها و کالاها در اقتصاد باشیم؛ اگر ارز را هم به‌عنوان یک نوع کالای خاص در نظر بگیریم از این قاعده مستثنا نیست؛ یعنی شما نباید توقع داشته باشید که نقدینگی در کشور رشد پیدا کند و از آن‌طرف ارزش نرخ ارز ثابت بماند. ما اگر می‌خواهیم جلوی افزایش قیمت ارز گرفته شود. البته ارز یکسری مسائل پیچیده‌تری هم دارد که من وارد آن نمی‌شوم، اینکه چه جنس عرضه و تقاضایی ما در بازار ارز داریم و پاسخ به این‌ها چگونه خواهد بود این خود یک مطلب جداگانه‌ای است؛ اما اگر صرفاً بخواهیم به بحث ریشه‌ها بپردازیم یکی از دلایل آن بحث نقدینگی و افزایش نقدینگی هست.
اگر می‌خواهیم حتی بازار ارزمان کنترل شود یک کار مهمی که می‌توانیم انجام دهیم کنترل نقدینگی در شرایط کنونی کشور است.
این رهاسازی که در خلق پول و تسهیلات دهی به بانک‌ها وجود دارد باعث شده نقدینگی به‌صورت مخرب و غیرمعمول در اقتصاد ما رشد کند و روی همه کالاها و دارایی‌های ما اثر بگذارد و آن‌ها را با افزایش دارایی شدید مواجه کند که ارز هم از این دارایی مستثنا نیست.
