ایرادات مختلف رانت و قاچاق معکوس دارو از ایران به کشورهای همسایه در پی تخصیص ارز 4200 تومانی به صنعت دارو و صدمات و هزینه هایی که به کشور وارد میشد، موجب شد تا سیاستگذاران به فکر تغییر نرخ ارز تولید دارو از دولتی به نیمایی بیافتند. سیاستی که مخالفان و موافقان بسیاری از دست اندرکاران حوزه دارو و اقتصاد در همان زمان داشت تا جایی که برخی آن را به ضرر تولید و بازار داروی کشور می دانستند و برخی آن را عاملی برای سامان بخشیدن و پایان قاچاق و رانت در این حوزه عنوان می کردند .
با این حال سیاست حذف ارز ترجیحی دارو اعمال شد و قرار بود در طرحی به نام دارویار مشکل صنعت تولید دارو و تامین داروی مورد نیاز مردم برطرف شود اما شرایط اخیر و کمبود برخی اقلام دارویی من جمله آنتی بیوتیک ها آن هم با شیوع آنفولانزا حکایت دیگری، جز بهتر شدن شرایط دارویی دارد. چنانچه برخی اقلام دارویی و رایج در کشور دچار کمبود و بعد هم گرانی شد.
اما علت اصلی ناخوش احوالی دارو در این روزها کدام است؟ آیا به دلیل برخی بی تدبیری ها و سیاست های اعمال شده اما نادرست و حذف ارز ترجیحی دارو بوده یا مطابق برخی گزارشات، احتکار دارو و مواد اولیه آن توسط برخی تولیدکنندگان عامل اصلی کمبودهای دارویی امروز است. «محمدرضا واعظ مهدوی»، رئیس انجمن علمی اقتصاد سلامت ایران معتقد است حذف ارز ترجیحی عاملی بوده که سبب حال ناخوش این روزهای دارو در کشور شده است.
این کارشناس در ادامه گفت: شرایطی که به لحاظ دارویی در حال حاضر با آن روبرو هستیم از نظر ما و اکثر کارگزاران سیستم دارویی کشور شرایطی کاملا قابل پیش بینی بود. در واقع فرآیندی که در مورد دارو اتخاذ میشد و تصمیمات و سیاست‌گذاری هایی که متاسفانه هم سازمان غذا و دارو و هم سازمان برنامه دنبال میکرد شرایطی قابل پیش بینی بود.
هشداری برای مسئولان
وی با اشاره به هشدار پیش از ایجاد چنین شرایطی به مسئولان مربوطه عنوان کرد: آنچه به عنوان حذف ارز ترجیحی عنوان میشود به معنای بالابردن شدید قیمت دارو و نیاز به نقدینگی کارخانه جات میباشد. محاسبات علمی ما این را نشان میداد که با این اقدام قیمت تمام شده دارو را بین 4 تا 7 برابر خواهد کرد.
رئیس انجمن اقتصاد سلامت کشور ادامه داد: عددی که نخست برای مردم قابل تحمل نبوده و فشار وارد میکند و دوم بیمه‌ها که بایستی تعهدات خودشان را انجام دهند با یک حجم مالی بسیار شدیدی مواجه می شوند و سوم شرکت‌ها و کارخانه جات دارویی نقدینگی لازم برای گشایش اعتبار پروفرمای مواد اولیه دارویی که به 7 برابر افزایش پیدا میکند را نخواهد داشت.
وی افزود: الان ما شاهد این هستیم که نرخ ارز فعلی نه تنها 7 برابر بلکه 8 یا 9 برابر شده است. یعنی عملا اگر یک شرکت داروسازی مثلا 1 میلیون دلار مصرف ارزی داشته و این مقدار را باید به 4 میلیارد تومان خریداری می کرد الان باید به 30 و به عبارتی 36 میلیارد تومان خریداری کند، یعنی همانطور که عرض کردم 7 یا 8 برابر نقدینگی بیشتری احتیاج دارد. لذا عملا اینها قدرت گشایش این نقدینگی را ندارند؛ و ما این موارد را طی مکاتباتی با ریاست محترم جمهوری، وزیر بهداشت و در کمیسیون‌های مجلس که برای تصمیم گیری برای ارز دارو تشکیل می شد رسما اعلام کردیم که این سیاست بسیار فاجعه‌بار و حتی خیانت‌آمیز است.
کمر صنعت دارو شکست
واعظ مهدوی گفت: حذف ارز ترجیحی در حقیقت کمر صنعت دارویی ما را شکست. اجرای این سیاست به بدترین وجه ممکن انجام شد، یعنی در قالب طرح دارویار برای ارز تولید ارز ترجیحی را حذف کردند و برای واردات ارز را آزاد نکردند. یعنی رانتی کاملا به نفع واردکنندگان و واردات دارو ایجاد و نتیجه این شد که الان شرکتهای بزرگ آنتی بیوتیک 6 ماه است هیچ پروفرمایی گشایش نکردند در نتیجه تولیدشان متوقف و دارو در بازار کم شده است.
این کارشناس با تاکید بر حیاتی بودن دارو عنوان کرد: عملا دولت وادار شده د کل نیاز دارویی را وارد کند. گزارش‌هایی موجود است که مقادیر بالایی آنتی بیوتیک وارد شده و این موضوع دقیقا همان چیزی بود که پیش بینی میشد؛ ما بجای اینکه مواد اولیه یک آنتی بیوتیک را به قیمت ده دلار وارد کنیم الان به قیمت 50 دلار داریم وارد میکنیم، یعنی به 5 تا 7 برابر قیمت تولید واردات برایمان آب میخورد.
رئیس انجمن اقتصاد سلامت کشور ابراز کرد: برآورد کارشناسان این است که اگر این روند ادامه پیدا کند مصرف ارزی داروی کشور نزدیک به 40 میلیارد دلار می شود. یعنی در شرایطی که ما برای مصرف دارو کلا 3 میلیارد دلار مصرف میکنیم این 3 میلیارد دلار حدود 1 میلیارد برای تولید هزینه میشود و 2 میلیاردش برای واردات؛ اگر دولت با همین آهنگ جلو برود ، تولید با معضلات بیشتری مواجه و شرایطی ایجاد می شود که نقدینگی لازم برای تولید کننده وجود نداشته باشد در نتیجه قیمت تمام شده افزایش پیدا کرده و زیان‌ده میشود.
باید مراقب توطئه ها باشیم
وی افزود: دولت اگر بخواهد این میزان دارو را وارد کند به جای 1 میلیارد دلار باید 38 میلیارد دلار هزینه کند که با آن 2 میلیارد قبلی به حدود 40 میلیارد دلار میرسد و فشار شدیدی را در شرایط ارزی فعلی و شرایط تحریم‌ها که باید دلار به دلار منابع خودمان را با دقت هزینه کنیم و مراقب باشیم که توطئه‌های بیگانگان به ثمر ننشیند و بتوانیم مقاومت کنیم؛ این سیاست گول زننده است و تعبیر خیانت آمیز شاید واقعا تعبیر تندروانه‌ای نباشد.
از احتکار مواد اولیه تا گرانی تولید
واعظ مهدوی در پاسخ به اینکه مطابق برخی از گزارشات برخی شرکت های دارویی مواد اولیه خود را احتکار کرده اند؛ گفت: این بعید است چون از لحاظ اقتصادی شرکتهای تولیدی باید گردش مالی داشته باشند و اگر این مواد را در انبار نگهداری و فروش نداشته باشند نمیتوانند حقوق کارگران خودشان را بدهند. در اقتصاد سود از گردش مالی حاصل میشود و اینکه اینها مواد اولیه را احتکار کرده باشند به نظر من حرف درستی نیست، بلکه واقعیت این است که اینها نتوانستند مواد اولیه خریداری کنند. همانطور که عرض کردم شرکتهای بزرگی مثل جابر که بزرگترین تولید کننده آنتی بیوتیک است در 6 ماه اخیر هیچ پروفرم جدیدی را گشایش نکرده. مگر چقدر در انبارش مواد اولیه دارد که 6 ماه مواد اولیه وارد نکند طبیعتا آنهایی که داشته همه را تولید کرده و مواد انبارهایش به انتها رسیده. اگر هم شرکتهایی اینها را در انبار نگه داشته باشند که به نظر من بعید است اما ممکن است موارد استثنایی هم وجود داشته باشد خوب باید بدانیم چرا این کار را کرده اند؟ وقتی قیمت کالایی 10 برابر می شود کسی که این کالا را با قیمت پایین تر دارد انگیزه پیدا میکند که این کالا را نگهداری کند تا به قیمت بالاتر بفروشد.
رئیس انجمن اقتصاد سلامت کشور در پاسخ به راهکار برون رفت از شرایط فعلی اظهار کرد:راهکار برون رفت در حقیقت این است که دولت اول این قطاری که در این ریل حرکت میکند را متوقف کند و به طور کلی خلاف این مسیر برود. وظیفه دولت‌ها اصولا ارزانی است و باید تلاش کنند که کالا را ارزان به جامعه بدهند تا به دست مردم و گروه های آسیب پذیر ارزانتر برسد اما متاسفانه چندسالی است که این باور در دولت‌های مختلف ایجاد شده که فکر میکنند اگر قیمت سوخت را گران کنند، اگر قیمت گاز را گران کنند یا قیمت برق را گران کنند موفقیت بدست آورده‌اند.
وی ادامه داد: دولت‌ها وظیفه شان ارزان کردن کالاها است لذا دولت باید سعی کند نهادههای تولید را براساس ارز ارزان در اختیار تولید کننده بگذارد و بر محصولات هم نظارت کند که این محصولی که تولید شده با قیمت منطقی قیمت گذاری و عرضه شود این در حقیقت وظیفه دولت است به خصوص در شرایط فعلی و نه اینکه همه چیز را بسپارد به بازار آزاد و… . این باعث میشود که همینطور قیمت‌های افزایش پیدا کند و چون روند افزایشی و تورمی بوجود میاید افراد و شرکت ها انگیزه پیدا کنند چیزهایی که قرار است امروز بفروشند را فردا بفروشند تا سود بیشتری کسب کنند.
آزادسازی نرخ ارز تنها به نفع وارد کننده
وی در یک جمع بندی کلی گفت:حذف ارز ترجیحی و آزاد کردن نرخ آن، آن هم فقط برای تولید و نه برای واردات تنها چرخه را به نفع واردکنندگان چرخانده است.
وی عنوان کرد: تنها راهکار فوریتی این است که دولت نرخ ارز را به میزان سابق برگرداند و برای تولید، ارز بازارهای اولویت اختصاص دهد.
واعظ مهدوی با تاکید بر اینکه ما حدود 97 درصد داروی مصرفی کشور را تولید میکنیم و این 97 درصد در حدود 1 میلیارد دلار هزینه ارزی دارد، افزود: از این 97 درصد تولید حدود 70 درصد مواد اولیه هم در داخل تولید میشود. 30 درصد الباقی مواد اولیه از خارج وارد می شود و در داخل فرموله میشود. آن 70 درصدی هم که مواد اولیه اش در داخل تولید میشود برای تولیدات خودشان 150 میلیون دلار احتیاج دارند و آن 30 درصد بقیه حدود 700 میلیون دلار ارز.
وی ادامه داد: برای ۳ درصد مصرف کشور که وارد میشود 2 میلیون دلار ارز میبرد، لذا اگر یک دیدگاه منطقی در سیاست تخصیص ارز وجود داشته باشد و پای منافع دیگری در سازمان غذا و دارو در میان نباشد؛ اول باید آن 150 میلیون و بعد 700 میلیون دلار را بدهید و سپس پولی که داشتید را بگذارید برای آن 3 درصد واردات. در حالی که عملا ما شاهد این هستیم که سازمان غذا و دارو درست عکس این مورد عمل میکند. امری که که دولت را ناگزیر کرده رئیس غذا و دارو را عوض کند چرا که رئیسی گذاشته بودند که هیچگونه تجربه‌ای در غذا و دارو و در اولویت بندی مصارف ارزی و مدیریت منابع در شرایط بحران و مشکلات نداشت.
