فتنه سال ۸۸، آزمونی تلخ برای محک عیار خیلی از خواص انقلاب اسلامی بود اما متأسفانه بسیاری از «خواص» در این آزمون مردود شدند. آن‌ها در بزنگاه سخت خرداد 88، یا در کنار فتنه‌گران قرار گرفتند یا با سکوتی حمایت‌گرانه، آب در آسیاب آنان ریختند.
یک از این افراد علی لاریجانی بود که آن روزها بر کرسی ریاست مجلس هشتم تکیه زده بود و این روزها بار دیگر پرونده رد صلاحیتش در انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری با انتشار نامه شورای نگهبان درباره دلایل رد صلاحیت او جنجالی شده است. یکی از محورهای یادشده در این نامه که البته مهر محرمانه خورده مواضع لاریجانی در قبال فتنه 88 است.
مواضع مبهم لاریجانی در فتنه 88
لاریجانی ازجمله خواصی بود که ترجیح داد در قبال حوادث خرداد 88 موضع سکوت برگزیند. وی تا مقطعی از موضع‌گیری صریح دراین‌باره خودداری کرد. او در روز 26 خرداد 88، پس از تجمع غیرقانونی هواداران موسوی و کروبی در 25 خرداد اولین موضع را گرفت. این تجمع در خیابان‌های انقلاب و آزادی تهران برگزار شد و طی آن به پایگاه بسیج حمله نزدیک به ده نفر کشته و زخمی شدند. لاریجانی در آن زمان در صحن علنی مجلس به جای محکوم کردن معترضان، نیروهای انتظامی و امنیتی را محکوم کرد. وی با تأکید بر رویدادهای کوی دانشگاه و مجتمع سبحان وزیر کشور را مورد خطاب قرارداد و گفت: برخی برخوردهای نسنجیده و نادرست در کوی دانشگاه و مجتمع مسکونی سبحان، مجتمع مسکونی نمایندگان و چند نقطه دیگر باعث ناراحتی دانشجویان عزیز و ساکنان این مناطق شده است. وی با تأکید بر اینکه وزیر کشور مسئول است و باید پاسخگو باشد، گفت: در این موارد باید چارچوب قانونی رعایت شود و مجلس شورای اسلامی نیز با جدیت این خواسته را دنبال می‌کند.
موضع دوپهلو در گفتگوی ویژه خبری 30 خرداد
در روز 30 خرداد 88، لاریجانی در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما حاضر شد و با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه هیچ‌کدام از کاندیداها خارج از نظام نیستند، تصریح کرد: هیچ‌کدام از کاندیداها حاضر نیستند که به اموال عمومی صدمه بخورد و بنده مطمئن هستم که کاندیداها از وضعیت پیش‌آمده راضی نیستند.
وی در ادامه با انتقاد از نهادهای انقلابی ازجمله شورای نگهبان و بسیج، با تأکید بر این امر که برخی از مناقشات به موضع‌گیری بعضی از افراد شورای نگهبان در انتخابات برمی‌گردد، گفت: به نظر من اگر برخی از اعضای شورای نگهبان در خصوص نامزدها اعلام موضع نمی‌کردند، بهتر بود، اما همه باید بدانند که اعضای شورای نگهبان افرادی متدین هستند که حاضر نیستند حقوق هیچ نامزدی ضایع شود. رئیس مجلس هشتم به حواشی تجمعات غیرقانونی نیز پرداخت و افزود: چه معنایی دارد که کسانی به کوی دانشگاه حمله کنند؟ با هر شعاری باشد وقتی امکانات مردم را آتش بزنند؛ این‌ها به دنبال اهداف دیگری هستند، بنابراین باید با آن‌ها برخورد شود. لاریجانی بابیان اینکه اگر ما نقصی می‌بینیم، نباید قانون را زیرا بگذاریم اضافه کرد: به نفع همه ملت است که قانون را چه در این انتخابات و چه در مسائل دیگر رعایت کنند، به‌این‌ترتیب نباید به نام حقوق ملت، قانون را زیر پا گذاشت؛ البته باید به سخن مردم که در تظاهرات شرکت کرده‌اند هم گوش کرد.
نخستین موضع‌گیری صریح لاریجانی
دو ماه پس از آغاز فتنه و در 21 مرداد 88 سرانجام لاریجانی برای نخستین بار موضع‌گیری تقریباً شفافی درباره فتنه اعلام کرد. بعد از انتشار نامه مهدی کروبی خطاب به هاشمی رفسنجانی که به طرح اتهاماتی درباره تجاوز جنسی در بازداشتگاه‌ها پرداخته بود، در صحن علنی مجلس اظهار کرد: چند روز پیش نامه‌ای از طرف حجت‌الاسلام کروبی خطاب به هاشمی رفسنجانی نوشته و در رسانه منتشر شد؛ هرچند در فضای افکار عمومی تکان‌دهنده بود و فوراً در رسانه‌های بیگانه به آن پرداخته شد، اما ازنظر کمیته ویژه بررسی حوادث اخیر مجلس، این نکته از قبل موردتوجه قرارگرفته بود. اظهاراتی که با تأکید بر سیاه نمایی‌های کروبی درواقع به تأیید آن پرداخته بود.
از سکوت تا دفاع از هاشمی و تأخیر در موضع‌گیری‌ها
چهاردهم مهرماه 88 مدتی پس از حوادث روز قدس، سایت فراکسیون اقلیت خبر گفت‌وگوی رئیس این فراکسیون با لاریجانی و اعلام امیدواری مبنی بر گشایش‌هایی در خصوص آزادی بازداشت‌شدگان حوادث پس از انتخابات را منتشر کرد. فردای آن روز هم لاریجانی در مراسم بزرگداشت هفته نیروی انتظامی در تالار وزارت کشور گفت: در حوادث رخ‌داده پس از انتخابات خدمات نیروی انتظامی کم نبود، اما مباحثی مثل کهریزک ضایعه‌ای در درون نیروی انتظامی بود، بنابراین باید نیروی انتظامی بحث سیستم خودکنترلی را در درونش جدی بگیرد.
دفاع تمام‌قد لاریجانی از هاشمی رفسنجانی
انتقاد لاریجانی از نیروی انتظامی در مسیر انتقادهایش از نهادهای انقلابی صورت گرفت اما وقت دفاع از خواصی چون هاشمی که به یکی از سران فتنه شهرت یافته بود تمام‌قد به میدان آمده و در سوم آذر 88 ضمن اشاره به اینکه هاشمی بخشی از تاریخ انقلاب است، گفت: اگر درباره خانواده هاشمی حرفی زده می‌شود، باید از مسیر خودش دنبال شود. صحبت ما درباره تخریب او است، اگرچه نمی‌گویم هاشمی مطلق است، به‌این‌ترتیب همه‌کسانی که در وادی سیاست وارد می‌شوند، باید این انتظار را داشته باشند که موردنقد قرار بگیرند، اما صحبت من این است که چرا از نکات مثبت افراد بحث به میان نمی‌آید و برخی به دنبال تخریب هستند.
توهین به امام خمینی در حوادث 88 و واکنش با تأخیر لاریجانی
او حتی در مقابل وقایعی چون اهانت به امام خمینی با تأخیر وارد عمل شد و در 22 آذر 88 طی سخنانی با اشاره به این واقعه گفت: امروز ملت ایران قبل از فرارسیدن محرم و گریستن بر مظلومیت امام حسین (ع) به خاطر مظلومیت حضرت امام خمینی (ره) عزادار شد. اهانت ناجوانمردانه به نماد صلابت و بیداری مسلمانان در عصر حاضر، نماد استقلال ملت ایران و نماد قدرتمندی مسلمانان در برابر استکبار قلب همه امت را جریحه‌دار کرد.
حماسه 9 دی قفل مواضع لاریجانی را شکست
لاریجانی پس از وقوع فاجعه روز عاشورا در روز هشتم دی‌ماه 88، حادثه روز عاشورا را موجبی برای علنی شدن هویت جریان فتنه نامید و گفت: بعید است کسی توهین سهمگین اعمال سبک ضد دینی ظهر عاشورای این عده را با همه وجود درک نکرده باشد؛ چرا ظهر عاشورا که همه به احترام سید‌الشهدا و در سوگ ایشان و در عمق وجود خود عزادار هستند، شما به آرمان یک ملت توهین کردید؟ شما توجه دارید که به چه مقامی بی‌احترامی کردید؟ به ولی خدا، به‌واسطه فیض الهی، مگر این امری است که بتوان به‌راحتی از آن گذشت؟
دفاع مجدد از سران فتنه
اما این موضع‌گیری صریح در مواجهه با رفتارهای فتنه گران مانع از دفاع او از سران فتنه نشد و در ادامه اضافه کرد: ما حساب جریان‌های سیاسی داخل انقلاب نظیر جریان‌های موسوم به چپ در نظام را از چنین افراد ضدانقلاب جدا می‌کنیم، حتی آنان که عموماً حسن سابقه در صیانت از انقلاب و تعلق‌خاطر به انقلاب و آرمان‌های امام خمینی (ره) داشتند، اما انتظار هم داشتیم برخی از آقایان که در حوادث انتخابات اعتراضاتی داشتند به هوش بیایند، با این همه دلیل مسیر خود را به‌طور روشن از این جریان زشت کار جدا کنند.
دفاع از انقلاب یا جایگاه خود؟!
بالاخره پس از هفت ماه لاریجانی پس از درک حضور حداکثری مردم در 9 دی شاید برای حفظ جایگاه و منافع خود و نه حمایت از نظام وارد عمل شد و موضع‌گیری قاطعی درباره فتنه اتخاذ کرد. وی در 11 دی پیش از آغاز خطبه‌های نماز جمعه مشهد مقدس گفت: کشور در شرایط فعلی دچار فتنه شده و فتنه نوعی امتحان و آزمون سخت است؛ البته اگر ملت، با بصیرت و آگاهی از این آزمون بیرون بیاید بهره‌های فراوانی برای انقلاب در پی خواهد داشت. در فتنه با آزمایش دشواری مواجه می‌شویم همیشه این آزمون‌ها پیش پای ملت قرار دارد و هر چه که ملت ما قوی‌تر باشد در معرض آزمون‌های سخت‌تری قرار می‌گیرد. رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به شعارهای جذاب جریان فتنه گفت: آن‌ها از شعارهای خوب و جذاب استفاده کردند، البته ظاهر این شعارها زیبا بود، ولی باطنش علیه دین حرکت می‌کرد، لذا در شرایط غفلت حتماً فتنه پیامدهای بدی دارد، اما زمانی که بصیرت داشته باشیم فتنه‌ها پیامدهای مثبتی خواهند داشت.
توجیهی لاریجانی درباره مواضع نومیدکننده
لاریجانی در سال 91 در گفتگویی به تشریح مواضع خود و دفاع از آن در قبال فتنه 88 پرداخت. او اظهار کرد: برخی افراد در ایام بعد از انتخابات دوست داشتند فقط فحاشی کنند و برای خود موقعیت کسب کنند، اما به اعتقاد من باید به مسائل بعد از انتخابات طبیبانه نگاه می‌کردیم به‌هرحال در مسائل بعد از انتخابات مردم دودسته شدند و عده‌ای نگاه خاص خود را داشتند که باید با آن‌ها منطقی و دقیق و با آرامش حرف می‌زدیم و البته نحوه رفتار با مغرضین هم طوری دیگر بود.
وی در ادامه با بیان اینکه برخی از آقایان این‌طور فکر نمی‌کردند؛ این عده فکر می‌کردند که خیلی علم انقلابی دارند افزود: عیبی هم ندارد اگر برخی می‌خواهند مدال انقلابی بودن را به سینه‌شان بزنند می‌توانند این کار را انجام دهند و ما خیلی مشکلی نداریم ولی نظر ما این بود که بحث‌ها منطقی باشد. آن‌ها باید بگویند که در روشی که استفاده می‌کنند چه فایده‌ای وجود دارد؛ متأسفانه عده‌ای قصد داشتند مسائل را دیکته کنند ولی ما بر اساس منطق خودمان کار کردیم.
او همچنین در توضیح مواضع خود در قبال فتنه ۸۸ گفت: وقتی با یک پدیده اجتماعی مواجهیم اگر آن را امنیتی کنیم مضر است و ضرر می‌کنیم. درهرصورت فکر نمی‌کنم که هیچ رئیس قوه‌ای در مورد این مسئله به‌اندازه من حرف زده باشد؛ دیگران حرف زیادی نزدند؛ ما با ادبیات خودمان حرف می‌زنیم و اگر هم شما می‌گوید که این ادبیات عیب دارد بحث دیگری است.
چرا لاریجانی در سال 1400 رد صلاحیت شد؟
درمجموع لاریجانی در کوران فتنه حاضر به موضع‌گیری در برابر آن نشد و نخستین موضع‌گیری قاطعانه و شفاف او تازه چند ماه بعد از خرداد و دو روز پس از حماسه ۹ دی آن سال صورت گرفت. به‌عبارت‌دیگر وقتی او حماسه حضور مردم را در جمع‌کردن بساط فتنه دید حاضر به موضع‌گیری علیه فتنه پرداخت و برای اولین بار در چند ماه طغیان سران فتنه و هوادارانشان در خیابان، حاضر به استفاده از لفظ «فتنه» برای حوادث انتخاباتی 88 شد. او همیشه از موضع‌گیری خود دفاع کرده و حتی موضع‌گیری انقلابی دیگران را نکوهش و مایه مباهات ندانسته است. شاید همین مواضع او برای رد صلاحیت خواصی که دیگر انقلابی نیست کافی باشد.
محبوبه حسنی پارسا
