مجلس طرح مالیات بر عایدی سرمایه را اخیرا تصویب کرد؛ آنطور که پورابراهیمی گفته و بسیاری از اقتصاددانان بر آن تاکید دارند  اجرای این قانون اتفاقات موثری در اقتصاد کشور به دنبال دارد در حالیکه اخذ  مالیات در قالب این طرح به بیش از ۹۹ درصد مردم اصابت نمی کند. نمایندگان مجلس در جریان بررسی طرح مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی فرآیند انتقال دارایی‌های مشمول مالیات بر عایدی سرمایه را مشخص کرده و با اکثریت آرا از مجموع 225 نماینده حاضر در جلسه علنی، با اصلاح ماده 12 طرح مذکور با 176 رأی موافق، بدون رأی مخالف و 5 رأی ممتنع موافقت کردند. اما باید به این نکته مهم اشاره کرد که این طرح چند سالی میشود در انتظار تصویب و اجرا است و به گفته برخی تحلیلگران هنوز آنطور که باید موانع و ایرادات آن برطرف نشده است.

دکتر بهنام ملکی، اقتصاددان در خصوص این طرح به سوالات ما پاسخ داده است.

*جناب ملکی!آیا طرح مالیات بر عایدی سرمایه می تواند جلوی سوداگری ها خصوصا در بازار آزاد خودرو را بگیرد؟

به هر حال مشکلات اقتصادی ما متعدد است و طبیعتا یکی از آنها نبود قانون مالیات بر عایدی سرمایه است اما موضوع این است اما در حال حاضر یکی از چالش های اصلی ما در کشور خروج سرمایه به خارج از مرزهاست بنابراین شاید مالیات برعایدی سرمایه فعلا آنچنان که باید گره گشای مشکلات اقتصادی نباشد.

اگرچه در سالهای گذشته مالیات بر خانه های خالی را داشتیم که قاعدتا خیلی هم می توانست مفید و موثر باشد اما آیا اجرا شد؟

ما قوانین بسیاری داشتیم که اجرا نشده و متاسفانه بر عدم اجرای آنها نظارتی انجام نشده است اگر قانون خوبی بود چرا اجرا نشد و اگر خوب نبود بایستی چه اصلاحات و تغییراتی در آن ایجاد کنیم؟

لذا در مقطع کنونی اگر بخواهیم روی طرح قانون مالیات بر عایدی سرمایه تمرکز داشته باشیم قاعدتا نخست بایستی جلوی عواملی که منجر به خروج سرمایه از کشور میشود را بگیریم. چنانچه اکنون درصد بالایی از خارجی هایی که در ترکیه ملک خریداری کرده اند ایرانی هستند یا سرمایه های زیاد دیگری از کشور به سمت عمان و ترکیه و گرجستان و کانادا و اروپا و … در حال خروج است.

حتی شاهدیم با وجود زلزله شدید در ترکیه باز هم ایرانی ها  در صف خرید ملک هستند لذا تاکید بر این است که اساس و صورت مسئله را دقیق تر ببینم و ابتدا روی ماندگاری سرمایه کار کنیم حتی اگر سرمایه به بخش سوداگری برود  بهتر از خروج از کشور است ضمن اینکه ما به دنبال سرمایه گذاری در بخش تولید هستیم و تولید هم با مشکلات عدیده ای مواجه است ولی متاسفانه اراده قوی برای اینکه جلوی این موانع گرفته شود وجود ندارد چنانچه یک روز با قیمت گذاری های سرکوب گرانه یک روز با  مخاطره انداختن مالکیت و یک روز با مشکل و مانع دیگری تولید دچار مشکل و چالش میشود اکنون اصلی ترین بحث قانون رقابتی شدن تولید و الحاق به پنجره ملی مجوزها است که باز هم اجرا نمیشود و متاسفانه به نظر می رسد اطلاعاتی هم که در حال حاضر منتشر میشود اطلاعات درستی نیست!  ما الان ۱۰ هزار واحد کارخانه تولیدی  راکد و تعطیل داریم و ابتدا باید این موارد رسیدگی شود بعد به دنبال جذب سرمایه به بخش مولد اقتصاد باشیم نه اینکه به بخش غیر مولد برود و آنجاست که مالیات بر عایدی سرمایه می تواند به اقتصاد کشور کمک کند.

*غیر از اشاراتی که به لزوم ماندگاری سرمایه پیش از اجرای مالیات بر عایدی سرمایه داشتید بفرمایید خود طرح چرا اجرایی نمیشود آیا ایراداتی وجود دارد یا نیاز به زیرساخت خاصی هست یا کم کاری دست اندرکاران و ناظران است؟

 باید دید به طور کل موانع و مشکلاتی که پیش روی اقتصاد ما وجود دارد کدامند؟ یکی از موانع داخلی و دیگری خارجی است. بخشی از موانع خارجی تحریم هاست و بخش مهم تر موانع و تحریم های داخلی.

وقتی تولید  رقابتی نیست و انحصارات متعددی وجود دارد و امضا طلایی های بسیاری در این مسیر وجود دارد وقتی امضا طلایی وجود دارد سیستم به کل مختل میشود و اقتصاد کشور را دچار چالش میکنند. عدم شفافیت در اقتصاد بخش قابل توجهی از تحلیل ها را زیر سوال میبرد و ممکن است این تحلیل ها درست نباشد. مثلا اکنون اطلاع دقیقی از ملک های خالی از سکنه در تهران وجود ندارد، آمارها هرکدام چیزی می گوید مثلا آمار مرکز آمار برای تولید و تورم و سرمایه گذاری یک چیزی می گوید و آمار بانک مرکزی چیز دیگری؛ این راهش نیست که آماری که مطلوب دولتمردان نیست منتشر نشود بلکه باید شفاف باشد و شاهد  آمار سازی و تحلیل های غلط و انحرافی نباشیم.

خوب است که طرح مالیات بر عایدی سرمایه اجرایی شود و سرمایه ها از بخش های غیر مولد به بخش های مولد اقتصاد برود اما موضوع این است که موانع راه تولید را برداریم وقتی این  موانع را برنداشتیم حتی اقدام موثری مانند اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه هم می تواند منجر به آثار منفی در اقتصاد شود. چه طور؟ این امر با وجود موانع و چالش ها سبب میشود همانطور که در ابتدای بحث اشاره شد بخشی از سرمایه ها راهی خارج از کشور شوند و لذا هم بایستی هم با جهان خارج تعامل برابر برقرار کنیم و هم تحریم های داخلی را برداریم چرا که تحریم های داخلی ربطی به مسائل خارجی ندارد ولی امضا طلایی ها و تاریکخانه ها اجازه خیلی چیزها را نمی دهد، وقتی فضا شفاف نباشد حتی اجرای یک طرح موثر آثار منفی در پی خواهد داشت.

پیشنهاد میکنم اولویت ها به ترتیب مد نظر قرار بگیرد مثلا  نیاز فوری  به اجرای  قانون شفافیت داریم و اگر اطلاعات درستی در خصوص دور زدن قانون مانند دریافت زیرمیزی یا رشوه به دست آمد با متخلف برخورد قانونی شده و مجازات شود.

ایران  خودرو میتوانست مهمترین لوکوموتیو اقتصاد باشد اماعوض شدن مدیران هیچ گاه نمیتواند جلوی فساد و رانت را بگیرد  اگر طرح شفافیت اجرا شود می توان به اجرای طرح های موفق دیگری مانند مالیات برعایدی سرمایه هم امیدوار بود وگرنه امیدی نخواهد بود.

* به  فساد و رانت در خودرو اشاره کردید فکر میکنید اگر موانعی که به آن اشاره کردید برداشته شود مالیات بر عایدی سرمایه می تواند جلوی سوداگری در بازار آزاد خودرو را هم بگیرد؟ چرا که برخی خبرها حاکی ازفساد مدیران برای برهم زدن بازار آزاد و در دست گرفتن قیمت ها می دهد؟

خودرو باید همانند سایر صنایع به بخش غیر دولتی واگذار شود  تا پنهان کاری انجام نشود وقتی خودرو کاهش تولید داشته باشد چرا باید این همه نیرو اضافه و جذب کند چرا باید ۲۰ برابر فلان خودروساز نیرو جذب کرده باشیم. چرا قیمت ها را سرکوب کردند ولی همچنان برای بازار قیمت ها عجیب است.

باید ابتدا قانون شفافیت اجرا شود،با توجه به صحبت های اخیر رهبری و تاکیدی که ایشان بر جلوگیری از فساد داشتند که جلوی اژدهای هفت سر را بگیرید و نگرفتیم و حالا به اینجا رسیدیم چرا که با وجود رانت و فساد قوانین خوبی مانند عایدی سرمایه هم مصوب شود اجرا نمیشود.