هرسال زمستان به دلیل سرمای هوا میزان مصرف گاز افزایش می یابد اما امسال شرایط بغرنجی حاکم شد؛ به دلیل موج سرمای زیاد، یخبندان و افت شدید درجه هوا در کشور، مصرف گاز به یکباره اوج شدیدی گرفت تا جایی که برخی شهرها و مناطق دچار افت گاز و قطعی شدند و کارشناسان نسبت به مصرف بهینه و مدیریت مصرف هشدار های بسیاری دادند. در همین رابطه با پرویز محمدنژاد قاضی، نماینده مجلس و عضو کمیسیون انرژی مجلس گفتگویی داشته ایم. گفتگوی جهت پرس با این نماینده مجلس را می خوانید.
جناب محمدنژاد!وضعیت فعلی گاز و مصرف آن در کشور را چطور برآورد میکنید؟
در حال حاضر تراز گاز در کشور منفی 250 میلیون متر مکعب است و قطعا تولید این تراز منفی  یک عدد فوق‌العاده زیاد و بزرگ بوده و تولید این سقف انرژی گاز سخت است. اگر ما بتوانیم یک میانگین حدود 70 تا 80  میلیون متر مکعب در سال که باز هم عدد بسیار بزرگی است را تولید کنیم و به چرخه مصرف وارد و به عبارتی به خط بزنیم شاید حدود 3 یا 4 سال طول بکشد، و  خیلی سخت است ضمن اینکه  رشد مصرف سرانه هم داریم.  لذا با تمام امکاناتی که داریم تا 5 یا 6 سال آینده هم نخواهیم توانست با تمام امکاناتی که در اختیار داریم این تراز منفی را جبران کنیم.
  این راه بسیار سخت و دشواری است ضمن اینکه طولانی هم خواهد شد.  منطقی ترین و درست ترین راه برای برون رفت زودهنگام از این مشکل که امروز تقریبا خود را به صورت بحران نشان میدهد، مدیریت مصرف است چرا که اگر مصرف به همین سبک و سیاق ادامه یابد قطعا در سال آینده و سالهای آینده  به بحران خواهیم رسید پس لازم است که  در حوزه مصرف و تقاضا اقدامات مدیریتی موثری داشته باشیم.
 ضمن اینکه باید بحث تولید سالانه را هم  داشته باشیم و خطرناک  اینکه چاه‌های گازمان روز به روز  تحلیل می رود و  باز ما در تولید مسئله خواهیم داشت. پس از یک طرف ما رشد مصرف سالانه و از طرف دیگر تراز منفی 250 میلیون متر مکعبی گاز و از طرفی پسروی فشار گاز در چاه‌های کشور را داریم و این خود به خود فاصله تراز منفی را خیلی سریع به عددی بالاتر از این که اعلام کردم خواهد برد. بنابراین قطعا اگر ما فکر درست و حسابی  در حوزه مدیریت مصرف نداشته باشیم  به یک بحران و ابرچالش بزرگ برخورد خواهیم کرد. 
چطور باید این مهم محقق شود و چه راهکاری برای مدیریت بهینه مصرف وجود دارد؟
برآورد شده که تا سال 1406 اگر به همین سبک و سیاق بگذرد ما تقریبا چیزی حدود یک سوم تولید امروزی را خواهیم داشت. هرچند با توافقی که با برخی کشورها انجام شده و با نصب الکتروپمپ‌های فوق قوی ما فشار چاه‌های گاز را افزایش میدهیم و فشار انتقال گاز در شبکه‌های انتقال و توزیع هم خود به خود افزایش پیدا میکند. این کار بسیار خوبی است منتهی آن چیزی که من میتوانم به عنوان یک مسئله مهم و یا یک شاه کلید خدمتتان عرض کنم این است که ما چاره‌ای بجز رفتن به سمت کنترل مصرف و اصلاح الگوی مصرف نداریم، این یک واقعیت است و میشود این کار را کرد.  خیلی خوب نیست که ما تقریبا غالب مصرف گازمان به سمت منازل مسکونی برود چراکه عموما در دنیا از انرژی برای تولید و چرخه صنعت استفاده میشود این یک معضل بزرگ برای کشورماست که گاز این سرمایه گرانبها در بخش خانگی مصرف و گاهی هدر میشود.
معضل بعدی اینکه ما در قانون هم داریم و در کمیسیون انرژی هم خیلی بحث مفصل شد و در بدنه دولت هم ورود کردیم و اعلام کردیم غالب مردم معتقدند 75 درصد ما الگوی مصرف را رعایت میکنند و حدود 25 درصد است که بی‌محابا دارند از انرژی استفاده میکنند و مصرف بالایی هم دارند، پس برای اقدام اول منطقی و معقول است که ما بیاییم و برای این 25 درصد برنامه ریزی کنیم. خیلی جاها هست که به این دلیل که خانه‌های آنچنانی  و تمکن مالی دارند مصارف متعدد در خانه‌ها انجام میشود.  شخصی در خانه استخر دارد و می آید با گاز، آب استخر خود را گرم میکند . یا مثلا برخی‌ خانه‌های ویلایی که برایشان در بودجه 1402  هم  خط و ربط تعیین کردیم و امروز وزارت نفت دارد وارد جریان میشود.   مصرف خیلی بیشتری از الگو دارند.
حرکت دوم هم این که ما در بحث بهینه مصرف کردن انرژی هنوز نتوانستیم یک برنامه مدون و خوب  تنظیم کنیم که مشخص کند سقف الگوی مصرف ما چقدر باید باشد و چطور باید با  کسی که بخواهد از الگوی مصرف عبور کند، برخورد کنیم.
در صنعت برق و در طرح مانع‌زدایی در صنعت برق ما این کار را کرده‌ و سقف مصرف برق را تعیین کرده‌ایم و لذا هر کسی و هر واحدی و هر تعرفه‌ای نمیتواند ار حدی که برایش گذاشته‌ایم فراتر برود ، ممکن است کسی  تمکن مالی زیادی داشته باشد و بگوید من دارم و پولش را می دهم خیر اینطور نیست و ما یک محدودیتی برای مصرف گذاشته‌ایم که در گاز هم باید این اتفاق بیافتد و  از طرف مجلس به خود وزارت نفت تکلیف شده که باید محدودیتی تحت عنوان هوشمند سازی لوازم اندازه‌گیری قائل شوید.
چهارمین حرکت اینکه برای مصرف کننده باید یک خط و ربطی تعیین کرد، کل جامعه و یک خانواده چقدر می تواند مصرف کند؟ آیا واقعا گرمایش داخل خانه‌ها به همین اندازه که ما شاهد آن هستیم نیاز است آیا ما 18  تا 20  درجه را رعایت میکنیم ؟ برای  این مورد  باید حتما وزارت نیرو و وزارت نفت ورود کند و تحت عنوان آگاه‌سازی و  تعرفه گذاری‌های پی در پی و متنوع برای مصرف و یا تحت عنوان جدول الگوی مصرف اقداماتی انجام دهد. باید  تغییراتی انجام شود چرا که با سبک و سیاق قبلی نمی شود مدیریت کرد. 
پنجمین مورد که باید بیشتر مد نظر قرار دهیم مدیریت در شرایط بحرانی است؛ یکی از روشهای نه چندان خوبی که دولت در پیش گرفته  و به اصطلاح خدمت به مردم میباشد اما در حقیقت خدمت به مردم نیست،  بالاخره این ادارات و اماکن دارند پول میگیرند که به مردم خدمت برسانند و شما دارید این هزینه‌ را از مردم میگیرید و خدمت به مردم نمیدهد.
چرا یک اداره و مدیر یک دستگاه و وزیر و … در شهرستان نمیتوانند با یک چهارم مصرف گاز اداره خودشان را بگردانند؟ اصولا که گفته تراز منفی عدم تولید است؟ تراز منفی را مصرف زیادی ایجاد کرده. این عدد 250 میلیون متر مکعب مازاد بر مصرف است! چرا باید این اتفاق بیافتد. دولت باید در اینجا  و در همه ادارات و… ورود پیدا کند. تاکید می کنم چرا یک مدیر کل که به عنوان یک مدیر بالادستی در استانی کار می کند  این قدرت و توان را ندارد که به اندازه‌ای مصرف کند که به شبکه آسیب نرسد. 
 اداره کل آموزش و پرورش و یا هر اداره‌ای که نتواند مصرف انرژی را در حوزه خود مدیریت کند، چطور می تواند جامعه را مدیریت کند. اول باید خودش بداند که مصرف یعنی چه؟ ولی متاسفانه این مورد در ادارات و سازمانها نیست و ناظر و کنترل کننده و بازرسی نیست و اصلا معیاری برای مصرف نیست هر اداره‌ای که معیاری برای مصرف دارد بیاید روبه روی من بنشیند و بگوید این مطلبی که شما گفتید مصداقش این نیست و ما داریم اندازه‌گیری می کنیم خیر چنین چیزی وجود ندارد.
 متاسفانه سال به سال شدت مصرف در اداره ها اضافه‌تر میشود چرا ؟ برای اینکه از جیب خودشان نمی دهد دولت هم به راحتی پول میدهد به اینها و وزیر آموزش و پرورش به ادارات کل آموزش و پرورش و شهرستان  پولش میدهد. در کشور ما مصارف و هزینه‌ها خیلی زیاد است هیچ معیاری هم ندارد و دولت ابتدا  باید بیاید ادارات و مصارف خودش را کنترل کند و به نظر من به عنوان یک کارشناس حوزه انرژی، مصرفی که ادارات در حوزه برق و آب و انرژی دارند دو سوم بیشتر از نیاز روزانه شان است. دولتی که نتواند دستورات اجرایی خودش را اجرا کند هیچ وقت نمی تواند مردم و نهادها و… را هدایت و رهبری کند. میزان تولید ما خیلی بیشتر از میزان مصرف معمول ماست، الان مصرف غیر معمول و غیر منطقی است. دلایل بسیاری هم برایش وجود دارد.
برخی از کارشناسان معتقد هستند که قیمت گذاری می تواند عاملی کنترلی باشد ولی قیمت نه برای هر قشری، قشری که دارد متناسب با الگوی مصرف استفاده میکند نه تنها نباید مشمول افزایش بهای سالانه شود بلکه باید تشویق هم برایش ایجاد کنند. در صنعت برق این کار شد و در 5 استان در سال گذشته 8 میلیون مشترک مشمول پاداش شدند و در این استانها خاموشی برق نداشتیم. ما در زمینه مدیریت  بر منابع مشکل داریم خصوصا منابع انرژی.
برخی عنوان میکنند که ما صادر کننده گاز هستیم و نباید دچار کمبود گاز بشویم را چطور میتوان تحلیل کرد؟
ما صادر کننده گاز نیستیم بلکه با کشورهای منطقه تبادل میکنیم هم در حوزه برق و هم انرژی گاز هم بنزین و این تبادل یک قاعده اقتصادی برای همه کشورهاست و اینکه ما زیادی داشته باشیم و صادر میکنیم چنین چیزی نیست؛ برخی مواقع به کشور ترکیه داریم گاز میدهیم  و در خیلی مواقع از آنها گاز می گیریم به عراق برق میدهیم و به ترکیه برق میدهیم. به هر صورت این عدد آنچنان نیست که اینطور خودش را نشان دهد. ما 250 میلیون متر مکعب تراز منفی داریم، شما مثلا 5 میلیون هم به عراق بدهید اتفاق خاصی نمی افتد. ولی این یک  تبادل است خیلی مواقع آنها نیاز دارند ما به آنها برق و گاز میدهیم و خیلی مواقع ما نیاز داریم و آنها به ما می دهند. مثلا در تابستان گذشته ورود برق ما خیلی بیشتر از صادرات برق ما بود چون نیاز داشتیم. منتها در حوزه گاز چون بقیه کشورهای منطقه خیلی پیشرفته نیستند و خیلی تولیداتشان بالا نیست غیر از ترکمنستان که الان خودش در لبه مرز مصرف و تولید میباشد.
  به عنوان یک کارشناس عرض میکنم ای کاش می توانستیم در کشورمان  مصرف را کنترل کنیم و مازاد مصرف را صادر کنیم. همین الان مصرف گاز در کشورهای  همجوار ما تقریبا صادراتش به یک دلار هم میرسد، ما الان هر متر مکعب گاز را داریم 100 تومان می دهیم و تفاوت خیلی زیاد است و می تواند درآمدزایی بالایی برای کشور ایجاد کند. لذا باید در حوزه مدیریت همه تلاشمان را برای بهینه مصرف کردن، بگذاریم. 
باید عنوان کرد برخی از این گاز در مسیر تولید و توزیع هدر می رود و دولت به اینها هم باید فکر کند و قابل ملاحظه است که ما میزان قابل ملاحظه‌ای را بر اثر تلفات در مسیر توزیع داریم و حتی ممکن است به شکل‌های مختلف سرقت هم بشود.
یک جمع بندی کلی از آنچه گفته شد؟
  مجموعه این عوامل را اگر بخواهیم جمع کنیم: 1- مدیریت در حوزه تولید، انتقال و توزیع و  جلوگیری از تلفات مسیر تلفات 2- مدیریت مصرف در انواع تعرفه‌ها اعم از خانگی و تجاری و … بر اساس یک الگوی مصرف منطقی با این نگاه که 75 درصد مردم الگوی مصرف را رعایت میکنند و 25 درصد رعایت نمیکنند. 3- کنتورهای هوشمند که تکلیف قانونی است که میزان مصرف را کنترل میکند. هیچکس حق ندارد بیشتر از نیاز مصرف خودش مصرف کند چون غالبا یارانه‌ای میباشد. 4- ادارات و سازمانها و تشکل‌ها که الان تعطیل شده‌اند را تا کی باید تعطیل کنیم؟ اگر اینطور باشد ما باید در تابستان پیش رو هر روز ادارت را تعطیل کنیم برای اینکه برق کم داریم.