به گزارش جهت پرس؛ در روزگاری که بسیاری از تحلیل‌ها از افول جایگاه تلویزیون در میان رسانه‌های پرمخاطب حکایت دارند و پلتفرم‌های دیجیتال به‌سرعت در حال جذب کاربرانند، هنوز هم مجموعه‌ای تلویزیونی می‌تواند همه نگاه‌ها را به خود جلب کند. سریال «پایتخت» از جمله آثاری است که بار دیگر این پرسش را پیش کشید؛ آیا مدیوم تلویزیون با وجود تمام انتقادات و چالش‌هایش، همچنان ظرفیت جذب مخاطب گسترده را دارد؟ و چرا مجموعه‌ای مانند «پایتخت» حتی در فصل هفتم، هنوز هم در میان مردم محبوبیت دارد؟
با همین دغدغه‌ها، به سراغ محمدحسن اسدی‌طاری، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه ارتباطات رفتیم تا از منظر رسانه‌ای به سریال «پایتخت» و جایگاه امروز تلویزیون در ذهن و زندگی مردم بپردازیم. او در ابتدای این گفت‌وگو، در واکنش به این پرسش که آیا واقعاً سریال «پایتخت» در حال حاضر مورد اقبال عمومی قرار گرفته، به نبود آمار رسمی اشاره کرد و توضیح داد: «واقعیت این است که آمارگیری مربوط به صداوسیماست و معمولاً تا پایان پخش سریال، آمار رسمی ارائه نمی‌شود. اما اگر بخواهیم به فضای عمومی جامعه توجه کنیم، می‌توان گفت که گفت‌وگو‌های روزمره مردم محدود به همین موضوع است و از این منظر، بله، می‌توان گفت که گروهی از مردم از این سریال استقبال کرده‌اند.»

استقبال عمومی و تأثیر آن روی تداوم سریال
اسدی همچنین درباره دلیل تداوم این سریال گفت: «صداوسیما مدتی است که تجربه تولید قسمت‌های مختلف در مجموعه‌های تلویزیونی و به‌طور خاص در مورد سریال «پایتخت» را دنبال می‌کند. دلیل این تداوم استقبال عمومی از این مجموعه‌هاست. البته شاید یکی از دلایل این استقبال را بتوان به فضای نوروزی و حال‌وهوای خاص این ایام ربط داد. «پایتخت» تاکنون شش فصل را پشت سر گذاشته و داستان‌های متنوعی را در شرایط مختلف روایت کرده است. برخی از این داستان‌ها حتی جنبه‌های ماورایی و غیرواقعی داشته‌اند. در عین حال، سریال تا حدی با سیاست‌های فرهنگی بومی، به‌ویژه فرهنگ مازندران و مردم مهربان آن منطقه، هماهنگ بوده است.»

تکیه‌کلام‌هایی که ماندگار شد
اسدی‌طاری درباره سبک ساخت این مجموعه گفت: «شاید نوع ساخت ساده و گفت‌وگوی روان آن باعث شده که مردم با آن ارتباط برقرار کنند و مخاطبان زیادی داشته باشد. یکی از کارکرد‌های صداوسیما در برخی از این سریال‌ها، ایجاد فرهنگ واژگانی در میان مردم است؛ به این معنا که برخی اصطلاحات این مجموعه‌ها به تکیه‌کلام‌های رایج در گفت‌وگو‌های روزمره مردم تبدیل می‌شوند. از این منظر نیز برای بسیاری از مخاطبان جالب توجه است.» او همچنین به نوع نگاه کارگردان مجموعه اشاره کرد و گفت: «به نظر من، نگاه فیلم‌ساز نگاهی پوپولیستی و عامه‌پسند است. کمتر شاهد آن هستیم که این مجموعه نخبگان و خواص را مخاطب خود قرار داده باشد، بلکه بیشتر تلاش دارد عموم مردم را جذب کند.» این استاد دانشگاه با اشاره به مشاهده‌های میدانی خود افزود: «در همان ساعت مشخص پخش، بسیاری از افرادی که من با آن‌ها در ارتباط بوده‌ام، ترجیح می‌دهند که سریال را به‌موقع تماشا کنند. حتی برخی از افراد تکرار آن را هم دنبال می‌کنند. من به‌عنوان متخصص رسانه با گروه‌های مختلفی گفت‌وگو داشته‌ام و به این نتیجه رسیده‌ام که مخاطبان زیادی آن را دنبال می‌کنند. البته برای تعیین میزان دقیق استقبال نیاز به پژوهش‌های میدانی دقیق‌تری داریم که هم‌اکنون زود است و هنوز انجام نشده است.»

سریالی برای عموم 
او در ادامه به مخاطبان ثابت تلویزیون اشاره کرد و گفت: «تلویزیون یک مجموعه مخاطب مشخص دارد؛ یعنی در بررسی‌های پنلی و پژوهش‌هایی که مبتنی بر نمونه‌گیری هستند، همواره یک دسته مخاطب ثابت وجود دارد. اما اکنون، افرادی که به موضوعات عامیانه و فولکلور علاقه‌مندند نیز به این سریال جذب شده‌اند.» اسدی در بخش دیگری از گفت‌وگو به ویژگی‌های سریال «پایتخت» اشاره کرد که آن را از سایر آثار متمایز کرده است. به گفته‌ او، این مجموعه به دلیل سادگی گفتار، پرداختن به روابط اجتماعی عامیانه، نزدیکی شخصیت‌ها به یکدیگر در سطح خانوادگی و اجتماعی و همچنین استفاده از گویش‌های محلی توانسته است اقبال مخاطب را جلب کند. البته او تأکید کرد که برخی از این گویش‌ها به‌ویژه مازندرانی از نگاه برخی بومیان جعلی یا اصطلاحاً «من‌درآوردی» به نظر می‌رسد. او در ادامه از نثر روان نویسنده، فیلمنامه‌ ساده و استفاده از نریشن‌های قابل فهم به‌عنوان نقاط قوت این سریال یاد کرد، اما ضعف‌هایی نیز در آن برشمرد که به باور او، باید توسط منتقدان و متخصصان به‌طور جدی بررسی شود. شخصاً به برخی از گویش‌ها و داستان‌ها انتقاد داشت و معتقد بود اگر داستان کمدی است، باید تمام اجزای آن نیز در همین چهارچوب قرار بگیرند.
اسدی‌طاری ضمن تأکید بر تأثیرگذاری مجموعه «پایتخت» گفت: «درمجموع به نظر من، این سریال کار جالبی است و سریال خوبی محسوب می‌شود، چون توانسته بخش زیادی از مردم را سرگرم کند. جذابیت دارد و به‌نوعی شادی ایجاد می‌کند یا حداقل القای شادی دارد. این ویژگی‌ها در تمام فصل‌های «پایتخت» دیده می‌شود. فصل‌های گذشته، به‌ویژه فصل‌های اول تا سوم، فضای متفاوتی داشتند، اما اکنون موضوع صحبت ما فصل هفتم است که به نظر من شروع خوبی داشته و باید دید در ادامه چگونه پیش خواهد رفت.»

صداقت و صمیمیت؛ کلید جذب مخاطب
در ادامه گفت‌وگو به این پرسش پرداخته شد که می‌توان گفت اگر محتوای خوبی از تلویزیون پخش شود، مخاطب خود را جذب خواهد کرد؟ اسدی‌طاری در پاسخ به این نکته توضیح داد: «اولاً کارکرد تلویزیون همین است. براساس نظریه‌های ارتباطات، هر رسانه‌ای اگر با صداقت و صمیمیت با مخاطب خود مواجه شود، می‌تواند هم سرعت و هم صحت انتشار اطلاعات را ارتقا دهد و این مسئله باعث جذب مخاطب می‌شود. این نکته بدیهی است اما در شرایطی که تنوع و رقابت رسانه‌ای زیاد شده اگر رسانه‌ای به‌ویژه تلویزیون در توجه به مخاطب کوتاهی کند، طبیعی است که مخاطبان خود را از دست خواهد داد.»
او افزود: «موضوع این سریال یک موضوع اجتماعی شاد است و صداوسیما با همین رویکرد تلاش می‌کند مخاطبان را به خود جذب کند. با این حال نمی‌توان گفت همه مخاطبان کنونی، مخاطبان دائمی تلویزیونند. اصول نظری می‌گوید که رسانه‌ها معمولاً مخاطبان مقطعی دارند؛ یعنی کسانی که براساس نیاز به رسانه مراجعه می‌کنند و اگر این نیاز تأمین شود ارتباط ادامه پیدا می‌کند و در غیر این صورت، مخاطب به دنبال رسانه‌ای دیگر خواهد رفت.»
این استاد دانشگاه به نکته جالبی اشاره کرد و گفت: «من شنیده‌ام که حتی برخی شبکه‌های ماهواره‌ای هم این سریال را پخش می‌کنند و بعضی از افراد ترجیح می‌دهند که آن را از ماهواره تماشا کنند. با اینکه این انتخاب مستلزم صرف انرژی بیشتر و طی مراحل فنی متفاوتی است، اما به دلیل شفافیت تصویری یا کیفیت بهتر، برخی حاضرند از این طریق آن را ببینند.»
در نهایت اسدی‌طاری در تأیید نکته مطرح‌شده درباره نقش محتوا در جذب مخاطب گفت: «به نظر من اگر تلویزیون واقعاً به سمت تأمین نیاز مخاطب برود و آن را در نظر بگیرد بسیار منطقی و بجاست که مخاطب نیز به آن پاسخ مثبت دهد. اکنون هم بخشی از مخاطبان جذب این سریال شده‌اند و به‌نوعی روی خوش به آن نشان داده‌اند.»

تولید یک سریال موفق پایان کار صداوسیما نیست
در ادامه‌ گفت‌وگو با این استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه ارتباطات موضوع بحث به وظیفه‌ فعلی سازمان صداوسیما و چشم‌انداز آن بعد از پخش سریال «پایتخت» معطوف شد. اسدی در پاسخ به این پرسش که وظیفه‌ کنونی صداوسیما چیست، توضیح داد که ساخت یک سریال و سرگرم‌کردن مردم به مدت حدوداً بیست شب، نباید نقطه‌ پایان فعالیت سازمان باشد. به‌زعم او، صداوسیما نباید تنها به تولید سریال بسنده کند، بلکه باید از این فرصت ایجادشده استفاده کرده و در پی بازیابی اعتبار خود نزد مخاطبان باشد. او تأکید کرد که سیاست‌گذاری‌های صداوسیما باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که نیاز‌های رسانه‌ای و ارتباطی عموم مردم را تأمین کند.