به گزارش جهت پرس؛ عطیه فکری _ مسئولیت رد یا تایید صلاحیت کاندیداها در انتخابات بر عهده شورای نگهبان است ولی سوالی که مطرح می‌شود اینست که چرا در ایران هم مانند سایر کشورها احزاب خودشان یک نفر را به نمایندگی از خودشان به شورای نگهبان معرفی نمی‌کنند و در اغلب موارد چندین نفر از یک حزب در انتخابات ثبت نام می‌کنند. برخی معتقدند در ایران چیزی به نام حزب با معنی درست و دقیق آن وجود ندارد و اینکه گفته می‌شود فلانی اصلاح‌طلب یا اصولگراست صرفا خط فکری او را نشان می‌دهد و ربطی به ساز و کار یک حزب ندارد.

حزب سیاسی چیست؟

حزب سیاسی (political party) متشکل از گروهی از مردم است که با هدف بدست آوردن قدرت حکومت از راه انتخابات یا از راه‌های دیگر، سازمان یافته‌اند. گاهی احزاب با گروه‌های ذی‌نفع یا جنبش‌های اجتماعی به اشتباه یکی گرفته می‌شوند؛ چراکه گروه‌های ذی‌نفع یا جنبش‌های اجتماعی نیز متشکل از “گروهی از مردم” هستند. اما معمولا چهار ویژگی حزب را از گروه‌های دیگر متمایز می‌کند:

هدف احزاب عبارت است از کسب قدرت سیاسی برای حکومت کردن (اگرچه احزاب کوچک از انتخابات بیشتر به منزلۀ تریبون استفاده می‌کنند نه برای بدست آوردن قدرت سیاسی).

حزب‌ها مجموعه‌های سازمان‌یافته‌ای با اعضای “دارای کارت” رسمی‌اند. این ویژگی آن‌ها را از جنبش‌های اجتماعی، که گسترده‌تر و پراکنده‌ترند، متمایز می‌سازد.

حزب‌ها غالبا نگرش موضوعی گسترده‌ای دارند و به تمام حوزه‌های مهم سیاست حکومت توجه می‌کنند (البته حزب‌های کوچک ممکن است نگرش تک‌موضوعی داشته باشند و از این حیث به گروه‌های ذی‌نفع شبیه باشند)

احزاب به درجات گوناگون، با اولویت سیاسی مشترک و هویت ایدئولوژیک با هم متحد می‌شوند.

واژۀ جناح (faction) نیز تقریبا همزاد واژۀ حزب (party) است. این دو واژه در غرب ابتدا به جای هم به کار برده می‌شدند اما به تدریج “جناح” به معنای دسته یا گروهی در درون “حزب” به کار رفت. هر حزبی معمولا به دو جناح تقسیم می‌شود.

اما در ایران واژه “جناح” کاربرد دیگری دارد و شامل چندین حزب می‌شود. مثلا جناح راست متشکل از حزب موتلفه و چند تشکل‌ شبه حزبی بود که برخی از آن‌ها گروه‌های ذی‌نفع یا گروه فشار بودند. جناح چپ نیز متشکل از حزب مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و چند حزب کم‌اهمیت و یکی دو “جنبش” بود (مثل جنبش دانشجویی).

اگر “جناح” نوعی دسته‌بندی در درون یک “حزب” باشد، آنچه در ایران جناح خوانده می‌شود، در واقع “ائتلاف” (coalition) است که گاهی عبارت “جبهه” نیز در توصیف آن به کار می‌رود که دقیق‌تر از عبارت “جناح” و به مفهوم “ائتلاف” نزدیک‌تر است.

باری، احزاب سیاسی در اغلب کشورها و در بیشتر نظام‌های سیاسی وجود دارند. حزب‌ها ممکن است اقتدارگرا یا دموکراتیک باشند. ممکن است از راه انتخابات یا از راه انقلاب در صدد کسب قدرت باشند. نیز ممکن است از ایدئولوژی‌های چپ، راست یا میانه پشتیبانی کنند یا یکسره هر اندیشۀ سیاسی‌ای را رد کنند.نامزد انتخابات

رشد احزاب سیاسی و فراگیر شدن نظام حزبی را می‌توان نشانۀ مدرن شدن سیاسی یک جامعه دانست اما در ایران با این معنای خاص هنوز  ایجاد نشده است.

حزب‌ها غالبا نگرش موضوعی گسترده‌ای دارند و به تمام حوزه‌های مهم سیاست حکومت توجه می‌کنند (البته حزب‌های کوچک ممکن است نگرش تک‌موضوعی داشته باشند و از این حیث به گروه‌های ذی‌نفع شبیه باشند)

احزاب به درجات گوناگون، با اولویت سیاسی مشترک و هویت ایدئولوژیک با هم متحد می‌شوند.

واژۀ جناح (faction) نیز تقریبا همزاد واژۀ حزب (party) است. این دو واژه در غرب ابتدا به جای هم به کار برده می‌شدند اما به تدریج “جناح” به معنای دسته یا گروهی در درون “حزب” به کار رفت. هر حزبی معمولا به دو جناح تقسیم می‌شود.

اما در ایران واژه “جناح” کاربرد دیگری دارد و شامل چندین حزب می‌شود. مثلا جناح راست متشکل از حزب موتلفه و چند تشکل‌ شبه حزبی بود که برخی از آن‌ها گروه‌های ذی‌نفع یا گروه فشار بودند. جناح چپ نیز متشکل از حزب مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و چند حزب کم‌اهمیت و یکی دو “جنبش” بود (مثل جنبش دانشجویی).

اگر “جناح” نوعی دسته‌بندی در درون یک “حزب” باشد، آنچه در ایران جناح خوانده می‌شود، در واقع “ائتلاف” (coalition) است که گاهی عبارت “جبهه” نیز در توصیف آن به کار می‌رود که دقیق‌تر از عبارت “جناح” و به مفهوم “ائتلاف” نزدیک‌تر است.

باری، احزاب سیاسی در اغلب کشورها و در بیشتر نظام‌های سیاسی وجود دارند. حزب‌ها ممکن است اقتدارگرا یا دموکراتیک باشند. ممکن است از راه انتخابات یا از راه انقلاب در صدد کسب قدرت باشند. نیز ممکن است از ایدئولوژی‌های چپ، راست یا میانه پشتیبانی کنند یا یکسره هر اندیشۀ سیاسی‌ای را رد کنند.

رشد احزاب سیاسی و فراگیر شدن نظام حزبی را می‌توان نشانۀ مدرن شدن سیاسی یک جامعه دانست.

چرا شورای نگهبان بار احزاب را بر دوش می‌کشد؟

در کشورهای اروپایی و آمریکایی احزاب یک نفر را به عنوان نماینده حزب خودشان معرفی می‌کنند ولی در ایران برخلاف کشورهای غربی که احزاب خیلی فعال نیستند و ساختاری شبیه غرب ندارند، گاها دیده شده چند نفر با یک خط فکری برای کاندیداتوری اعلام آمادگی می‌کنند که این حرکت کار را برای شورای نگهبان سخت می‌کند. اگر خود احزاب به یک بحث درون گفتمانی به نتیجه برسندو یک نفر را انتخاب کنند، وقت و انرژی کمتری برای بررسی صلاحیت‌ها گرفته می‌شود.

از آنجا که قانون انتخابات در ایران و کاندید شدن در انتخابات ثابت است پس امکان پیش بینی و بررسی صلاحیت‌ها وجود دارد و کسی نمی‌تواند سلیقه‌ای عمل کند.

با این وجود احزاب با تعاریف ساختاری که در همه جای دنیا برای آن تعریف شده، در ایران فعال نیستند و شورای نگهبان جور این مسئله را در کشور می‌کشد و خودش کاندیداها را دسته بندی  و در  آخر با توجه به قانون اساسی صلاحیت یا عدم صلاحیت آن‌ها را مشخص می‌کند و مقتدرانه مقابل افراد سودجو و مغرضی که قصد دارند افراد ناکارآمد را از فیلتر شورای نگبان رد کنند، ایستادگی می‌کند.