مهدی پناهی، کارشناس علوم ارتباطات اجتماعی در گفت‌وگو با جهت پرس با اشاره به فضای سیاسی حاضر گفت: در حالی که بعد از ده سال پر فراز و نشیب، برجام به نقطه پایانی نزدیک می‌شد، رژیم صهیونیستی با همدستی آمریکا و اروپا به ایران حمله نظامی کرد و امروز هم با «مکانیسم ماشه» دنبال توطئه‌ای دیگر هستند.  اما برخی در داخل ساده‌اندیشانه می‌گویند: «۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد را بدهیم برود تا مشکل حل شود!»

وی در تشریح اهمیت صنعت هسته‌ای توضیح داد: به گفته متخصصین، صنعت هسته‌ای یک صنعت مادر است که منجر به رشد سایر علوم هم می‌شود. به طور نمونه، رشد علوم راهبردی و بین‌رشته‌ای غنی‌سازی اورانیوم مستلزم تلفیق علوم و مهندسی‌های پیشرفته است که در توسعه فناوری هسته‌ای نقش حیاتی دارند.

کارشناس علوم ارتباطات اجتماعی سپس به تشریح این علوم پرداخت و گفت: برای مثال می‌توان به این حوزه‌ها اشاره کرد:

• فیزیک هسته‌ای: که پایه علمی درک اصول جداسازی ایزوتوپی، رفتار هسته‌ها و ویژگی‌های اورانیوم ۲۳۵ و ۲۳۸ و تعیین روش‌های بهینه غنی‌سازی است.

• مهندسی مکانیک: برای طراحی و ساخت سانتریفیوژهای با دقت بالا و مقاومت مکانیکی لازم برای عملکرد پایدار.

• علم مواد و متالورژی: برای تولید مواد و آلیاژهای مقاوم در برابر شرایط محیطی و پرتابش‌های هسته‌ای.

• مهندسی برق و کنترل: برای توسعه سیستم‌های کنترل دقیق، حسگرهای هوشمند و اتوماسیون فرآیند غنی‌سازی.

• فناوری خلأ و نانو: برای فراهم آوردن محیط خلأ و کنترل در مقیاس نانو برای افزایش دقت و بازده فرآیند.

پناهی در ادامه با بیان ارزش این همکاری‌های بین‌رشته‌ای تشریح کرد: ارزش این رشد در ایجاد اکوسیستم علمی و فناورانه‌ای است که موجب پیشرفت همزمان در حوزه‌های مختلف تخصصی شده و امکان توسعه فناوری‌های نوین و صنعتی‌سازی آنها را فراهم می‌سازد. این همکاری بین‌رشته‌ای باعث ارتقای دانش بنیادی و مهارت‌های عملی کشور در حوزه‌های کلیدی شده و سرریز فناوری‌ها به صنایع پیشرفته دیگر را تسهیل می‌کند.

وی افزود: علاوه بر این دانش هسته‌ای منجر به ارتقای علوم پایه می‌شود. فناوری غنی‌سازی، نیازمند درک عمیق از مفاهیم پایه‌ای در فیزیک هسته‌ای، ریاضیات پیشرفته، مکانیک سیالات و ترمودینامیک است. این فرآیند باعث ارتقای سطح آموزش و پژوهش در دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور شده و به توسعه دانش بومی در حوزه‌های بنیادین کمک می‌کند.

فعال رسانه تأکید کرد: همچنین دانش هسته‌ای باعث سرریز فناوری‌های پیشرفته به سایر حوزه‌ها می‌شود. فناوری دوربالای مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم، از جمله سیستم‌های خلأ پیشرفته، مواد نوین، سامانه‌های کنترلی و حسگرهای دقیق، قابلیت استفاده در صنایع هوافضا، الکترونیک دقیق، پزشکی و نانوفناوری را دارد. این سرریز فناوری، کشور را در مسیر توسعه صنعتی و فناورانه چندمنظوره قرار می‌دهد.

پناهی به مزایای دیگر اشاره کرد و گفت: تضمین تأمین سوخت راکتورهای تحقیقاتی و اهمیت حیاتی تولید رادیوداروها و قابلیت تولید سوخت راکتورهای قدرت از دیگر مزایای دانش هسته‌ای است. توان بومی غنی‌سازی اورانیوم، به‌عنوان رکن اساسی در تضمین تأمین پایدار سوخت برای راکتورهای تحقیقاتی کشور، اهمیت راهبردی بالایی دارد.

وی با اشاره به یک نیاز حیاتی افزود: این راکتورها نقشی کلیدی در تولید رادیوداروهای حیاتی ایفا می‌کنند که بیش از یک میلیون بیمار ایرانی سالانه به آن‌ها وابسته‌اند؛ رادیوداروهایی که در درمان بیماری‌هایی چون سرطان، بیماری‌های قلبی و اختلالات عصبی کاربردهای حیاتی دارند.

 پناهی در قیاس مخالفت غرب گفت: اما مخالفت غرب با دانش ایرانی در حوزه هسته‌ای مثل این است که بگوییم علم هوافضا یا مکانیک سیالات خوب است ولی حق نداری ماهواره و ماهواره‌بر بسازی! اگر ماهواره نسازی چگونه علوم کسب شده تبدیل به دستاورد شود؟ البته این مزایا و دستاوردها فارغ از مباحث سیاسی و استقلال و هویت و بازدارندگی امنیتی است.

وی در پایان به مسئله درصد غنی‌سازی پرداخت و تشریح کرد: به عنوان نکته پایانی به مسئله درصد غنی سازی و ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد غنی می‌پردازم. اگر دامنه غنای اورانیوم را به دو محدوده زیر ۲۰ درصد و بالای ۲۰ درصد تقسیم کنیم، دامنه زیر ۲۰ درصد، باز به دو محدوده LEU (اورانیوم کم غنی شده معمولاً بین ۳ تا ۵ درصد) و HALEU (اورانیوم با درصد غنی‌سازی بالاتر از حد معمول که معمولاً بین ۵ تا ۲۰ درصد است) تقسیم می‌شود.

این کارشناس در توضیح کاربردها گفت:

• کاربردهای LEU: سوخت نیروگاه‌های برق هسته‌ای (مثل نیروگاه بوشهر).

• کاربرد HALEU: سوخت راکتورهای تحقیقاتی و آموزشی، سوخت راکتورهای مدولار کوچک، تولید رادیو ایزوتوپ‌های صنعتی و پزشکی و پژوهش‌های تحقیقاتی.

پناهی در مورد غنی‌سازی بالای ۲۰ درصد تأکید کرد: در کاربرد غنی سازی بالای ۲۰ درصد هم باید گفت اولاً ۶۰ درصد یا غیر آن مهم نیست؛ مهم غنی سازی بالای ۲۰ درصد است. نکته‌ای که در سطوح غنی سازی بالای ۲۰ درصد مطرح هست این است که هر سطحی می‌تواند دستاوردهایی داشته باشد چون بالای ۲۰ درصد است.

وی برای توضیح بهتر یک مثال آورد: به عنوان مثال فلز طلا با عیار ۱۸ و ۲۴ در بازار داریم که در یک گرم فلز طلای ۱۸ عیار، ۷۵ درصدش طلا و بقیه ناخالصی است و هرچقدر خلوص بالاتر برود کاربردی‌تر و با ارزش‌تر است.

وی در پایان به کاربردهای کلیدی غنی‌سازی بالا اشاره و نتیجه‌گیری کرد: از جمله کاربردها، ایجاد سوخت راکتورهای پرانرژی با مقیاس کوچک است. از آنجایی که یکی از کاربردهای مهندسی هسته‌ای پرتودهی در حوزه‌های صنعتی و کشاورزی است، راکتورهای با غنی بالای ۲۰ درصد برای تولید چشمه‌های پرتودهی با اکتیویته بالا مانند کبالت و سزیم ضروری هستند. همچنین اورانیوم تهی شده که از سوخت مصرف شده به دست می‌آید، کاربردهای بسیار زیادی در مصارف صنعتی مانند کشتی‌سازی و هوافضا دارد.

 پناهی در جمع‌بندی نهایی گفت: یکی دیگر از کاربردهای غنی سازی بالای ۲۰ درصد ایجاد سوخت راکتورها پرانرژی با مقیاس کوچک است، به عنوان مثال تأمین انرژی یک زیردریایی. با توجه به کمبود انرژی در کشور خودمان و جهان باید افق‌های پیش روی ما در حوزه‌های تحقیقاتی ساخت نیروگاه‌های کوچک مقیاس باشد. برای درک بهتر، اگر یک راکتور شار نوترونی بالا را در ابعاد یک جعبه ۵۰ در ۵۰ در ۵۰ سانتی‌متر فرض کنیم، توان حرارتی حدوداً بالای ۵۰ مگاوات برای ما ایجاد خواهد کرد.