به گزارش جهت، اویغورها اقلیتی مسلمان در چین هستند که در ایالت سین کیانگ (که تا حدود 250 سال قبل، اویغورستان نامیده می‌شد) سکونت دارند. محل زندگی این اقلیت در حال حاضر بخشی از خاک چین محسوب می‌شود. معروف است که  طی حمله چین در قرن هجدهم میلادی، بیش از یک میلیون نفر از اویغورها کشته شده و تعداد زیادی از انها نیز به‌عنوان برده فروخته می‌شوند.
در قرن نوزدهم نیز پیگیری سیاست نفاق بین مسلمانان از سوی قدرت‌های بزرگ زمان سبب شد تا اویغورهای مسلمان حنفی علیه مسلمانان شافعی در چین وارد جنگ شوند که به شکست چینی‌ها انجامید. اویغورها در همین قرن صاحب حکومتی مجزا بودند که توسط انگلستان، عثمانی و روسیه به رسمیت شناخته می‌شد اما در نهایت طی جنگ جهانی اول و با خیانت قدرت‌های بزرگ آن دوره(انگلیس و روسیه) به خاک چین ضمیمه شدند.
اویغورها، دوبار در سال‌های ۱۹۳۳ و ۱۹۴۴ با کمک استالین موفق شدند استقلال از دست رفته خود را بازپس بگیرند و خود را «جمهوری اول ترکستان شرقی» بنامند. اما چین، توانست بار دیگر ضمن استفاده از نفاق بین مسلمانان، اویغورها را زیر سلطه خود بگیرد. از همین دوره بود که جامعه اویغور به دو بخش حامی روسیه و حامی ترکیه تبدیل شد که آثار آن بعد از 80سال هنوز در این منطقه وجود دارد.

چین اویغورها را جاسوس ترکیه یا روسیه قلمداد می‌کند و از سوی دیگر بخاطر ماهیت کمونیستی حکومت چین، روزگار به اویغورها آسان نمی‌گذرد. شاید برجسته‌ترین این مشکلات، اخبار و شایعات مربوط به اردوگاه‌های کار اجباری مسلمانان و زندگی میلیون‌ها اویغور مسلمان در این اردوگاه‌ها باشد.

در کنار این مشکلات، گروه‌های تندرو سلفی هم در میان اویغورها نفوذ دارند و بعضاً عملیات‌های تروریستی را سازماندهی می‌کنند. حتی اویغورها در بین داعش و دیگر گروه‌های به اصطلاح جهادی، با چراغ سبز ترکیه، حضور داشته و دارند.

در این بین اردوغان که به گفته برخی تحلیلگران، شبیه‌سازی امپراتوری عثمانی را در دستور کار دارد می‌کوشد تا ضمن حمایت لفظی و تبلیغاتی از مسلمانان اویغور، از یک‌سو جایگای شبیه سلاطین عثمانی در میان ترک‌ها و ترک‌تباران دنیا به دست بیاورد و از سوی دیگر اهرمی برای معامله با دولت چین کمونیست در دست داشته باشد.

اشتیاق چین به معامله با ترکیه بر سر اویغورها

کنگره ملی خلق چین روز یکشنبه ۲۷ دسامبر (۷ دی) اعلام کرد معاهده استرداد اتباع با ترکیه را تصویب رسانده است. امری که نگرانی اقلیت پناهجوی اویغور در ترکیه را در پی داشته است. به موجب این پیمان، پکن روند بازگرداندن شماری از پناهجویان اویغور را که متهم به عملیات تروریستی کرده است، تسریع کند. این معاهده در سال ۲۰۱۷ به صورت دوجانبه میان مقامات ترکیه و چین به امضا رسیده بود، با این حال تا اوایل دی‌ماه پارلمان ترکیه آن را تصویب نکرده بود. است.

ترکیه با اویغورها به لحاظ زبانی و فرهنگی دارای اشتراکاتی است و آنکارا در سال‌های گذشته از مدافعان اصلی حقوق اویغورهای چین در مجامع جهانی به شمار آمده است، هرچند اخیرا این حمایت جلوه کمتری یافته است. در سال‌های اخیر شماری از اویغورها (با جمعیتی حدالق معادل 50هزار نفر) که خود را قربانی آزار و اذیت مقامات چین می‌دانستند، به ترکیه گریخته‌اند و نگران‌ هستند که معاهده جدید باعث استرداد آنان به چین شود. همان زمان بود که دیلکسا رکسیت، سخنگوی کنگره جهانی اویغور که یک سازمان تبعیدی مستقر در ترکیه است، در این باره گفت: «این پیمان استرداد موجب وحشت اویغورهایی خواهد شد که از چین فرار کرده‌اند و هنوز تابعیت ترکیه را ندارند.»

اویغورها در ترکیه دستگیر هم دستگی رو زندانی شده‌اند؟

چندی قبل العربیه فارسی درباره وضعیت اویغورهای ساکن ترکیه نوشت: «ملیکه همسر عبدالله متسیدی یکی از افرادی که از سرکوب مقامات چینی گریخته، با بیان چگونگی یورش شبانه پلیس ترکیه به خانه آنها، گفت که پلیس در مورد مشارکتش در تظاهرات علیه پکن، پرسش‌هایی از او کرد و او را تهدید به اخراج از کشور نمود. به گفته او مأموران تا دندان مسلح ضد تروریسم، شوهر او را به مرکز اخراج پناهندگان بردند که هنوز هم در آنجاست. این زن گریان که از ترس مجازات، از افشای نام خانوادگی خود امتناع ورزید، گفت: «من از دیپورت وحشت داشته و از بابت سلامت روانی شوهرم نگرانم.»

باجگیری چین از ترکیه یا معامله ترکیه با چین

العربیه فارسی در ادامه مطلب خود درباره وضعیت اویغورها در چین آورده است: «نگرانی در مورد احتمال سازش‌کاری در مورد پرونده اویغورها (حدود 50 هزار نفر در ترکیه) میان آنکارا و پکن، چند ماه پیش روشن شد که اولین محموله واکسن‌های چینی در ماه دسامبر، برای چند هفته متوقف گردید که مسئولان، علت آن را عدم صدور مجوز ذکر کردند؛ اما تاکنون و به گفته یلدریم کای نماینده یکی از مهمتر ین احزاب اپوزیسیون ترکیه، چین تنها یک سوم واکسن‌های وعده داده شده تا پایان ژانویه (30 میلیون دوز) را تحویل داده ‌است».

العربیه در گزارش خود به بدقولی چین در تحویل واکسن به ترکیه اشاره کرده و اینگونه می‌گوید که چین در لحظه آخر، تحویل محموله واکسن را منوط به تحویل تعدادی از اویغورها به چین کرده است.

موضع افشاگرانه منتقدان و مخالفان اردوغان 

در حال حاضر نمایندگان مخالف در ترکیه آنکارا را به فروش مخفیانه اویغورها به چین در ازای واکسن ویروس کرونا متهم می کنند در حالی که ده‌ها میلیون دز از واکسن های وعده داده شده چینی هنوز تحویل داده نشده اند. در همین حال ، در ماه های اخیر ، پلیس ترکیه به حدود 50 اویغور در مراکز اخراج حمله کرده و آنها را بازداشت کرده است ، وکلا می گویند این بازداشت ها نسبت به سال گذشته چشمگیر است.

دیوار بلند حاشای دولتهای ترکیه و چین

یلدریم کایا، نماینده مجلس از حزب اصلی مخالف ترکیه، اخیراً گفته است که چین فقط یک سوم از 30 میلیون دوز وعده داده شده واکسن کرونا را تا پایان ژانویه تحویل داده است. کارشناسان معتقدند ترکیه تا حد زیادی به واکسن کرونای چین متکی است تا جمعیت خود را در برابر ویروس کرونا ایمن‌سازی کند. کووید_19 تاکنون حدود 2.5 میلیون نفر را آلوده و حدود 30000 نفر را در ترکیه کشته است. این نماینده مجلس ترکیه همچنین گفته است: «چنین تاخیری (در تحویل واکسن از سوی چین) طبیعی نیست در حالی که ما هزینه این واکسن ها را پرداخت کرده ایم». وی گفت که او رسماً از دولت ترکیه در مورد فشارهای چین پرسیده است اما هنوز پاسخی دریافت نکرده.

مقامات ترکیه و چین اصرار دارند که لایحه استرداد به منظور هدف قرار دادن اویغورها نیست. رسانه های دولتی چین این نگرانی ها را «سیاه نمایی» خواندند و سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور نیز هرگونه ارتباط بین واکسن‌ها و پیمان استرداد مخالفان دولت چین را انکار کرده است.

وزیر امور خارجه ترکیه «مولوت چاووش اوغلو» نیز قبلاً گفته بود که تأخیر در تجویل واکسن مربوط به موضوع اویغورها نیست. چاووش اوغلو تاکید کرده بود: «ما از اویغورها برای اهداف سیاسی استفاده نمی کنیم ، ما از حقوق بشر آنها دفاع می کنیم.»