عبدالناصر همتی کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری و رئیس کل سابق بانک مرکزی در برنامه گفتگوی ویژه خبری دیشب برای اولین بار درباره مهم‌ترین برنامه های اقتصادی خود صحبت کرد و وعده‌هایی در حوزه های مختلف اقتصادی به مردم داد؛ برنامه ها و وعده هایی که به شکل بسیار جالبی کاملا مشابه برنامه ها و وعده های حسن روحانی در انتخابات 92 بود. در واقع، علی رغم سر و صدای فراوانی که همتی در فضای انتخابات ایجاد کرد مبنی بر اینکه اقتصاددان است و با سیاستمداران متفاوت خواهد بود، رئیس کل سابق بانک مرکزی عملا برنامه خاصی بیشتر از روحانی در حوزه های مختلف اقتصادی ارائه نکرد. طبعا با توجه به شباهت برنامه‌ها و مجریان انتظار نمی‌رود این برنامه ها، نتیجه متفاوتی با برنامه‌های حسن روحانی داشته باشد. در ادامه نگاهی به سه برنامه اقتصادی اصلی همتی می اندازیم:

*حذف یارانه نقدی 7 دهک جامعه

اولین محور برنامه های همتی، «یارانه» بود و وی با تاکید بر اینکه یارانه در زندگی اکثر مردم نقش خاصی ندارد ولی در زندگی بخشی از مردم که وضعیت معیشتی ضعیفی دارند، نقش بسیار مهمی دارد، وعده داد که فقط به سه دهک یارانه 1 میلیون تومانی خواهد داد و منابع این موضوع را از محل حذف یارانه ثروتمندان یعنی 7 دهک باقی مانده تامین خواهد کرد. رئیس کل سابق بانک مرکزی وعده داد که مردمی که در این 7 دهک قرار دارند را توانمند خواهد کرد.

جالب است که حسن روحانی هم در فضای انتخابات 92 و ماه های ابتدایی ریاست جمهوری وعده های مشابهی داده بود. روحانی در رقابت های انتخابات 92 گفته بود آنچنان رونق اقتصادی ایجاد خواهد کرد که مردم دیگر نیازی به استفاده از یارانه نداشته باشند. این تعبیر در طول دولت روحانی تبدیل به دستمایه طنزپردازی مردم شد و با این عبارت مطالب طنز زیادی به صورت کامنت، ویدئو یا عکس نوشت در فضای مجازی منتشر شد.

حذف یارانه ثروتمندان هم یکی از مهمترین محورهای برنامه روحانی در ماه های ابتدایی ریاست جمهوری بود و وی بعد از اینکه عموم مردم با درخواستش برای ثبت نام نکردن برای دریافت یارانه مخالفت کردند، وعده داد یارانه نقدی سه دهک بالای جامعه را حذف خواهد کرد؛ وعده ایی که بارها در قالب قانون بودجه به تکلیف قانونی دولت تبدیل شد ولی روحانی هیچگاه آنرا اجرا نکرد. علی رغم ثابت ماندن یارانه نقدی 45 هزار تومانی برای همه دهک ها، خبری از رونق اقتصادی هم نشد به گونه ای که شاهد رکود اقتصادی سنگین و حتی رشد اقتصادی منفی در این سال‌‌ها بودیم و متوسط رشد اقتصادی در دهه 90 هم تقریبا صفر درصد شد. یعنی کمترین رشد اقتصادی در شصت سال اخیر ثبت شد.

* بدون رفع تحریم توسعه دست نیافتنی است

همتی بر این موضوع تاکید کرد که رفع تحریم شرط لازم برای توسعه کشور است و این تحریم ها در آینده نزدیک رفع خواهد شد. معنای این دیدگاه این است که اگر تحریم رفع نشد، انتظار توسعه کشور را نداشته باشید یعنی ایران معطل اقدام آمریکاست و باید برای رفع شدن تحریم ها به شیوه‌ای که روحانی تا کنون پیگیری کرده باید هر هزینه ای را پرداخت نماید. حتی اگر این شیوه پرداخت هزینه به از دست رفتن دائمی ابزارهای چانه‌زنی ایران و به تبع آن وضع تحریم‌های شدیدتر علیه کشور- مانند آنچه در دوره رحانی اتفاق افتاد- منجر شود.

مشابه این وعده را روحانی هم در انتخابات 92 داده بود؛ وعده ای که بر پایه نگاه مطلق به خارج بود و منجر به این موضوع شد که همه امور کشور در سال های ابتدایی دولت به انعقاد و اجرای توافق برجام و در سال های پایانی دولت به احیای مجدد برجام گره بخورد و عملا اقتصاد ایران به طور کامل قفل شود. نتیجه وعده های روحانی این شد که متوسط سرمایه گذاری در دهه 90 به منفی 5 درصد برسد که کمترین میزان رشد سرمایه گذاری در 60 سال اخیر بوده است.

در واقع، علی رغم تلاش فراوان همتی برای فاصله گذاری با روحانی، تکرار نسبتا صریح برنامه های روحانی توسط همتی نشان می دهد که تحلیل منتقدان درباره اینکه دولت همتی همان دولت سوم روحانی خواهد بود، دور از واقعیت نیست و همتی چیزی بیش از آنچه روحانی داشت در چنته ندارد.

* از بانک مرکزی استقراض نمی‌کنم

یکی دیگر از محورهای برنامه اعلامی همتی، دست نکردن دولت در جیب بانک مرکزی است. به عبارت دیگر، همتی وعده داد که دولتش تحت هیچ شرایطی از بانک مرکزی استقراض نخواهد کرد و موجب تشدید رشد نقدینگی و تشدید تورم نخواهد شد.

مشابه این وعده را روحانی در فضای انتخابات 92 و دوره ریاست جمهوری داد و بارها استقراض از بانک مرکزی را خط قرمز دولت اعلام کرد. با این وجود، دولت که در سال های 98 و 99 با کسری بودجه قابل توجهی مواجه شده بود، بارها با همکاری عبدالناصر همتی رئیس کل وقت بانک مرکزی از این خط قرمز عبور کرد و در قالب برداشت از منابع غیرقابل دسترسی صندوق توسعه ملی و همچنین میلیاردها دلار تامین منابع ارز 4200 تومانی، ده ها میلیارد دلار از بانک مرکزی استقراض کرد. نتیجه این همکاری همتی با دولت روحانی، شکسته شدن رکورد 60 ساله تولید نقدینگی در سال 99 و شکسته شدن رکورد 75 ساله نرخ تورم در فروردین ماه امسال بود.

بدیهی‌ست که استقراض دولت از بانک مرکزی یک خطای آشکار در حکمرانی مالی است ولی اعلام این برنامه از سوی کسی که خود شریک همین اقدام در دولت فعلی است و راهکار دقیقی هم برای جبران کسری بودجه ارائه نمی‌دهد چقدر قابل پذیرش است؟ در واقع وقتی وعده های سال 92 دقیقا در سال 1400 تکرار شده و مجریان هم همان مجریان هستند انتظار اتفاقی متفاوت با آنچه در 8 سال گذشته اتفاق افتاده چقدر عاقلانه است؟

*برنامه‌های همتی کپی ضعیف‌تر برنامه‌های روحانی

نگاهی به محورهای مورد اشاره نشان دهنده آن است که مهمترین برنامه های اقتصادی همتی دقیقا کپی و تکرار برنامه های روحانی است البته با وضعیتی به مراتب بدتر. مثلا روحانی شعار حذف یارانه 3 دهک ثروتمند را داده بود ولی همتی شعار حذف یارانه 7 دهک را داده است. همچنین همتی علی رغم انتقاداتی که همزمان به پرداخت یارانه انرژی و شیوه افزایش قیمت بنزین در آبان 98 مطرح کرد، هیچ توضیحی درباره برنامه خودش در این زمینه نداد.

همتی در پاسخ به پرسش مجری درباره اینکه برنامه دقیق شما درباره یارانه انرژی چیست پاسخ داد: باید بررسی کنیم.

به عبارت دقیق‌تر مشخص است که همتی هم مانند روحانی برنامه دقیقی برای مشکلات اصلی کشور ندارد و با توجه به همین بی برنامگی، تکرار فجایعی مانند آبان 98 دور از انتظار نیست.

*دست خالی از برنامه و کپی از طرح شکست خورده احمدی نژاد

علاوه بر محورهای فوق، باید به این موضوع اشاره کرد که همتی آنقدر بدون برنامه وارد صحنه انتخابات شده است که در برنامه گفتگوی ویژه خبری دیشب حتی به طرح توسعه SME احمدی نژاد (بنگاه های کوچک و متوسط زودبازده) به عنوان یکی از برنامه‌های خود اشاره کرد. آن هم دقیقا با همان شیوه وی یعنی حمایت صرف اعتباری. طرحی شکست خورده که به انحراف بخش زیادی از منابع تخصیص داده شده منجر گردید.

البته این هم بدیهی است که از توسعه بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌توان برای توسعه صنعتی استفاده کرد اما حمایت صرف اعتباری هیچ کمکی به تبدیل شدن بنگاه‌های کوچک و متوسط به یکی از پایه‌های توسعه نخواهد کرد. در واقع اگر چنین حمایتی به بعضی رشته‌های مشخص که از نیروی کار زیاد استفاده می‌کنند محدود نشود و در این رشته‌های مشخص نیز از کل زنجیره تولید و تامین حمایت نشود همان تجربه شکست خورده قبلی در ایران و سایر کشورها تکرار خواهد شد.