دکتر محمد صادق کوشکی، عضو هیات علمی گروه مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران، نویسنده و پژوهشگر در یاداشتی تحت عنوان «بازی طالبان ۱۴۰۰» در کانال ایتا نوشت: مهمترین مشکل در قبال طالبان١۴٠٠، آن است که این پدیده درست و دقیق شناخته نشده و مادامی که ماهیت واقعی این پدیده شناخته نشود مواجهه با آن ممکن و مفید نخواهد بود.

 طالبان ۱۴۰۰ با طالبان ۱۳۷۷ تفاوتهایی اساسی و ریشه‌ای دارد:

طالبان ۱۳۷۷ عده‌ای طلبه افغانی مدارس علمیه پاکستان (مدارس مورد حمایت عربستان) بودند که با طراحی آمریکا، پشتیبانی مالی و تبلیغی عربستان و امارات و نظارت سرویس اطلاعات پاکستان به تشکیلاتی نظامی تبدیل و پس از بن بست گروههای جهادی افغانستان در تشکیل حکومت و اداره کشور به عنوان «ناجی مردم» وارد افغانستان شده و حکومتی به سرکردگی ملا عمر تاسیس کردند. حکومتی که تنها از جانب عربستان، امارات و پاکستان به رسمیت شناخته شد و با تفکری وهابی_ تکفیری جنایتهای فراوانی را علیه زنان، شیعیان، رسانه و هنرهای تصویری، آثار باستانی، مدارس دخترانه و …. مرتکب شد و پس از انقضای تاریخ مصرف، با حمله آمریکا به افغانستان در سال ٢٠٠١، از هم پاشید.

اما طالبان ۱۴۰۰، ترکیبی از بقایای طالبان قدیم با نیروهایی جدید است که با «طراحی انگلستان و حمایت قطر» (با تفکری کپی شده از روش و اندیشه اخوانی) تاسیس و پس از اثبات ناتوانی آمریکا در ساخت حکومتی سکولار برای افغانستان در حرکتی تدریجی جایگزین دولت آمریکایی حاکم بر این کشور گردید. طالبان جدید با شیعیان وارد خصومت نشده و از تلویزیون و سرود و کلیپهای هنری برای تبلیغ خود بهره می‌برد، از نیروهای فنی و متخصص برای اداره حکومت استفاده کرده و مانند طالبان ۱۳۷۷ مرتکب خشونت علیه زنان نشده است. طالبان جدید بسیار هوشمندانه‌تر از طالبان قدیم عمل کرده و البته توانسته رضایت بخش‌هایی از جامعه افغانستان را بدست بیاورد. هرچند هنوز از جانب هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشده اما مذاکرات متعددی با نمایندگان اتحادیه اروپا و آمریکا، روسیه، هند و..داشته و البته اولین وزیر خارجه‌ای که در زمان طالبان جدید و به شکل رسمی به کابل سفر کرده، «وزیر خارجه قطر» بوده است.

شاید مهمترین نقطه اشتراک طالبان قدیم و جدید، تعلق هر دو به قومیت «پشتون» باشد

برخورد نظامی با طالبان جدید به زیان اسلام، جمهوری اسلامی ایران و مردم مظلوم و رنج کشیده افغانستان و بدترین راهکار برای مقابله با این محصول پیچیده انگلستان است. (البته مواجهه قدرتمند مرزبانان جمهوری اسلامی ایران با عوامل این گروه در نقاط مرزی به معنای جنگ و برخورد نظامی نیست بلکه ضرورتی عقلانی برای حفاظت از مرزها و انضباط بخشی به رفتارها و عوامل این گروه است.)

بحران حقابه ایران از هیرمند، نتیجه امضای توافقنامه‌ای غلط توسط حکومت پهلوی و چند دهه اهمال و بی‌توجهی دولت‌ها به این مسئله در عصر پهلوی و پس از انقلاب است و با تهدید زبانی فلان مقام و حرکتهای نمادین از این دست قابل حل و فصل نیست.

مذاکرات توأم با فشارهای تدریجی (غیر نظامی) برای اصلاح و تکمیل توافقنامه (افزایش میزان حقابه و قراردادن ضمانتهای جدی برای اجرای آن) و سرانجام وادار‌سازی طرف مقابل به اجرای آن، نیازمند طراحی، صبر و حرکتهایی گام به گام است که ج.ا.ا در بحرانهای مختلفی تجربه چنین حرکتهایی را بدست آورده است.

رفتارهای احساسی، بدون شناخت و خالی از عقلانیت به ویژه در عرصه فضای مجازی و رسانه‌های داخلی، همچنین تلاش جریانهای سیاسی ( بویژه اصلاح طلب) برای بهره برداری از بحران حقابه ‌و مسئله طالبان، ثمره‌ای جز فرسایش روح و روان جامعه، سلب امنیت روانی مردم و کمک به «پروژه انگلیسی» طالبان جدید نخواهد داشت!