به گزارش جهت، دکتر عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان درباره اصلاح قانون انتخابات، انتخابات ریاست جمهوری و نحوه برگزاری انتخابات در شرایط کرونا گفتگویی انجام داد است که بخش‌های مهم این گفتگو را در ادامه از نظرتان می‌گذرد:

 قانون انتخابات تا اسفندماه نهایی می‌شود

– قانونی که در مجلس در خصوص انتخابات تصویب شد هفته گذشته به دست ما رسید و ما نیز روز چهارشنبه (هفته گذشته) در دو نوبت صبح و عصر جلسه‌ای برای بررسی این قانون داشتیم و طبیعتاً بحث‌های زیادی را می‌طلبد.

– قانون مذکور این هفته پیشرفت چندانی در شورا نداشته و اگر بتوانیم در هفته‌های آتی بررسی آن را به اتمام برسانیم مجلس نیز کارش را تمام خواهد کرد. فکر می‌کنم در اسفندماه درنهایت به پایان رساند اما نباید فکر کنیم زمان زیادی داریم.

– تا آنجایی که نیاز به قانون نباشد باید با توافق یکدیگر (شورای نگهبان و وزارت کشور) تسهیلاتی را برای انتخابات ریاست جمهوری در نظر بگیریم. این‌طور که تعداد صندوق‌ها افزایش یابد، شعب سیار بیشتری در نظر گرفته شود و در شعبی که معمولاً ازدحام می‌شود، سعی کنیم صندوق‌های بیشتری را فراهم کنیم.

– امسال یکی از شعارهای ما در کنار سایر مباحث، سلامت مردم و سلامت انتخابات است که باید هردو را داشته باشیم.

پیشنهاد خروج انتخابات شوراها از حالت ملی

– انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، ملی نیست. بلکه انتخابات محلی و منطقه‌ای است و در تمام دنیا نیز همین‌گونه برگزار می‌شود. ما این انتخابات را ملی کرده‌ایم و دردسرهای خاص خودش را دارد. بنابراین به مجلس پیشنهاد کردم  اگر می‌خواهید قانونی تصویب کنید این انتخابات را از حالت ملی و سراسری خارج کنید به این صورت که زمان انتخابات متفاوت باشد و خود مردم منطقه درگیر باشند.

– به شورای نگهبان می‌گویند چرا این فرد را تایید کردید و او این وعده‌ها را داد اما وضعیت اقتصادی و فرهنگی به این روز افتاد؟ ما در شورای نگهبان قادر نیستیم که چنین ارزیابی را داشته باشیم. حتی به نظام‌هایی که حزبی هستند نگاه کنیم همین‌طور است. مانند ترامپ که با سرمایه‌گذاری حزب جمهوری‌خواه بالا آمد و به نماد این حزب تبدیل شد، اما یک کاری کرد که حزب جمهوری‌خواه در حال اعلام برائت از اوست.

شورای نگهبان محصولاتش را گارانتی نمی‌کند

– این را شوخی کردم اما کمی جدیت هم در آن دخیل است که شورای نگهبان محصولاتش را گارانتی نمی‌کند. نمی‌توانیم بگوییم فردی که سرکار آمده در طول 4 سال یا 8 سال همان چیزی است که ما فهمیده‌ایم و حجت همان قولی است که به مردم داده است اما اجمالاً گفتیم شاید اگر بتواند برنامه‌ای را ارائه کند ما یک اقناع درونی و ابتدایی پیدا کنیم فردی که خواستار ثبت‌نام برای ریاست جمهوری است یک برنامه دارد و اهل برنامه داشتن است و از اوضاع کشور حداقل پیش‌بینی‌هایی را دارد و دست‌کم نشسته و فکر کرده و با چند نفر مشورت کرده است.

– در حال حاضر یک لیست 30 الی 40 نفره در رسانه‌های منتشرشده و همه می‌دانند، افرادی که جزء شاخص‌ها هستند، واقعاً کدام را مدیر و مدبر می‌دانیم؟ بسیار مهم است. اصلاً بین این‌ها چه کسی رجل سیاسی و چه کسی رجل مذهبی است؟ اختلاف‌نظر وجود دارد. بنابراین باید برخی معیارها را استخراج و اعلام کنیم. انتظار داشتیم که مجلس این معیارها را کمی مشخص‌تر به ما اعلام کند اما خود مجلس هم معاذیری دارد و فکر می‌کنم مجدد بار اصلی بر دوش شورای نگهبان خواهد افتاد.

– 75 نفر از نمایندگان مجلس در دوره گذشته تایید نشدند، این‌ها کسانی بودند که شورای نگهبان در دوره قبلی آن‌ها را تایید کرده بود. یعنی باید بپذیریم که گاهی یک مسئله‌ای در طول زمان حادث می‌شود. به‌طور مثال متقاضی ثبت‌نام در مجلس شخص خوبی است اما ممکن است خلافی مرتکب شود. حتی در بعضی از مواقع مسئله‌ای کشف می‌شود و ما در زمان بررسی به مورد خاصی برنخورده بودیم اما در آینده کشف‌شده که مسئله‌ای وجود داشته و ساده‌ترین آن مدرک تحصیلی بوده است.

– حتی اگر بگوییم نامزدی که می‌خواهد ثبت‌نام کند برنامه خود را اعلام کند. برفرض برنامه بسیار خوبی هم ارائه می‌دهد اما چه تضمینی وجود دارد که او در طول ریاست جمهوری خود همین برنامه را عملیاتی کند؟ آیا تضمینی وجود دارد؟ خیر. ممکن است بگوید با توجه به شرایط اقتصادی نظرم تغییر کرد. بنابراین نمی‌توانیم خیلی این‌ها را محدود کنیم.

احزاب، ابزار کنترل انتخابات

– انتخابات یک کنش سیاسی است. این کنش سیاسی را تا یک اندازه‌ای می‌توانیم با ابزار حقوقی منظم کنیم. تمام آن با ابزار حقوقی حل نمی‌شود باقی آن ابزارهای سیاسی است که کشورهای دیگر احزاب را در نظر گرفته‌اند و این احزاب هستند که انتخابات را پیش می‌برند و بررسی می‌کنند نامزدی را که می‌خواهند معرفی کنند، کیست و چه عملکردی خواهد داشت و پشتیبانی حزبی از او انجام می دهند. اما ما این‌ها را نداریم و حتی اگر شورای نگهبان یک قانون بسیار جزئی به ما بدهد و بگوید اگر کسی با چک‌لیست‌های ما مطابقت داشت، می‌توانید او را تایید کنید. اما آیا تضمینی داریم که در طول 4 سال نیز با همین روش و برنامه ادامه دهد؟

– این کنش سیاسی را نه‌تنها شورای نگهبان بلکه هیچ نهاد دیگری نمی‌تواند تنظیم کند. حتماً باید یک ابزار سیاسی به دست بیاوریم تا این ابزار بتواند فرد منتخب را کنترل کند. این ابزار حزب است. که به میدان بیاید و مردم به مانیفستی که احزاب دارند اعتماد کنند.

به‌طور مثال ما شاهد بودیم که عده‌ای در دوره‌های قبلی به مجلس راه یافتند اما پس ‌از آن دیگر کسی آن‌ها را نمی‌شناسد. این افراد هزینه‌های بسیار زیادی را برای کشور داشتند. حتی افرادی رئیس‌جمهور شدند و پس از اتمام دوره خود پاسخگوی هیچ‌کدام از اقداماتشان نبودند. آیا محاکمه‌ای صورت گرفت؟ خیر. بنابراین از آنجا که انتخابات یک امر سیاسی است ما نیز باید با واکنش‌های سیاسی با آن‌ها روبرو شویم.

مشورت‌ها از اعضا، مشورت از شورا نیست!

– اگر مشورت گرفتن با اعضا صرفاً برای استفاده از تجربه باشد اشکالی ندارد اما اگر فردی این‌طور برداشت کند که شورای نگهبان نظر داده است، منطق ندارد.

– در مصوبه انتخابات ریاست جمهوری بیشتر شرایط ویروس کرونا موردبررسی قرارگرفته است درحالی‌که یکی از مشکلات مهمی که داریم، تبلیغات است. در لایحه نوشته‌اند تبلیغات در غیر از ساعت تبلیغات ممنوع است. اما خود واژه تبلیغات یعنی چه؟ بعد مدام به تبصره‌های مختلف پیوند خورده که اندازه پوسترها و عکس چقدر باشد و روی دیوار نچسبانید! اما اکنون‌که فضای مجازی تمام زندگی را پرکرده است، اصلاً فعالیت در آن تبلیغات محسوب می‌شود یا خیر؟ در همین دور انتخابات مجلس نیز شاهد چنین مسئله‌ای بودیم. ما می‌گوییم نصب عکس و پوستر ممنوع اما در فضای مجازی تا روز انتخابات نیز فعالیت می‌کردند. باید مشخص شود که این نوع تبلیغات ممنوعیت دارد یا خیر؟

– اکنون بحث عرفی در انتخابات ریاست جمهوری در مورد مناظرات به راه افتاده است. این مناظرات بسیار تأثیرگذار بوده اما تکلیف قانونی این مناظرات چیست؟ اگر صداوسیما بگوید که تکلیف قانونی من نسبت به این مناظرات چیست، چه کار باید بکنیم؟ قانون این را مشخص نکرده است. اگر از ما سؤال کند که در این دور از انتخابات مناظره نگذاریم چه اتفاقی می‌افتد؟ قانون ساکت است!

اصلاحیه‌ قانون به نفع کسانی است که در قدرت هستند!

– متأسفانه مجالس به دلیل زمان کوتاهی که دارند و یک انتخابات در مسیر آن‌ها قرار می‌گیرد، نمی‌توانند به‌صورت جامع این قانون را بررسی کنند و تنها قانون فعلی را اصلاح می‌کنند و به سراغ قانون جامع نرفته‌اند. درصورتی‌که رهبر انقلاب در تبیین سیاست‌ها فرمودند که قوانین اساسی برای انتخابات تصویب شود و بعدازآن نیز این قوانین با دوسوم آراء تغییر کند. یعنی یک قانون جامعی باشد که هرروز مجلس آن را تغییر ندهد. چراکه اکنون هر انتخاباتی که برگزار می‌شود ما چند اصلاحیه داریم که معمولاً این اصلاحیه‌ها نیز به نفع کسانی است که در قدرت هستند!

– ما ابزاری نداریم که از رفتار تمام نماینده‌ها یا رئیس‌جمهور مطلع شویم. نهایت می‌توانیم در 4 سال بعدی برای ثبت‌نام، آن‌ها را تایید صلاحیت نکنیم اما نظارت حین  4 سال مسئولیت عملاً متوقف است.

– گویا به‌جز مسئله انتخابات ریاست جمهوری، نمایندگان در حال مطرح کردن طرحی هستند که نماینده مدام الصلاحیت بتواند نماینده باشد. این پیشنهاد هنوز در دستور نیست اما در حال آماده شدن است به نظر می‌رسد این اقدام یک کمک به شورای نگهبان خواهد بود.

– اکنون برخی از کشورها این‌گونه عمل می‌کنند که اگر قوه قضائیه در طول مسئولیت فرد بررسی کرد که   فرد مسئول متهم و متخلف است، بااطلاع نهادی که در آن کار می‌کند فرد باید برکنار شود. به‌طور مثال اگر ثابت شد نماینده‌ای متخلف است باید از سوی مجلس از نمایندگی خلع شود. اما ما به‌صراحت این امکان را در قانون نداریم و سازوکاری هم تعریف نکردیم.

– هیچ خط قرمز دیگری غیر از قانون نداریم. کسانی که برای ثبت‌نام مراجعه می‌کنند به آن‌ها می‌گوییم این پرونده شما و این هم خطوط قرمز قانون! خودتان قضاوت کنید. بعضی منصف هستند اما برخی می‌روند بیرون و دوباره حرف خودشان را می‌زنند اما پرونده‌هایشان موجود است.