به گزارش جهت پرس؛ در حالی که رقابت جهانی برای تسلط بر فناوری هوش مصنوعی شدت گرفته، عربستان سعودی و امارات متحده عربی با سرمایه‌گذاری‌های گسترده و مشارکت راهبردی با غول‌های فناوری ایالات متحده، در تلاش‌اند خود را به قطب منطقه‌ای و حتی جهانی در این حوزه تبدیل کنند.

پروژه‌های بزرگی نظیر راه‌اندازی ابرمرکز داده «استارگیت» و تأسیس کارخانه‌های تخصصی هوش مصنوعی، تنها بخشی از برنامه‌های این کشورها برای تسخیر آینده دیجیتال است. این تلاش‌ها عمدتاً با پشتیبانی فنی و زیرساختی شرکت‌هایی چون انویدیا و مایکروسافت صورت می‌گیرد؛ همکاری‌هایی که از یک‌سو فرصت‌های قابل توجهی ایجاد کرده، اما از سوی دیگر با خطرات ژئوپلیتیکی و فناورانه همراه است.

چالش‌های زیرساختی و انسانی

کشورهای خلیج‌فارس، به‌رغم منابع مالی قابل توجه، با کمبودهای ساختاری مواجه‌اند. نبود نیروی انسانی متخصص، کم‌عمقی اکوسیستم بومی نوآوری، و وابستگی بیش از حد به شرکت‌های خارجی از جمله موانع اصلی پیش‌روی توسعه پایدار این فناوری است. بیشتر فعالیت‌های تحقیق و توسعه در این کشورها توسط نهادهای دولتی و با اتکا به استعدادهای مهاجر انجام می‌شود؛ روندی که با ارائه مشوق‌هایی نظیر «ویزای طلایی» و معافیت‌های مالیاتی تقویت شده، اما تضمین‌کننده خودکفایی نیست.

افزون بر این، نبود یک زیرساخت بومی و مستقل در حوزه هوش مصنوعی می‌تواند این کشورها را به‌شدت در برابر فشارهای خارجی آسیب‌پذیر کند. وابستگی به شرکت‌ها و فناوری‌های خارجی، به‌ویژه از کشورهای غربی، به این معناست که در صورت وقوع بحران سیاسی، تحریم‌های فناورانه، یا تغییر سیاست‌های صادراتی، جریان توسعه فناوری در این کشورها ممکن است ناگهان متوقف شود. ناتوانی در ادامه مسیر بدون پشتیبانی بیرونی، نه‌تنها پروژه‌های ملی را با شکست مواجه می‌کند، بلکه ممکن است شکاف فناورانه آن‌ها را با بازیگران مستقل جهانی بیشتر کرده و موقعیت منطقه‌ای‌شان را تضعیف کند.

بدون یک هوش مصنوعی بومی، این کشورها همچنین در زمینه حفاظت از داده‌های ملی و اطلاعات حساس، با خطرات امنیتی جدی مواجه خواهند بود. وابستگی به پلتفرم‌های خارجی برای پردازش داده‌ها، عملاً کنترل بر حریم اطلاعاتی را از آن‌ها سلب می‌کند و آن‌ها را در برابر نشت داده یا سوء‌استفاده احتمالی بی‌دفاع می‌سازد.

ملاحظات امنیتی و اخلاقی

یکی از نگرانی‌های جدی تحلیل‌گران، کاربردهای احتمالی فناوری هوش مصنوعی در ساختارهای غیردموکراتیک منطقه است؛ به‌ویژه در زمینه نظارت، کنترل اجتماعی و محدودسازی آزادی‌های فردی. از سوی دیگر، نزدیکی برخی از این کشورها به چین نیز باعث شده حساسیت‌هایی در ایالات متحده درباره احتمال انتقال فناوری‌های پیشرفته آمریکایی به شرق آسیا به‌وجود آید. این امر ممکن است محدودیت‌های صادراتی و نظارتی شدیدی از سوی واشنگتن به دنبال داشته باشد.

در بُعد امنیتی، بهره‌گیری از هوش مصنوعی در ساختارهای غیردموکراتیک می‌تواند به تقویت نظارت‌های انبوه، کنترل شهروندان و سرکوب آزادی‌های فردی منجر شود. همچنین، وابستگی به فناوری‌های آمریکایی در حالی‌که برخی از این کشورها روابط نزدیکی با چین دارند، خطر نشت اطلاعات حساس و انتقال ناخواسته فناوری به رقبا را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، این وابستگی می‌تواند تهدیدی بالقوه برای امنیت ملی کشور میزبان نیز باشد، چرا که در شرایط بحران یا تنش‌های ژئوپلیتیکی، امکان قطع دسترسی به خدمات و پشتیبانی فنی از سوی شرکت‌های آمریکایی وجود دارد.

در بُعد اقتصادی، اتکای بیش‌ازحد به فناوری‌های وارداتی و سرمایه‌گذاری‌های سنگین بدون زیرساخت بومی‌سازی، ممکن است این کشورها را در معرض ریسک‌های مالی بزرگ قرار دهد. در صورتی که پروژه‌ها به نتیجه نرسند یا با تحریم و محدودیت مواجه شوند، میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری می‌تواند هدر برود و ضربه‌ای جدی به اقتصادهای نفت‌محور آن‌ها وارد کند.

همچنین در بُعد نظامی، نگرانی‌هایی در سطح بین‌المللی درباره کاربردهای بالقوه هوش مصنوعی در ابزارهای کنترل نظامی، رباتیک رزمی، یا عملیات اطلاعاتی وجود دارد. تسلط انحصاری دولت‌های اقتدارگرا بر این فناوری می‌تواند موازنه قدرت در منطقه را برهم بزند و به افزایش بی‌ثباتی امنیتی منجر شود.

گرچه عربستان و امارات با سرمایه‌گذاری‌های بی‌سابقه تلاش می‌کنند هوش مصنوعی را به موتور محرک آینده خود تبدیل کنند، اما در مسیر پیش‌رو با ریسک‌هایی جدی مواجه‌اند؛ از چالش‌های بومی‌سازی و توسعه پایدار گرفته تا تهدیدهای امنیتی و وابستگی به بازیگران جهانی. این سؤال همچنان مطرح است که آیا این کشورها می‌توانند از دل این خطرها، به دستاوردی پایدار و مستقل در حوزه هوش مصنوعی برسند یا خیر.