محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری دولت دوازدهم یکی از وزرای پرحاشیه بود که در طول مدت وزارتش وعده‌های بسیاری را داد. وعده‌هایی از جمله اصلاح نظام تعرفه تا رفع فیلترینگ که البته برخی از این وعده‌ها محقق نشد تا وزیر جوان برخلاف هشتگ من سر قولم خواهم ماند که از جمله هشتگ‌های او در صفحات مجازی بود نزد مردم بدقول شود.

این در حالی بود که برخی خیل وعده‌های او را زمینه‌سازی برای حضور در انتخابات و حضور جدی‌تر در عرصه سیاست می‌دانستند. شاید از این رو هم بود که گاه وعده‌هایش همچون وعده‌های حسن روحانی رئیس‌جمهور سابق بدون در نظر گرفتن شرایط موجود و نبود زیرساخت‌های لازم تنها در حد یک حرف و ادعای توخالی باقی ماند. روایت چهار سال وزارت او از منظری می‌تواند حکایت همین وعده‌ها باشد وعده‌هایی رنگارنگ و گاه ادعاهایی توخالی.

1- اصلاح نظام تعرفه؛ مردم همچنان سردرگم
آذری جهرمی بعد از دریافت رأی اعتماد اعلام کرد اولویت کاری‌اش اصلاح نظام تعرفه‌ها خواهد بود. او بعدتر ادعا کرد با مصوبه اینترنت غیر حجمی به وعده خود عمل کرده است. وی در اسفند 96 با اشاره به تغییر مدل تعرفه گذاری اینترنت در کشور خاطرنشان کرد: از زمان اجرای تعرفه‌های جدید اینترنت موسوم به اینترنت غیر حجمی مصرف محتوای داخلی با رشد 60 درصدی روبرو بوده است به طوریکه این میزان سه برابر میزان رشد مصرف ترافیک بین‌الملل در کشور بوده است.

البته این مدل غیر حجمی در حالی است که بسیاری از کاربران از نحوه محاسبه این تعرفه‌های بی‌اطلاع هستند که به رفتار وزارت ارتباطات و پنهان‌کاری این نهاد برمی‌گردد. اخیراً هم مجلس شورای اسلامی در آخرین سؤال از آذری جهرمی پرسیده بود که باوجود استقرار cdn های تلگرام در خاک کشورمان در سالیان گذشته تا قبل از فیلترینگ این شبکه اجتماعی، ترافیک استفاده از این شبکه طبق نرخ داخلی محاسبه نشد و از کاربران این شبکه اجتماعی بر مبنای نرخ بین‌الملل هزینه کسر شده است. توضیحات آذری جهرمی برای مجلس قانع‌کننده نبود.

2- شبکه‌های اجتماعی قربانی بازی سیاسی با فیلترینگ
وزیر ارتباطات دولت دوازدهم نیز همچون روحانی از اول دوران وزارت خود وعده رفع فیلترینگ را داد. او دراین‌باره با تأکید بر برطرف کردن چالش‌های فرهنگی برای رفع فیلتر از سرویس‌های فیلتر شده از جمله توییتر در اردیبهشت 1397 همراه با هشت نفر از دوازده عضو کابینه تعیین مصادیق محرمانه- شش وزیر و دو نماینده مجلس- در نامه‌ای به دادستان کل کشور خواهان رفع فیلتر از توقیف توییتر شد اما روز بعد دادستان کل کشور اعلام کرد توییتر به دستور مقام قضایی فیلتر شده و امکان طرح آن در کارگروه نیست.

جهرمی همچنین نظام‌مند کردن سیستم فیلترینگ با تعامل قوه قضاییه را وعده داده بود و طبق آن نیز در مهرماه سال 1397 از تدوین لایحه لازم برای سیاست‌گذاری در بحث فیلترینگ به قوه قضاییه خبر داد اما بعدتر گفت روند رسیدن این لایحه از قوه قضائیه به مجلس طولانی است بنابراین بهتر است مجلس خودش وارد عمل شود و طرحی در این زمینه ارائه کند اما نماینده‌های مجلس اعلام کردند فعلاً طرحی جدی برای نظام‌مند کردن سیستم فیلترینگ کشور ندارند. پس‌ازآن نیز آذری جهرمی رفع فیلترینگ را در حوزه اختیارات خود ندانست و این وعده به گره بسته دولت دوازدهم بدل شد. البته عامل اصلی در نظام‌مند نشدن فیلترینگ بازی سیاسی آذری جهرمی و دولت وقت با این موضوع بود که باعث شد امکان این مسئله هیچ‌وقت فراهم نشود.

3-وعده فراموش‌شده پیگیری حذف اپلیکیشن‌های ایرانی توسط اپل
 شهریور 1396 بود که اپ‌های ایرانی از اپل حذف شد و جهرمی زود دست به کار شد و در توییتر خود وعده پیگیری این اتفاق را با کمک وزارت خارجه داد؛ اما هیچ‌وقت نتیجه این پیگیری‌ها مشخص نشد در عوض از اسفند 1397، تعداد بیشتری از اپ‌های ایرانی روی گوشی‌های آیفون از کار افتادند.

4- جنجال سرویس‌های ارزش‌افزوده بدون افشای پشت پرده‌ها
آذری جهرمی معتقد بود برخی شرکت‌ها از عدم اطلاع مردم سوءاستفاده کرده و از ارزش‌افزوده میلیارد‌ها تومان درآمد غیر مشروع داشته‌اند. وی با استفاده از هشتگ‌هایی مانند شفافیت و حق‌الناس در فضای مجازی اظهار کرد که پیگیر سرویس‌های خدمات ارزش‌افزوده‌ای خواهد شد، سرویس‌هایی که از راه‌های غیرقانونی و بدون اطلاع کاربران از آن‌ها کلاه‌برداری می‌کنند؛ اما همچنان فعالیت این سرویس‌های غیرقانونی در کشور ادامه دارد. درعین‌حال، همراه اول و ایرانسل دستورالعمل مشخصی را برای همکاری با شرکت‌های خدمات ارزش‌افزوده‌ای اعلام کردند. از سویی نیز به دستور رگلاتوری، خدمات ارزش‌افزوده سیم‌کارت‌هایی که از فروردین 1398 به فروش می‌رسند به‌صورت پیش‌فرض فعال نیست.

شوآف آذری جهرمی در حالی بود که در نهایت مشخص نشد آیا پول مردم به آن‌ها برگشت یا خیر و چه کسانی دقیقاً از این کلاه‌برداری نفع می‌بردند. حتی برخی کاربران آذری جهرمی و تیم اطرافش را در این موضوع ذی‌نفع می‌دانند.

5- لقمه بزرگ‌تر از دهان؛ همگانی شدن اینترنت G5
وزیر ارتباطات سابق همچنین با هشتگ #گزارش_به_مردم از راه‌اندازی زیرساخت اینترنت G5 در شهرها و شهرستان‌ها سخن گفت و بعدتر طی یک توییت وعده همگانی شدن این تکنولوژی در سال ۹۸ را داد؛ اما با پایان دولت دوازدهم این وعده نیز تحقق نیافت و به گفته معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات تا چند سال آینده نیز در ایران فراگیر نمی‌شود و فعلاً فقط در اختیار متخصصان حوزه فناوری اطلاعات (IT) قرار دارد. چرا که برای استفاده عموم مردم از این تکنولوژی ابتدا باید زیرساخت‌های لازم آن فراهم گردد. سپس این فناوری و قطعات لازم برای استفاده از آن بومی‌سازی شوند.

به‌عبارت‌دیگر در حال حاضر در ایران امکانات و قطعاتی مانند مودم‌ها و گوشی‌های موبایلی که بتوانند این فناوری را حمایت کنند کم است و زمان لازم است تا ایران در این زمینه به خودکفایی برسد. گرفتن مصوبات بالادستی، هزینه‌های بالا، تحریم، نیاز به همکاری‌های بین‌المللی از جمله موانعی است که همگانی شدن این نسل اینترنت در ایران را غیرقابل اجرا کرده است. توجه به این نکات نشان می‌دهد چگونه آذری جهرمی بدون در نظر گرفتن شرایط لازم و کافی وعده همگانی شدن نسل پنجم اینترنت در ایران را داده است.

6- مکالمات بین‌المللی آزاد شد، کیفیت بیشتر شد؟
مهرماه 1396 نیز آذری جهرمی وعده آزادسازی مکالمات بین‌المللی را داد و در خرداد 1398 مقررات آزادسازی این مکالمات تصویب شد. اکنون نیز شرکت زیرساخت می‌گوید این وعده محقق شده است. این کار باهدف ایجاد رقابت بیشتر و ارائه خدمات مکالمه بین‌الملل باکیفیت بالاتر انجام شد اما گزارشی از میزان رشد کمی و کیفی آن منتشر نشده است.

7- چالش آموزش مجازی برای وعده گسترش پوشش اینترنت
 آذری جهرمی در ابتدای سال 1398 اظهار کرد: تا پایان دولت دوازدهم شاهد تجهیز ۹۰ درصد روستاهای بالای ۲۰ خانوار به اینترنت پر سرعت خواهیم بود تا هم‌وطنان ساکن در این مناطق بتوانند از مزایای آن در رونق اقتصادی روستاها بهره ببرند و جریان مهاجرت به‌تدریج معکوس شود.

وی همچنین در شهریور 1398 اعلام کرد که بیست‌وهفت هزار و هفت‌صد و شصت‌وهفت روستای بالای بیست خانوار تحت پوشش اینترنت قرارگرفته‌اند و تنها 18 درصد از روستاها باقی ماندند اما این اظهارات توسط نمایندگان مجلس رد شد و حتی به جهرمی کارت زرد هم دادند.

درنهایت او طی یک گزارش در صفحه اینستاگرامی خود در پایان دولت دوازدهم نیز نوشت از نظر جمعیتی 5/98 درصد روستاییان و 100 درصد شهروندان ایرانی به اینترنت متصل هستند. علیرغم این ادعا، در برخی از استان‌ها همچون سیستان و بلوچستان، زنجان و قزوین برخی روستاهای بالای 20 خانوار نه‌تنها به اینترنت پرسرعت دسترسی ندارند بلکه با مشکل در آنتن دهی مواجه هستند.

مثلاً درحالی‌که جهرمی در سفر به سیستان و بلوچستان گفته بود تا اردیبهشت ۱۴۰۰ دیگر قطعی تلفن و اینترنت در این استان رخ نمی‌دهد و همه مناطق این استان از زیرساخت مخابراتی بهره‌مند می‌شوند اما مدتی طول نکشید که برخی منابع از قطعی چهارروزه ارتباط مخابراتی بخشی از جنوب استان شامل جلگه دلگان خبر دادند.

همچنین جهرمی در سفر به این استان در پاسخ به ادعای دانش‌آموزی از این خطه، مبنی بر حضور نیافتن در کلاس‌های مجازی به خاطر نبود اینترنت که در ماه‌های پایانی سال گذشته انعکاس گسترده‌ای یافته بود اعلام کرد که تا ابتدای سال آینده، اکثر نقاط این استان زیر چتر پوشش اینترنت قرار می‌گیرند و دیگر دانش‌آموزی در این استان و در این شرایط کرونایی از تحصیل باز نخواهد ماند؛ اما حمیدرضا رخشانی،  مدیرکل آموزش‌وپرورش سیستان و بلوچستان در بهار 1400 در گفتگویی اظهار کرد برخلاف وعده جهرمی هنوز بیش از 1000 مدرسه استان از دسترسی به اینترنت محروم هستند.

8- قانون کپی‌رایتی که به مجلس نرسید!
وزیر جوان دولت دوازدهم در شهریور 1396 با اعلام ضرورت بازبینی قانون کپی‌رایت، خبر تهیه لایحه‌ای دراین‌باره را داد تا بعد از طی مراحل به مجلس ارائه شود اما طی چهار سال دوران مسئولیتش وضعیت این لایحه و بررسی آن در مجلس مشخص نشد و این وعده نیز به فهرست وعده‌های تحقق‌نیافته او اضافه شد.

9- تکرار وعده افزایش سرعت اینترنت خانگی
فروردین 1399 آذری جهرمی با اعلام این خبر که سرعت اینترنت خانگی را حداقل ۴ برابر خواهد کرد، در توییتر نوشت: امروز عملیات اجرایی ارتقای اینترنت خانگی از ADSL به VDSL در استان تهران و قم آغاز شد و در هفته آینده، سایت ثبت‌نام آغاز به کار خواهد کرد.

وی تأکید کرد که اولویت توسعه با مناطقی است که سرعت نسل ۴ موبایل در آن‌ها از متوسط کشوری پایین‌تر است. او همچنین با حضور سرزده به مراکز کنترل شبکه برخی اپراتورهای اینترنت در اینستاگرام نوشت: «قول دادیم، عمل می‌کنیم. پای وعده‌ای که دادیم هم می‌ایستیم! در ادامه تلاش‌هایی که شروع کردیم، امروز خودم مجدداً پای سیستم رفتم. منتظر کاغذبازی نماندیم و شبانه‌روزی تلاش می‌کنیم که با نصب سیستم‌های VDSL سرعت اینترنت ثابت را ۴ برابر کنیم.»

آذری جهرمی همچنین گفت: «سامانه ثبت‌نام از هفته آینده در خدمت شما خواهد بود تا ثبت‌نام کنید و VDSL تحویل بگیرید.»

این وعده جهرمی اما سابقه داشت و به بهمن‌ماه سال 1397 برمی‌گشت. جهرمی آن زمان از بهره‌برداری از نسل جدید اینترنت خانگی مبتنی بر تکنولوژی FTTC و VDSL که امکان دسترسی به سرعت ۷۰ مگابیت را برای کاربران فراهم می‌کند، خبر داده و گفته بود: «این امکان به زودی در کل کشور اجرایی می‌شود.» اما این وعده نیز با پایان دولت دوازدهم همچنان پا در هوا معلق ماند. وعده‌ای که همان زمان برخی آن را مبهم می‌دانستند و می‌گفتند چه تضمینی وجود دارد که این بار اپراتورها به کاربران سرعت واقعی سرویس VDSL را ارائه دهند درصورتی‌که هر بار با بهانه‌های مختلف حتی کیفیت سرویس واقعی ADSL را نیز به کاربران خود ارائه نمی‌دهند.

وعده وزیر جوان مبنی بر چهار برابر شدن سرعت نت خانگی در حالی بود که بسیاری از کاربران اینترنت اظهار می‌کردند ۴ برابر سرعت اینترنت پیشکش؛ تنها مطابق هزینه و سرویس وعده داده شده اپراتورها، اینترنت را به‌سرعت واقعی خود ارائه کنید. بدین گونه این وعده آقای وزیر هم اجرایی نشد، وعده‌ای که از همان اول با اماواگرهایی مواجه بود.

10- اینترنت کودکان
بهمن‌ماه 1397 بود که آذری جهرمی در راستای اقدامات ایجابی به‌جای فیلترینگ، آغاز مبحث اینترنت و کودک در وزارت ارتباطات را اعلام کرد و گفت: این مسیر آسیب‌پذیرترین قشر جامعه در برابر فضای مجازی را ایمن می‌کند. به گفته او در مدت شش ماه از آغاز این مبحث، یک و نیم میلیون نفر از جامعه 13 میلیونی مخاطب کودک و نوجوان جدا شده بودند؛ البته به تأکید وزیر جوان منظور از جدا شدن؛ نه فیلترینگ بلکه جدا کردنی بود که محتوای فاخر موردنظر آن‌ها در اختیارشان قرارگرفته بود و والدین مطلع بودند که کودک چه می‌کند به گفته او، در این روند فعالیت‌های مجازی کودک، هم‌زمان روی گوشی پدر یا مادر گزارش داده می‌شود و آن‌ها می‌توانند آن را مدیریت کنند.

طبق ادعای آذری جهرمی قرار بود به این یک و نیم میلیون نفر، سیم‌کارت داده می‌شود و میزان فعالیتشان از این طریق رصد ‌شود، بر مبنای اظهارات آن زمان جهرمی، ایرانسل در آن مقطع، 250 هزار سیم‌کارت واگذار کرده بود.
همچنین قرار بود در حوزه توانمندسازی به تولیدکنندگان محتوا کمک شود تا سهم بازار را بگیرند، طبق این برنامه باید اپلیکیشن‌هایی مانند کافه بازار و آپارات نسخه ویژه کودکان ارائه می‌دادند؛ اما این وعده پیگیری نشد تا در آذرماه 1399 پس از وایرال شدن گفتگوی جنسی یک پسر 14 ساله با یکی از شاخ‌های اینستاگرامی وزیر ارتباطات در پاسخ به پرسش پیرامون دلیل عدم پیگیری اینترنت ویژه کودکان اظهار کند: ما به جد این مسئله را از روز اول پیگیری کردیم. شما بروید ببینید چه کسی از من در دادگاه شکایت کرد تا طرح اینترنت کودکان متوقف شود. تا بدین ترتیب این وعده نیز در حد همان حرف بماند.

11- پیشرفت فضایی قربانی سیاست خارجی
افزایش کاربردی‌کردن استفاده از داده‌های ماهواره‌ای در توسعه بخش‌های مختلف و افزایش بهره‌وری در این حوزه از جمله وعده‌هایی است که از سوی وزیر ارتباطات برای سال 1398 مطرح شده بود. قرار بود تا در این سال شاهد تکمیل ۵ پروژه ماهواره‌ای شامل ماهواره‌های مخابراتی ناهید ۱ و ۲، ظفر، پارس یک و سامانه بلوک انتقال مداری و ارائه دستاوردهای حوزه فضایی در کشور باشیم.

طبق گزارش آذری جهرمی به مجلس نیز برنامه فضایی کشور طی این چهار سال توسعه‌یافته و تعداد ماهواره‌هایی که ایران ساخته، از سه مورد در سال 1392 به هفت مورد در سال 1396 و 15 مورد تا پایان سال 1398 رسیده بود و قرار بود تا پایان سال 1399 به 18 ماهواره تولید داخل برسد.

اما بااین‌حال به گفته برخی منابع، رشد و توسعه ماهواره‌های ایرانی چندان در دولت دوازدهم موردتوجه نبود و طرح‌های ملی برای ارسال انسان به فضا نیز به تأخیر افتاد و اتفاقی که قرار بود در سال 1404 رخ دهد به سال 1410 موکول شد.

طبق اظهارات قائم‌مقام سابق امور بین‌الملل سازمان فضایی ایران هرچند ماهواره‌های بسیار در کشور تأیید تولید شدند اما به گفته وی، این ماهواره‌ها به دلایل سیاسی مورداستفاده قرار نگرفتند. او دراین‌باره می‌گوید: جلسات شورای عالی فضایی باید به این حوزه سامان دهد، اما جلسات تشکیل نمی‌شود و تعدادی از ماهواره‌های تولیدشده پرتاب نمی‌شوند؛ دلیل عدم پرتاب ماهواره‌ها هم بیشتر سیاسی است تا علمی.

12- تربیت ده هزار نیرو امنیت سایبری چه شد؟
25 مهرماه 1396 بود آذری جهرمی با اشاره به حمله سایبری به تعدادی از سایت‌های ایرانی اعلام کرد: «امنیت فضای سایبر و حفظ دارایی‌های سایبری کشور بسیار با اهمیت است؛ تربیت 10 هزار نیروی متخصص امنیت سایبری در 4 سال را در دستور کار قرار دادیم که تربیت این نیروها از طریق مراکز آپای دانشگاه‌های کشور صورت خواهد پذیرفت». وعده‌ای که دیگر نه پیگیری و نه اجرایی شد و در حد یک ادعای توئیتری باقی ماند.

13- یونیکرن استارت آپی بی یونیکرن
وزیر سابق ارتباطات در ابتدای دوران وزارتش وعده داشتن پنج یونیکورن در اکوسیستم استارت‌آپی کشور را داد اما در آذر ماه 1399 درباره میزان عملی شدن این وعده با بیان این‌که «اکوسیستم باید نظر بدهد که آیا من در این سال‌ها در این زمینه موفق بوده‌ام یا خیر» گفت: «برنامه ابتدای وزارت من این بود که به ساختار استقرار ۵ یونیکورن در اکوسیستم استارت‌آپی کشور برسیم و ۲۰ هزار استارت‌آپ خرد داشته باشیم که هرم این اکوسیستم را بسازد. برای رسیدن به این برنامه باید سه چیز وجود نداشته باشد انحصار، رانت و فیلترینگ و این درحالی است که این اکوسیستم به هر سه آفتی مواجه بود و سعی شد با برنامه‌ریزی‌هایی بخشی از این آفت‌ها برداشته شود.»

وی در ادامه با تأیید تحقق نیافتن این وعده، عامل اصلی نرسیدن خود به برنامه داشتن پنج یونیکورن را نوسانات نرخ ارز اعلام کرد و گفت: «تغییر و نوسانات نرخ دلار اثرات زیادی روی ارزش شرکت‌های استارت‌آپی گذاشت و باعث شد ارزش این شرکت‌ها کاهش پیدا کند و این درحالی است که اگر چالش نوسانات ارز نبود امروز ۵ یونیکورن داشتیم.» درحالی‌که به گفته او در طی این چهار سال تنها یک شرکت به یونیکورن شدن نزدیک شد و به جای ۲۰ هزار استارت‌آپ خرد تنها ۵ هزار استارت‌آپ در سامانه نوآفرین ثبت‌نام کردند.

جمع‌بندی: چرا آذری جهرمی وعده‌های غیرقابل تحقق داد؟
حالا با پایان دوران وزارت آذری جهرمی، خاطره او به‌عنوان وزیری با وعده‌های هرروزه در ذهن مردم ثبت‌شده است، وزیری که گاهی وعده‌هایش بزرگ‌تر از ظرف شرایط زمانی و مکانی ایران بود و خودش هم خوب این را می‌دانست اما گویا عرض‌اندام و خودنمایی در عرصه سیاست برای وزیر جوان اولویت مهم‌تری بود، اولویتی به بهای اعتماد یک ملت!