به گزارش جهت پرس؛ سید مهدی ناظمی قره باغ  کارشناس فرهنگی در یادداشتی نوشت: تقریباً از زمان شهادت سردار سلیمانی و خیزش عمومی مردم ایران و منطقه و احترام بسیاری دیگر به ایشان، سرعت تحولات سیاسی در ایران، منطقه و جهان، آنقدر بالا رفته است که صورتبندی نظری آن دشوار شده است. بسیاری معتقدند این سرعت بالا خصلت پوست اندازی جهان است. تعبیری که سالها پیش ابراهیم فیاض با عنوان «فروپاشی جهانی» از آن نام برد. در فروپاشی جهانی، نهادها، فرآیندها و روایتهای بزرگ دچار اضمحلال و یا بازتعریف می شوند و با این روند، فرصتهای جدیدی برای تغییر و تحولات خرد و کلان و از جمله تعیین نظم های جدید فراهم می آید.

نظمی که دچار فروپاشی شده است، چه نظمی است و نظمی که می آید چیست؟ درباره اولی راحت تر می توان سخن گفت: از دوره دوم ریاست جمهوری احمدی نژاد و تحریمهای اقتصادی، روایتی در نخبگان سیاسی با پشتوانه روانی و رسانه ای غرب شکل گرفت مبنی بر این که تحریم ها می توانند نباشند و ایران دوباره به چرخه اصلی رقابتهای اقتصادی منطقه بازگردد، منوط بر این که چارچوبی غیراحساسی و غیرایدئولوژیک راهنمای رفتار سیاسی رجال ایرانی باشد. این روایت با رهبری حسن روحانی به شدت تقویت شد و به دلیل وجود زمینه های طولانی مدت قبلی، پذیرفته و بالاخره اجرایی شد. اما در کمال تعجب، غرب این بذل سیاسی را با بخشش اقتصادی جبران نکرد، بلکه برعکس فرآیندی از تشدید مشکلات در ایران آغاز شد که سرانجام با ترور صریح و علنی سردار سلیمانی به اوج خود رسید. چیزی که کسی گمان نمی کرد اتفاق بیافتد، این بود که این ترور در بستر تاریخی-فرهنگی ملت ایران، نمادسازی شد و اگرچه که ایران در استفاده و ضریب دهی به سرمایه های اجتماعی خود، سابقه خوبی از خود نشان نداده است، ولی به هر حال، مقاومت در برابر غرب مبدل به یک خواسته جدی و ملی در ایران شد.

سردار سلیمانی مبدل به یک نماد شد و آیین پیوست به این نماد ملی، قدرتی سیاسی خلق کرد که باعث شد در اوج مشکلات اقتصادی و در اوج حملات رسانه ای سنگین و سازماندهی شده غرب برای دو قطبی کردن جامعه و تزریق حقارت و انفعال و یأس، ایران به حیات سیاسی خودش ادامه داد و در ادامه آن، ابراهیم رئیسی به قدرت رسید. همچنان که به لحاظ نظامی نمی توان ادعا کرد همه اعمال و تصمیمات نظامی سردار سلیمانی بلااستثناء بهترین بوده اند، به لحاظ اداری هم نمی توان ادعا کرد همه تصمیمات و اعمال رئیسی بهترین بوده اند، اما با این حال، نماد آیینی جدیدی در حیات سیاسی ایران خلق شد. این نماد سیاسی، مثلاً در قالب کلماتی مانند شهید خدمت یا خادم ملت و… نشانگر خواست جدی ملت ایران برای یک فرم متفاوت سیاسی است.

احتمالاً بخش قابل توجهی از طبقات حامی دولت مرحوم ابراهیم رئیسی از اقشار عادی و آسیب پذیر جامعه هستند. اقشاری که قرار بود ولی نعمت انقلاب باشند ولی بعد از سیاستهای نئولیبرالیستی که به تدریج از سال 68 آغاز شدند، تقریباً از همه گردونه های قدرت خارج شدند و جایگزین آنها طبقاتی نوکیسه و به رفاه رسیده بودند، اعم از این که این مرفه بودن به شکل غیرارادی و در روند حادث شده در زیست کلانشهرها به دست آمده باشد و یا به شکل ارادی و با آموختن آداب نوکیسه بودن و شکار رانت ها؛ ماجرایی که قبلاً به تفصیل درباره آنها نوشته ام، یعنی بازگشت ساختار اقتصاد سیاسی ایران به دوره پهلوی و تحکیم شدن آن با ذبح شرعی.

زمان شهادت حاج قاسم سلیمانی، زمانی بودن که سیاستهای نئولیبرالیستی دولت، در اوج خود قرار داشت و در همین اوج به شکستی همه جانبه و ناامیدی همه جانبه رسیده بود. درست در همین زمان بود که با شهادت ایشان، سرمایه ای اجتماعی و قدرتی ملی آفریده شد تا امید به حیات سیاسی بازگردد. خطاب این امید، نه فعالان و نخبگان اقتصادی بودند که ایشان مدتهاست تقریباً خود را طرف ادغام همه جانبه در سرمایه داری جهانی تعریف کرده اند، نه اکثر نخبگان سیاسی که ایشان هم بفهمند یا نفهمند تنها همین رهیافت را در افق دید داشتند، بلکه خطاب، عامه مردم و بدنه ای هستند که تشکیل دهنده «ملت ایران» می باشند.

راه ابراهیم رئیسی برای او آسان نمود اول، ولی افتاد مشکلها… . اگرچه در مسائلی مانند مدیریت کرونا، راه اندازی مجدد بسیاری از کارخانجات و ایجاد اشتغال، احیا و حتی تقویت سیاستهای متنوع حمایتی، جلب حمایت قدرتهای بزرگی مانند چین و روسیه و کاهش موانع سیاست خارجی، انسداد راه تورم دولتی و مانند آن موفق بود (و به همین میزان در روایت موفقیت خود ناکام)، اما در مجموع با افزایش تورم، شکست در حوزه مسکن و کندی بسیار در کنترل بازار ارز و… نیز با بدبیاری در رویارویی با بحران برآمده از ماجرای مهسا امینی و تبعات آن، به نظر رسید که با وعده های داده شده خود فاصله دارد.

تقریباً در تشابه با زمان شهید سردار سلیمانی، با تجدید سازماندهی رسانه های نوین، سردی یأس و انفعال مجدداً در سپهر سیاسی ایران خود را نشان داد. صحبت از یک دوره ای شدن ریاست جمهوری و شکست سیاستهای مقاومتی و… مجدداً در رأس گفتگوها قرار گرفت. بدون این که اهمیت ابعاد انتقادی این سیاستهای رسانه ای انکار شود، به نظر می رسد ما باز با یک غافلگیری جدید روبرو هستیم و هنوز و با وجود ماجرای شهید سلیمانی آماده فهم واقعیت سیاسی خود نیستیم.

واقعیت سیاسی کشور ما در رجعتی به سنت تاریخی خود، روایتی آمیخته به حماسه و تراژدی است و با این دو بال پیش می رود. انقلاب اسلامی ایران، این روایت را واقعی کرد و این روایت با وجود همه فراز و فرودها که مهمترین آنها انحراف خسارت بار سال 1368 به سوی سیاستهای بی پشتوانه، تند و لجام گسیخته نئولیبرالیستی بود، همچنان «هست»، ولو ما نفهمیم چطور هنوز می تواند دوام داشته باشد. تمام وجه قدرت نمادین حاج قاسم سلیمانی و اینک حجت الاسلام رئیسی، در تعین یافتگی ایشان در بسط این روایت و حتی مبدل شدن آنها به نماد این روایت است. این امروز واقعیت «ملت ایران» را تشکیل می دهد و حتی اگر مبدل به گفتمان روشنی هم نشده باشد و هنوز با آن نقطه فاصله داشته باشد، باز آنچنان نقاط روشن و قابل اتکایی دارد که بتوان آن را از روایت سیاست نئولیبرالیستی ایرانی، اعم از نسخه پهلوی و نسخه 68ی (راستی-رانتی-امنیتی) تفکیک کرد. این همه آن چیزی است که حیات سیاسی ایران را ادامه داده است و واقعیت سیاسی امروز این سرزمین و همه توان و امکان آن برای پیشرفت است و اعراض از آن، ره آوردی جز بحران و تخریب به همراه نخواهد داشت.

در فرصت دیگری باید درباره تراژی نسل کشی جاری در فلسطین نوشت. اما از آنجا که جهان امروز، جهان شبکه ای شده است که همه چیز آن با همه چیز مرتبط است، به این هم اشاره کنیم که وقتی روایت سیاسی متفاوتی در حال شکل گیری در ایران است که روایت سیاسی جریان اصلی جهان امروز، یعنی روایت نئولیبرالیستی، در فروپاشی نسبی قرار دارد. مشروعیت سیاسی جهان مدرن با نسل کشی سازمان یافته غرب به عاملیت اسرائیل، به پایان رسید و دیر یا زود تبعات هولناک این فروپاشی خود را نشان خواهد داد، با وقایعی بسیار هولناک تر از آنچه در غزه می گذرد.

آنچه گفته شد براحتی در معرض دو سوءتفاهم مهم قرار دارد. برای کسانی که بخواهند دچار سوءتفاهم نباشد، این دو را یادآور می شوم: نخست این که این روایت از سیاست، که شاید بتوان نام آن را روایت اربعینی سیاست هم گذاشت، نمی تواند و نمی خواهد و نباید که خود را از وجه مدرن تاریخ و سیاست جدا کند. اما فعلاً نویسنده قصد ندارد اینجا وارد موضوع غفلت و تغافلها از وجه غربی زندگی انسان ایرانی شود. با این حال ما برای حفظ احترام زندگی مدرن خود هم نیازمند سیاست شکل گرفته و جهت دار و مشخصی هستیم و این سیاست فقط در روایت فوق الذکر امکان بروز و ظهور دارد.
دوم اینکه بدیهی است از امروز همه ارباب سیاست تلاش خواهند کرد تا با انبوهی از تفاسیر دلبخواهی و من عندی یا اهمیت رویداد اخیر در ماجرای تشییع جنازه ابراهیم رئیسی را تقلیل به امور احساسی یا شعارهای کلیشه ای بدهند تا واقعیت مهم سیاسی آن دیده و فهمیده نشود، یا اینکه برعکس، با مقدس سازی از عملکرد رجال سیاسی، تلاش خواهند کرد تا باب بحث و گفتگو و انتقاد درباره سیاستها و برنامه ها و … را مسدود کنند. نگارنده هیچ قضاوتی در این یادداشت درباره محتوای سیاست روز ندارد و معتقد است هر قدرت حاکمی باید آزادانه و به شکل دقیق و جدی مورد نقد قرار گیرد تا اشتباهات کمتری دامن کشور را بگیرد و دست بر قضا دولت مرحوم رئیسی هم دولت کم انتقادی نبود. سخن اینجاست که ما از اقبال عمومی به راه سیاسی مرحوم رئیسی در می یابیم که فرم سیاست کشور باید تغییر کند و عروسک بزک کرده اقتصاد سیاسی نئولیبرالیستی نه امکان تحقق در ایران دارد و نه آینده ای برای ما می سازد. ساختار اقتصاد سیاسی ایران باید به تدریج و با راهی که از سال 57 باز شد، بازسازی و بازتعریف گردد. از همین رو، حتی تعهد به دموکراسی که از مهمترین ره آوردهای سیاست مدرن است هم نباید مانع تعین ساختار کلان جدید سیاست ایران شود. دموکراسی، چنانکه همه جا همین بوده است، باید در تعین بخشی به روش تحقق این سیاست و رجال دارای اولویت مورد استفاده قرار گیرد و نه چیز دیگری.