درحالی‌که انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری روز 28 خرداد برگزار می‌شود هنوز تکلیف جریان اصلاح‌طلب در این انتخابات روشن نیست و به نظر می‌رسد این جریان دچار سرگردانی و تشتت شده است.

از مدتی پیش بود که اصلاح‌طلبان نهاد اجماع ساز خود را راه انداختند تا به قول خودشان بتوانند به اجماع برسند و یک نامزد واحد در انتخابات داشته باشند اما پس از اعلام نتیجه احراز صلاحیت‌ها در پنجم خرداد این جبهه در اعتراض به عدم حضور برخی چهره‌های شناخته‌شده اصلاح‌طلب در بین احراز صلاحیت‌شدگان، با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: جبهه اصلاحات ایران نامزدی برای معرفی به مردم ندارد.

فعالیت پررنگ اصلاح‌طلبان در ستادهای مهرعلیزاده و همتی
ولی برخلاف این موضع‌گیری، برخی اصلاح‌طلبان در ستاد دو نامزد منتسب به اصلاحات محسن مهرعلیزاده و عبدالناصر همتی حاضر شدند. بررسی فضای مجازی همچون فضای حقیقی نیز نشان می‌داد فعالان سیاسی و رسانه‌ای اصلاح‌طلب نیز چند دسته شدند عده‌ای از سیاست تحریم انتخابات حمایت کرده، گروهی بر حمایت از مهرعلیزاده و گروه دیگر همتی تأکید دارند. دو گروه اخیر حتی انتقادات تندی نسبت به بیانیه جبهه اصلاحات داشتند و این را منفعت‌طلبی گروهی از اصلاح‌طلبان خواندند که در جبهه اصلاحات نقش دارند و بر این نظر هستند «دیگی که برای ما نجوشد بهتر است کله سگ در آن بجوشد».

ساز مخالف حزب اتحاد ملت و مجمع روحانیون مبارز در مقابل بدنه اصلاح‌طلبان
با همه این انتقادات اما حزب اتحاد ملت و مجمع روحانیون مبارز نیز هر کدام در بیانیه‌ای مستقل از عدم حضور در انتخابات و حمایت از یک نامزد خاص سخن گفتند. این در حالی بود که حزب کارگزاران سازندگی و به عبارتی طیف راست اصلاحات به تدریج حمایت خود را از همتی علنی کرد. در ابتدا محمد عطریان‌فر عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران با ترسیم یک نقشه راه اعلام کرد یکی از دو نامزد اصلاح‌طلب به سود دیگری کنار کشیده و درنهایت فرد باقی‌مانده نامزد نهایی نهاد اجماع ساز در انتخابات است؛ بعد مرعشی و کرباسچی هم وارد عرصه شدند و مرعشی همتی را نامزد پنهان اصلاحات خواند آنچه با اعتراض آذرمنصوری سخنگوی جبهه اصلاحات مواجه شد که منظور مرعشی این است که همتی نامزد پنهان کارگزاران سازندگی است و نه اصلاحات. کرباسچی نیز با تهدید اصلاح‌طلبان به از دست دادن فرصت‌ها و پشیمانی سعی کرد تا جبهه اصلاحات را به حمایت از همتی وادارد آنچه ثمری نداشت.

تداوم تناقض اصلاحات؛ از بیانیه تحریم موسوی تا دعوت به انتخابات خاتمی و کروبی
در این کش‌ و قوس بود که بیانیه میرحسین موسوی نیز منتشر شد. بیانیه‌ای که به قول محمدعلی ابطحی تا مرز تحریم انتخابات پیش رفته بود اما به‌ صراحت در این‌باره چیزی نگفته بود، خیلی زود بیانیه‌ای هم از سوی سید محمد خاتمی منتشر شد که برخی آن را دعوت به انتخابات و موضعی در مقابل بیانیه موسوی خواندند. ولی ابطحی در این‌باره گفت خاتمی نیز تا مرز دعوت به انتخابات رفته اما به‌ صراحت دراین‌باره چیزی نگفته هرچند مدتی بعد خاتمی اظهار کرد این‌یک نامه برای فعالیت احزاب و مربوط به دو هفته پیش بوده که به دلیل تأخیر در اجرای برنامه آن‌ها، تازه منتشرشده است و ربطی به بیانیه موسوی ندارد.

اما موضع‌گیری‌های متناقض سران اصلاحات به همین‌جا ختم نشد و مهدی کروبی نیز در بیانیه‌ای با دعوت از مردم برای حضور در انتخابات، حمایت خود را از همتی هم اعلام کرد. در این میان بهزاد نبوی رئیس جبهه اصلاحات نیز برخلاف موضع جبهه اصلاحات مردم را دعوت به مشارکت در انتخابات و رأی دادن کرد تا شنیده‌ها درباره مخالفت او با موضع تحریمی جبهه اصلاحات تایید شود.

جبهه اصلاحات زیر بار درخواست مشارکت در انتخابات نرفت
 به نظر می‌رسد اعلام این موضع‌گیری‌ها در روز 24 خرداد در جهت فشار بر جبهه اصلاحات بود که قرار بود در جلسه شبانه، موضع رسمی و نهایی اصلاحات را اعلام نماید؛ اما هر چه که بود در نهایت جبهه اصلاحات بر موضع قبلی خود یعنی عدم‌حمایت از یک نامزد پافشاری کرد تا نشان دهد راهش را از چهره‌های قدیمی و کهنه اصلاحات جدا کرده است.

رفتار متناقض جبهه اصلاحات در انتخابات ریاست جمهوری و شورای شهر
این در حالی بود که جبهه اصلاحات، فهرست انتخاباتی خود را برای انتخابات شورای شهر منتشر کرده تا بر شوری آش افزوده شود. این جبهه از یک‌سو اعلام کرده در انتخابات ریاست جمهوری نامزدی ندارد اما از این‌طرف برای انتخابات شوراها فهرست بیرون می‌دهد. آنچه با واکنش منفی برخی چهره‌های اصلاح‌طلب هم مواجه شده و بر اختلافات درون این جریان افزوده است. چنانچه ستاد مهر علیزاده آن‌ها را به تناقض در عمل متهم کرد و در بیانیه‌ای دراین‌باره نوشت: «جا دارد در اینجا خطاب به همکاران خود در نهاد اجماع ساز یادآور شویم که باوجود تفاوت‌های شکلی و ظاهری انتخاباتی شوراهای اسلامی و ریاست جمهوری، این دو به هم تنیده شده است.»
 در ادامه این بیانیه مهر علیزاده با پیش‌بینی شکست اصلاح‌طلبان در انتخابات آورد: «توجه مردم به رأی دادن به لیست شوراها و عدم سفارش به شرکت در انتخابات ریاست جمهوری تناقضی است که هدف اولیه را نیز با عدم توفیق همراه خواهد نمود.»

 برخی اصلاح‌طلبان حامی همتی نیز گفتند در عوض موضع‌گیری تحریمی جبهه اصلاحات به این فهرست رأی نخواهند داد و گاهی نیز رأی خود به این فهرست را مشروط به اعلام حمایت اعضای این فهرست از همتی کردند. این گروه که از مدتی پیش فشار بر روی سران اصلاحات را برای حمایت از همتی آغاز کرده بودند با انتقاد از موضع‌گیری جبهه اصلاحات آن را تندروی خواندند.

تداوم تفرقه در اصلاحات
آنچه در این چند روز اخیر در میان اصلاح‌طلبان مشهود است موضع‌گیری‌های فردی خلاف موضع تشکیلاتی است؛ از یک‌سو مجمع روحانیون مبارز از تحریم انتخابات می‌گوید اما خاتمی عضو مجمع روحانیون بیانیه دعوت می‌دهد و محمدعلی ابطحی دیگر عضو مجمع روحانیون نیز از تصمیم قطعی خود برای رأی دادن خبر می‌دهد، سوی دیگر بهزاد نبوی پیش از جلسه جبهه اصلاحات موضع شخصی خود را درباره ضرورت حضور در انتخابات علنی می‌کند. افزون بر این‌ها، از برخی احزاب اصلاح‌طلب همچون حزب ندای ایرانیان و حزب توسعه ملی ایران نیز شنیده می‌شود که آن‌ها هم برخلاف موضع جبهه اصلاحات، منتقد انفعال اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست جمهوری هستند و احتمال حضورشان در انتخابات و حمایت از همتی یا مهر علیزاده بالاست. برای مثال، آن‌گونه که سعید محمدی عضو حزب ندای ایرانیان گفته این حزب در صورت حمایت از نامزد خاص، همتی را انتخاب خواهد کرد.
 
فرصت‌طلبی اصلاح‌طلبان این بار جواب نداد
به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان بر همان تصور انتخابات 92 و 96 بودند و قصد داشتند تا پس از سنجش میزان استقبال از همتی یا مهر علیزاده در روزهای آخر مانده به انتخابات، به حمایت از یکی از آن دو بپردازند اما مقبولیت اندک این دو در نظرسنجی‌ها و احتمال شکست آنان موجب شده تا این جبهه نخواهد هزینه حمایت از آنان را تقبل کند. به‌خصوص طیف تندروی اصلاحات حول حزب اتحاد ملت قصد ندارد زیر بار شیخوخیت چهره‌هایی چون کروبی یا نبوی در حمایت از همتی برود. آن‌گونه که از برخی اظهارات اصلاح‌طلبان مشخص است محوریت آذر منصوری در عدم‌حمایت از یک نامزد و تحریم انتخابات بیشترین اثر را در مقابل شخصیت‌هایی چون نبوی با آن سابقه داشته است؛ آنچه موجب شده تا صدای برخی فعالان سیاسی حامی مشارکت در انتخابات دربیاید و با مقایسه سابقه سیاسی نبوی با آن‌ها به انتقاد تند از اتحاد ملت و جبهه اصلاحات بپردازند.

اصلاحات بدون رهبر شده است؟
از سویی نیز در این دوره عدم اجماع میان سران اصلاحات علنی است و این اختلافات درون بدنه این جریان نیز تزریق‌شده و شاید حتی تکثر موضع‌گیری‌های بدنه موجب شده تا رأس هرم اصلاحات دچار این تشتت شود و با این اظهارات متناقض در رابطه‌ای متقابل بر تشتت درون جریان اصلاحات بیفزاید.
 به نظر می‌رسد نتیجه این اختلافات و موضع‌گیری‌های پراکنده و متناقض در آینده جریان اصلاحات تأثیر خواهد داشت و تا مدت‌ها این جبهه را از نعمت اجماع و وحدت بی‌نصیب خواهد گذاشت.