به گزارش جهت پرس؛ زهرا لایق حقیقی؛ در جریان جنگ‌های اخیر در خاورمیانه و به ویژه در جنگ غزه، گزارش‌ها حاکی از آن است که اسرائیل و ایالات متحده به طور مداوم تلاش می‌کنند تا پوشش رسانه‌ای از مناطق درگیری را محدود کنند. این محدودیت‌ها شامل اعمال فشار بر خبرنگاران، جلوگیری از دسترسی به مناطق درگیری و حتی تحریم رسانه‌هایی است که به انعکاس مستقل واقعیت‌ها می‌پردازند.

رژیم صهیونیستی از نگرانی درباره درز اطلاعات عملیات وعده صادق ۲، پنج روزنامه‌نگار را بازداشت کرد. یک روزنامه‌نگار آمریکایی که درباره محل اصابت موشک‌های ایران در پایگاه هوایی نواتیم گزارش تهیه کرده بود، از جمله بازداشتی‌هاست.

در حالی که رسانه‌های مستقل و خبرنگاران بین‌المللی همواره تلاش می‌کنند تا واقعیت‌های میدانی را به گوش جهانیان برسانند، این دو کشور با ابزارهای مختلف سعی در محدود کردن دسترسی آنها به اطلاعات دارند. خبرنگاران و عکاسان خبری، به عنوان چشم‌ها و گوش‌های جهانیان در مناطق جنگی، از این محدودیت‌ها به شدت آسیب می‌بینند. گزارش‌های متعدد از تخریب تجهیزات رسانه‌ای، ممانعت از دسترسی خبرنگاران به مناطق حساس و حتی هدف قرار دادن دفاتر رسانه‌ای در مناطق جنگی به گوش می‌رسد. این اقدامات به نوعی نشان‌دهنده تلاش برای کنترل روایت جنگ و جلوگیری از انتشار اطلاعات ناخواسته است.

ایالات متحده و اسرائیل با توجیهات امنیتی و ادعای حفظ امنیت خبرنگاران، اقدام به محدودسازی فعالیت‌های رسانه‌ای کرده‌اند. از سوی دیگر، خبرنگاران می‌گویند که این محدودیت‌ها مانع از انجام وظیفه حرفه‌ای آن‌ها در بازتاب واقعیت‌های جنگ شده است. این تحریم‌ها حتی به سطح تحریم‌های اقتصادی علیه برخی رسانه‌ها و خبرنگاران نیز کشیده شده و در مواردی، حساب‌های بانکی آن‌ها مسدود شده یا اجازه ورود آن‌ها به مناطق جنگی لغو گردیده است.
یکی از نمونه‌های اخیر این محدودیت‌ها، تخریب دفاتر خبرگزاری‌های بین‌المللی در جریان بمباران‌های هوایی اسرائیل در نوار غزه بود. این دفاتر که محل استقرار خبرنگاران مستقل و شبکه‌های خبری بین‌المللی بودند، پس از حملات هوایی، دیگر نتوانستند فعالیت‌های خود را ادامه دهند و عملاً صدای مستقلی از غزه به گوش نرسید. در این میان، برخی خبرنگاران بازداشت یا از مناطق جنگی اخراج شدند.

نهادهای حقوق بشری و خبرنگاران بین‌المللی بارها نسبت به این اقدامات اعتراض کرده‌اند و آن را نقض آشکار آزادی بیان و حق دسترسی به اطلاعات می‌دانند. این نهادها تاکید دارند که خبرنگاران باید بدون هیچ گونه فشار یا تهدیدی بتوانند در مناطق جنگی حضور یافته و واقعیت‌ها را به اطلاع جهانیان برسانند.
با این حال، سیاست‌های اسرائیل و آمریکا در محدودسازی خبرنگاران و رسانه‌ها، نشان از تلاش این کشورها برای کنترل روایت جنگ دارد. آنها سعی دارند با کنترل و مهار جریان اطلاعات، وجهه‌ی عمومی خود را حفظ کنند و مانع از انتشار اطلاعاتی شوند که ممکن است موجب انتقادات گسترده‌تر در سطح جهانی شود. این سیاست‌ها در عین حال به خفقان رسانه‌ای و محدودیت جدی در انتقال حقیقت‌های جنگ به گوش جهانیان منجر شده است.
در نهایت، تحریم خبرنگاران در جنگ از سوی اسرائیل و آمریکا، نه تنها مانع از فعالیت مستقل رسانه‌ها شده بلکه نقض آشکار حقوق بشر و آزادی رسانه‌ها به شمار می‌آید. این موضوع، نگرانی‌های جدی‌ای را در میان فعالان رسانه‌ای و مدافعان حقوق بشر برانگیخته است و آنها خواستار پایان دادن به این محدودیت‌ها و بازگشت آزادی عمل برای خبرنگاران در مناطق جنگی هستند.

این محدودیت خبری در زمان حمله گسترده ایران به عین الاسد در پی پاسخ به خونخواهی شهید قاسم سلیمانی نیز اتفاق افتاد. آمریکا با محدودیت و اخراج خبرنگاران منطقه از اطلاع رسانی خسارات وارده به این پایگاه جلوگیری کرد.

محدودیت خبرنگاران در عملیات حمله به عین الاسد

حمله موشکی ایران به پایگاه نظامی عین الاسد در عراق در ژانویه ۲۰۲۰، به عنوان پاسخی به ترور سردار قاسم سلیمانی، توجه گسترده‌ای را در رسانه‌های بین‌المللی برانگیخت. این پایگاه که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود، به شدت آسیب دید، اما یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در این حادثه، محدودیت شدید خبرنگاران در پوشش این حمله و پیامدهای آن بود.

کنترل روایت رسانه‌ای از عین الاسد
در پی هدف قرار گرفته شدن عین الاسد، دولت آمریکا و ارتش این کشور تلاش کردند تا کنترل شدیدی بر نحوه انتشار اخبار و تصاویر این حادثه اعمال کنند. بسیاری از خبرنگاران، به ویژه آن‌هایی که قصد پوشش خسارات وارده به این پایگاه و گفت‌وگو با نیروهای مستقر در آن را داشتند، با محدودیت‌های شدید مواجه شدند. به آن‌ها اجازه دسترسی به بخش‌های تخریب‌شده پایگاه داده نشد و گزارش‌های بسیاری از تلاش‌ها برای سانسور میزان خسارات به دست آمده منتشر شد.

ممانعت از دسترسی و انتشار جزئیات حمله
خبرنگارانی که در پی به‌دست آوردن اطلاعاتی دقیق‌تر از اثرات این حمله بودند، گزارش‌هایی از اعمال محدودیت‌های گسترده از سوی نیروهای نظامی ایالات متحده منتشر کردند. به عنوان مثال، اجازه‌ی ورود به برخی مناطق پایگاه به‌هیچ‌وجه به آن‌ها داده نشد و حتی گفت‌وگو با سربازان مستقر در پایگاه نیز تحت نظارت‌های شدید انجام شد. این محدودیت‌ها باعث شد تا بسیاری از ابعاد خسارات حمله موشکی ایران به طور دقیق به اطلاع عمومی نرسد و تصویر جامعی از واقعیت حادثه برای افکار عمومی فراهم نشود.

تاخیر در اعلام تعداد مصدومان و مجروحان
یکی دیگر از جنبه‌های مهم این محدودیت‌ها، تاخیر در اعلام تعداد دقیق مصدومان و جراحات ناشی از حمله بود. ابتدا دولت آمریکا اعلام کرد که هیچ‌گونه تلفاتی در پی این حمله وجود نداشته است. اما در روزها و هفته‌های بعد، گزارش‌هایی مبنی بر آسیب‌های مغزی و ضربه‌های روانی به ده‌ها سرباز منتشر شد که در تناقض با ادعاهای اولیه بود. این تغییر روایت باعث شد تا رسانه‌ها و افکار عمومی سوالات زیادی در مورد صحت و دقت اطلاعات ارائه‌شده توسط مقامات آمریکا مطرح کنند.

انتقاد خبرنگاران و نهادهای حقوق بشری
محدودیت خبرنگاران در پوشش حمله به عین الاسد باعث انتقادات گسترده‌ای از سوی رسانه‌ها و نهادهای مدافع حقوق بشر شد. آنها این اقدامات را به عنوان نقض آزادی بیان و حق دسترسی به اطلاعات دانستند و خواستار شفافیت بیشتر از سوی مقامات ایالات متحده شدند. برخی از خبرنگاران به محدودیت‌های اعمال‌شده اعتراض کرده و اظهار داشتند که چنین برخوردهایی، تلاش برای کنترل روایت جنگ و جلوگیری از ارائه تصویری واقعی از پیامدهای حمله است.

تاثیرات محدودیت‌های رسانه‌ای بر افکار عمومی
محدودیت‌های اعمال‌شده در پوشش خبری حمله به عین الاسد باعث شد تا اعتماد به روایت رسمی آمریکا در مورد این حمله تضعیف شود. ابهامات در گزارش‌های اولیه و سپس انتشار تدریجی اطلاعات بیشتر از جمله آمار مجروحان، موجب شد تا بسیاری از مردم و تحلیل‌گران به این نتیجه برسند که دولت آمریکا در تلاش است تا از انتشار واقعیت‌های ناخوشایند جلوگیری کند و افکار عمومی را به سمت روایت مورد نظر خود هدایت کند.

تلاش برای کنترل روایت

عملیات «وعده صادق ۲» که در جریان جنگ‌های اخیر بین نیروهای مقاومت و اسرائیل انجام شد، تأثیرات چشمگیری بر مناطق مختلف سرزمین‌های اشغالی داشت. این عملیات که شامل حملات موشکی دقیق به مراکز و زیرساخت‌های مهم اسرائیل بود، خسارات گسترده‌ای به بار آورد. با این حال، یکی از موضوعات مهم و بحث‌برانگیز در این رویداد، محدودیت‌های شدیدی بود که از سوی اسرائیل برای خبرنگاران در پوشش خسارات این عملیات اعمال شد.

محدودیت دسترسی به مناطق خسارت‌دیده
در پی آغاز عملیات وعده صادق ۲ و اصابت موشک‌های مقاومت به اهداف مشخص‌شده، دولت اسرائیل بلافاصله تدابیر شدیدی برای محدود کردن دسترسی خبرنگاران به مناطق آسیب‌دیده اعمال کرد. خبرنگاران محلی و بین‌المللی از ورود به مناطق آسیب‌دیده از حملات منع شدند و تنها تصاویر و گزارش‌هایی که از سوی رسانه‌های وابسته به دولت اسرائیل منتشر می‌شد، اجازه پخش یافت. این امر باعث شد که رسانه‌های مستقل نتوانند جزئیات دقیق از میزان خسارات وارده و شرایط پس از حملات را به جهان منتقل کنند.

کنترل دقیق روایت رسانه‌ای
اسرائیل با محدود کردن خبرنگاران، تلاش داشت تا روایت جنگ و میزان خسارات وارده به مناطق مختلف را به شکل دلخواه خود کنترل کند. در این میان، خبرنگاران بین‌المللی مجبور بودند تنها به اطلاعاتی که از سوی سخنگویان نظامی اسرائیل منتشر می‌شد، اتکا کنند. این کنترل روایت شامل ارائه آمار دقیق و محدود درباره خسارات به زیرساخت‌های نظامی و غیرنظامی بود و مقامات اسرائیلی تلاش داشتند تا ابعاد واقعی خسارات را کم‌اهمیت جلوه دهند.

سانسور و محدودیت انتشار تصاویر و فیلم‌ها
یکی دیگر از جنبه‌های مهم محدودیت‌های رسانه‌ای در جریان عملیات وعده صادق ۲، سانسور شدید تصاویر و فیلم‌های مناطق آسیب‌دیده بود. مقامات اسرائیلی نه تنها از انتشار تصاویر دقیق از خسارات جلوگیری می‌کردند، بلکه حتی با فشار بر پلتفرم‌های رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی، تلاش کردند تا انتشار و بازنشر محتواهای تصویری غیررسمی را محدود کنند. این اقدامات باعث شد تا تصویری دقیق از میزان خسارات به زیرساخت‌های حساس و مناطق مسکونی اسرائیل به دست مردم جهان نرسد.

انتقادات رسانه‌ها و نهادهای بین‌المللی
این محدودیت‌ها و سانسور گسترده، انتقادات زیادی را از سوی نهادهای بین‌المللی و فعالان رسانه‌ای برانگیخت. سازمان‌های حقوق بشری و مدافعان آزادی رسانه‌ها معتقد بودند که محدودیت‌های اعمال‌شده توسط اسرائیل، نقض آشکار حق دسترسی به اطلاعات و آزادی رسانه‌هاست. این نهادها اعلام کردند که حق مردم جهان برای اطلاع از واقعیت‌های جنگ و میزان خسارات، نباید قربانی ملاحظات سیاسی و امنیتی دولت‌ها شود.

پیامدهای محدودیت رسانه‌ای بر افکار عمومی
کنترل دقیق رسانه‌ها از سوی اسرائیل و محدودیت خبرنگاران در پوشش خسارات عملیات وعده صادق ۲، باعث شد که افکار عمومی بین‌المللی به روایت‌های رسمی دولت اسرائیل بی‌اعتماد شوند. این امر به ویژه زمانی برجسته شد که تصاویر و گزارش‌های غیررسمی از میزان واقعی خسارات در فضای مجازی منتشر شد و تناقض آشکاری با روایت‌های رسمی داشت. این اختلاف در روایت‌ها، باعث شد تا بسیاری از تحلیل‌گران و رسانه‌های بین‌المللی نسبت به صحت اطلاعات ارائه‌شده از سوی اسرائیل تردید کنند.

واکنش‌های مجازی نسبت به سانسور رسانه‌ای اسرائیل

فعالان فضای مجازی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس در خصوص اینکه هر رسانه‌ای با افشای حقایق اسرائیل تعلیق می‌شود نوشتند: رسانه‌ها و مجموعه‌های خبری که موقعیت اسرائیل را به خطر بی‌اندازند و پرده از واقعیت جنگ اسرائیل بردارند تعلیق و یا تعطیل می‌شوند، اما رسانه‌هایی که آنچه را اسرائیل بخواهد در معرض دید مخاطب قرار دهد همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

کنترل رسانه همیشه به نفع است؟

محدودیت خبرنگاران و تلاش برای کنترل جریان اطلاعات در جریان عملیات وعده صادق ۲، بخشی از راهبرد کلی اسرائیل برای مدیریت بحران‌های رسانه‌ای در زمان جنگ بوده است. این اقدامات، نشان‌دهنده تلاش دولت‌ها برای جلوگیری از انتشار واقعیت‌های ناخوشایند و کنترل روایت‌های جنگی به نفع خود است. در عین حال، محدودیت رسانه‌ای و ممانعت از انتشار واقعیت‌ها، همواره با واکنش‌های منفی از سوی جامعه جهانی و نهادهای مدافع آزادی بیان مواجه بوده و به تضعیف اعتبار روایت‌های رسمی انجامیده است.