آسمانی که دیروز بر سر مردم تهران و کرج سایه انداخته بود، از دود و آلودگی سنگین بود. این آلودگی در تمام روزهای سرد گذشته که بادی نمی‌وزید ادامه داشته است. برای تهران، کرج، اصفهان و همه کلانشهرهای شلوغ و شهرهای صنعتی، آلودگی هوا در فصول سرد،تداوم دارد. اما در روزهای گذشته انباشت آلودگی تا آنجا ادامه داشته که با تصمیم کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران، مدارس و دانشگاه‌های استان تهران به جز شهرستان‌های فیروزکوه، دماوند و پردیس برای روزهای یکشنبه، دوشنبه و سه شنبه ۲۷ ، ۲۸ و ۲۹ آذر ماه به صورت غیر حضوری شدند و بازی دربی نیز لغو شد. 
بر اساس آخرین اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران روز گذشته؛ کیفیت هوا در ایستگاه‌های اقدسیه (منطقه ۱) ، شریف (منطقه ۲)، شهرداری منطقه ۲، پاسداران (منطقه ۳)، شهرداری منطقه ۴، دانشگاه علم و صنعت (منطقه ۴)، تربیت مدرس (منطقه ۶)، ستاد بحران (منطقه ۷) و شهرداری منطقه ۱۰ در شرایط ناسالم قرار دارد.
وضعیت قرمز کیفیت هوا در ایستگاه‌های شهرداری منطقه ۱۱، پارک رازی (منطقه ۱۱)،  شهرداری منطقه ۱۲، میدان امام خمینی (منطقه ۱۲)، پیروزی ( منطقه ۱۳)، پارک شکوفه (منطقه ۱۴)، شهرداری منطقه ۱۵، پارک سلامت (منطقه ۱۷)، شادآباد (منطقه ۱۸)، پارک قائم (منطقه ۱۸)، شهرداری منطقه ۱۹،  شهر ری (منطقه ۲۰)، شهرداری منطقه ۲۱ و شهرداری منطقه ۲۲ نیز ثبت شده است.
کیفیت هوا در ایستگاه‌های پونک، دانشگاه تهران (منطقه ۶)، گلبرگ (منطقه ۸)، شهرک چشمه (منطقه ۱۳) و مسعودیه (منطقه ۱۵) در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار دارد.
شهرداری منطقه ۱۹ با شاخص ۱۹۹ آلوده‌ترین ایستگاه سنجش کیفیت هوای تهران بوده است.
همچنین بر اساس اطلاعات مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست از هشت کلانشهر کشور دیروز (۲۶ آذر) آلاینده شاخص هوای شهر کرج با آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون با عدد ۱۷۲  در وضعیت ناسالم قرار دارد پس از آن هوای تهران با شاخص ۱۵۹ در وضعیت ناسالم است.
هوای اراک با شاخص ۱۱۳، اهواز با شاخص ۱۱۰ و مشهد با شاخص ۱۰۱ در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار دارد.
هوای اصفهان با شاخص ۹۵ ، تبریز با شاخص ۸۷  و شیراز با شاخص ۵۶ در شرایط قابل قبول گزارش شده است.
آلاینده شاخص در تمام کلانشهرها ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون بوده است.    
آلودگی هوا با ما چه می‌کند؟
اما ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون از چه ترکیبی به دست می‌آید و با بدن ما چه می‌کند؟ طبق اعلام مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، آلاینده‌های هوا به دو دسته عمده و خطرناک تقسیم می‌شوند. گوگرد، ازن و مونوکسیدکربن، آلاینده‌های عمده هستند که تاثیر زیادی بر ایجاد برونشیت‌های ریوی دارند. بنزن از جمله آلاینده‌های خطرناکی است که از نظر علمی بسیار خطرناک تلقی می‌شود و مواجهه مستمر با آن باعث ایجاد بیماری یا حتی مرگ می‌شود.
خطرناک‌ترین آلاینده‌های هوا، ذرات معلق کمتر از ۲.۵میکرون، مونوکسیدکربن CO و گوگرد از جمله آلاینده‌های خطرناک و روی سیستم دفاعی بدن و دستگاه تنفسی بسیار تاثیرگذارند. این مواد روی مژک‌های تنفسی ما تاثیرگذار بوده و در مخاط تخلیه‌کننده مواد زائد اختلال ایجاد می‌کنند. در این زمان آلاینده‌ها و ذرات معلق به راحتی به سمت پایین دستگاه تنفسی ما حرکت می‌کنند و باعث به وجود آمدن بیماری‌های عفونی، آسم و آلرژی می‌شوند و در صورت استمرار تماس، بروز سرطان دور از ذهن نیست. ذرات معلق در هوا که بسته به درشتی آنها به عنوان ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون یا کمتر از ۱۰ میکرون معرفی می‌شوند، ذرات دارای جرم PM و در هوای پیرامون ما و همان هوایی که وارد مجاری تنفسی ما می‌شود، معلق و شناور هستند. این ذرات با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست اما در صورتی که غلظت آنها در هوای پیرامون ما خیلی زیاد باشد، توده‌ای از ابر در محیط اطراف ایجاد می‌شود که در اصطلاح عمومی هوا را تغییر رنگ یافته می‌بینیم و به کاهش شعاع دید منجر می‌شود.
هر منبع آلاینده می‌تواند این ذرات معلق را تولید کند؛ فعالیت‌های معدنی، انفجار، حفاری، ساخت‌وساز، آتش‌سوزی یا پدیده‌های طبیعی مانند آتش‌فشان‌ها و حتی توفان‌های گرد و غبار حاصل از خشکسالی‌ها و بیابان‌زایی‌ها و خشکیدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها. ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰ و ۲.۵ میکرون می‌تواند در دستگاه تنفسی انسان تجمع و رسوب کرده و به بیماری‌های ریوی و تنفسی منجر شود از جمله اینکه به دنبال کاهش ظرفیت تنفسی ریه‌ها به نارسایی‌های تنفسی منجر می‌شود.

ذرات با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون برای مدت طولانی‌تری در هوا باقی می‌مانند اما خطرات به مراتب بیشتر برای سلامتی انسان دارند، چون به بخش‌های عمیق‌تر ریه نفوذ می‌کنند و به دلیل سمی‌بودن بالاترشان خطرات بسیار بیشتری دارند. ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون نشات‌گرفته از احتراقی است که در
داخل محفظه احتراق خودروها به وجود می‌آید. اگرچه محل احتراق در کارخانه‌ها و موتورخانه‌های منازل هم در به‌وجودآمدن آلاینده‌ها تاثیرگذارند اما گرد و غبار یکی دیگر از منابع تولید ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است.»
مساله اعتبار و تشدید آلودگی هوا 
در چنین شرایطی مدتی پیش داریوش گل علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست در یک نشست خبری اعلام کرد که این سازمان براساس قانون هوای پاک و سایر مقررات مربوط به مبارزه آلودگی هوا، اجرای ۶۲ حکم را که معطل مانده برای حل این معضل در کلانشهرها شناسایی کرده است که البته اجرای آن‌ها به حداقل ۵۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. این در حالی است که بودجه امسال مبارزه با آلودگی هوا تنها ۳۲۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است و این مساله نشان می‌دهد که اعتبارات جاری کشور برای تامین هزینه‌های لازم در جهت مبارزه با آلودگی هوا بسیار ناکافی است.
بر همین اساس، اخیرا مرکز پژوهش‌های مجلس، گزارشی را درباره ۱۵ راهکار کم هزینه و زودبازده برای کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها منتشر کرده و اعلام کرده است که با اجرای این راهکارها، انتشار آلاینده‌های گازی به میزان ۲۷.۸ درصد و انتشار ذرات معلق به میزان ۱۹.۶ درصد در کلانشهر تهران کاهش خواهد یافت. البته در گزارش این مرکز آمده است که اجرای این راهکارها به ۱۰.۷ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز خواهد داشت، اما با اجرای آن‌ها ۱۷.۶ هزار میلیارد تومان در طول یک سال از محل کاهش آلودگی هوا و عوارض ناشی از آن برای دولت عایدی اقتصادی ایجاد خواهد شد و بنابراین اجرای راهکارهای ۱۵ گانه پیشنهادی برای دولت به صرفه خواهد بود.
البته پیش از این سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست اعلام کرده بود که آلودگی هوا سالانه ۳۱۰ هزار میلیارد تومان به کشورمان خسارت می‌زند که بخش مهمی از آن مربوط به هزینه‌های درمانی بیماری‌های مربوط به این معضل زیست محیطی است؛ به نحوی که سالانه حداقل ۲۱ هزار مرگ منتسب با آلودگی هوا در کشورمان ثبت می‌شود. مجموع این مسائل نیز نشان می‌دهد که رفع معضل آلودگی هوا با وجود اینکه در کوتاه مدت هزینه‌های زیادی را بر دوش دولت می‌اندازد، اما قطعا در بلندمدت از نظر اقتصادی و بهداشتی برای دولت به صرفه است و می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های اجتماعی و نارضایتی‌های مردمی ناشی از وجود این پدیده در کشورمان شود.
بدون اجرای برنامه‌های خودگردان، آلودگی هوا کاهش نمی‌یابد
با وجود این که سرمایه‌گذاری برای کاهش آلودگی هوا قطعا در بلندمدت از نظر اقتصادی به صرفه است، اما در سال‌های گذشته دولت‌ها عمدتا به دلیل هزینه‌بر بودن راهکارهای لازم برای مبارزه با این پدیده زیست محیطی، از اجرای برنامه‌های کارشناسی و مقررات صریح کشور برای حل معضل آلودگی هوا سر باز زده‌اند. در این میان حتی راهکارهای ۱۵ گانه‌ای که اخیرا توسط مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد شده است نیز بیشتر معطوف به تعویض کاتالیست خودروهای شخصی و تاکسی‌ها، نصب فیلتر جاذب دوده روی اتوبوس‌های درون شهری، برون شهری و کامیون‌ها، انژکتوری کردن تمام موتورسیکلت‌های کاربراتوری و نصب تجهیزات مخصوص روی اتوبوس‌های گازسوز، ماشین آلات عمرانی و ژنراتورها و برنامه‌های هزینه‌بر دیگری از همین دست است. این در حالی است که راهکارهای زیادی نیز برای کاهش آلودگی هوا وجود دارد که از نظر مالی خودگردان است، یعنی منابع مالی لازم برای آن‌ها از طریق اجرای خود این راهکارها تامین می‌شود و نیاز به صرف بودجه‌های کلان دولتی برای عملیاتی کردن آن‌ها وجود ندارد.
این نکته‌ای است که «یوسف رشیدی» پژوهشگر حوزه آلودگی هوا و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی روی آن دست گذاشت اعلام کرده است که؛ با توجه به این که تاکنون دولت‌ها استقبال چندانی از اجرای راهکارهای هزینه‌بر در جهت مبارزه با آلودگی هوا نداشته اند، به نظر می‌رسد ما برای کاهش آلودگی هوای کلانشهرها باید به فکر اجرای روش‌های خودگردان یا تغییر برخی رویکردهای مدیریتی داشته باشیم، زیرا اکنون شرایط اقتصادی کشور به گونه‌ای نیست که ما از دولت انتظار داشته باشیم که بتواند با صرف هزینه‌های بالا به کاهش آلودگی هوا بپردازد. بنابراین تا زمانی که برنامه‌های کاهش آلودگی هوا از نظر مالی خودگردان نباشد، اقدامات پیش بینی شده در این برنامه‌ها اجرایی نخواهد شد.

وی افزود: در قانون هوای پاک و سایر مفاد قانونی و برنامه‌هایی که تاکنون برای مبارزه با آلودگی هوا پیش‌بینی شده است، عمدتا روی اقدامات هزینه‌ای نظیر تعویض کاتالیست خودروهای بنزینی، نصب فیلتر جاذب دوده روی خودروهای دیزلی، تغییر سوخت نیروگاه ها، به‌روزرسانی تجهیزات صنایع، ارتقای کیفیت سوخت، ارتقای استانداردهای آلایندگی وسایل حمل و نقل، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی و مواردی از این دست تمرکز شده است که قطعا همگی نقش مهمی در کاهش آلودگی هوای کلانشهرها دارند، اما چون همه این راهکارها هزینه‌بر هستند، دولت‌ها در چند سال گذشته که کشور درگیر مشکلات اقتصادی شدیدی بوده، بخش زیادی از آن‌ها را اجرایی نکرده‌اند و به دلیل همین خودگردان نبودن است که اجرای اغلب قوانین مبارزه با آلودگی هوا روی زمین مانده است.
رشیدی با بیان مثالی درباره اقدامات موفق خودگردان اجراشده در کشور در راستای کاهش آلودگی هوا توضیح داد: در سال‌های گذشته، ما فرآیند مناسبی را برای اسقاط خودروهای فرسوده اجرا می‌کردیم که خود این فرآیند، هزینه‌های مالی خود را تامین می‌کرد و تاثیر مناسبی هم در کاهش آلودگی هوا داشت؛ به نحوی که وقتی واردات خودرو آزاد بود، ما واردکنندگان را موظف کرده بودیم که به ازای واردات هر خودرو، بسته به حجم موتور، دو یا سه خودروی فرسوده را اسقاط کنند و همین مساله باعث شده بود که بدون صرف اعتبارات مستقیم دولتی، بخش زیادی از خودروهای فرسوده کشور از چرخه تردد خارج شود و همزمان خودروهای کم مصرف وارد کشور شوند، اما متاسفانه خیلی زود واردات خودرو متوقف شد و فرآیند تعریف شده برای اسقاط خودروهای فرسوده نیز کارکرد خود را از دست داد.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: با توجه به تداوم مشکلات اقتصادی کشور و کسری بودجه دولت در سال‌های گذشته، اکنون ما نیاز داریم که اقداماتی را در جهت کنترل آلودگی هوا تعریف کنیم که به صورت خودگردان، منابع مالی خود را تامین کنند تا نیازی نباشد که با صرف بودجه‌های هنگفت، این معضل اساسی حل شود.