سیده راضیه طاهریان، در هفته‌های گذشته و بعد از شدت گرفتن اغتشاشات در برخی برهه‌های زمانی، از آنجایی‌که پلتفرم‌های خارجی بستری برای ساماندهی این اغتشاشات شده بودند و حتی نحوه ساخت ابزارهای خطرناک و کشنده درگیری را آموزش می‌دادند، مسئولان متولی فضای مجازی کشور، برخی از پیام‌رسان‌ها و شبکه های اجتماعی دخلیل در این اغتششات را محدود و فیلتر کردند. اما در این میان پلتفرم‌های داخلی و سایت‌ها به فعالیت خود ادامه دادند.
اما با این وجود برخی از نهادها و انجمن‌های مرتبط با کسب و کارهای اینترنتی، خسارت ناشی از این محدودیت را چندهزار میلیارد عنوان کردند و استناد آنها برای ارائه این آمار، گزارش مرکز پژوهش های بتا است؛ این مرکز داده‌کاوی مدعی شده است که بیش از 2 میلیون کسب و کار ایرانی در اینستاگرام فعال هستند که فقط 19 درصد آنها فروش حضوری دارند!
از طرف دیگر صحبت های بدون ارائه آمار متقن و ادعای محمود لیالی، مدیرعامل شرکت پست مبنی بر کاهش درآمد این شرکت به یک سوم هم یکی دیگر از دلایل این انجمن‌ها برای تاثیر محدود شدن برخی از پلتفرم ها بر کسب و کارهای اینترنتی عنوان شد. لیالی در این ادعای عجیب بدون توجه به تغییر فصل و ارائه آمار سال های گذشته، کاهش درآمدهای پست در مهرماه را ناشی از کاهش خریدهای اینترنتی به خاطر محدود شدن پلتفرم های خارجی عنوان کرده است.

آمار 3 درصدی کسب‌وکارهای شبکه های اجتماعی خارجی
اما واقعیت کسب و کارهای اینترنتی آنگونه که ادعا شده نیست؛ بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی که در طول روز به مشتریان خدمات می‌دهند تنها از یک بستر که صرفا پلتفرم خارجی باشد استفاده نمی‌کنند؛ به عنوان مثال یک فروشگاه اینترنتی در بستر وب، یک پیج اینستاگرامی، یک کانال تلگرامی و چندین کانال مرتبط در پیام رسان‌های داخلی مانند ایتا، روبیکا و… دارد.
علیرضا شاه میرزایی، معاون تجارت و خدمات وزارت صمت در تایید این مساله به آمارهای وزارت صمت اشاره کرده و میگوید که 97 درصد تجارت الکترونیک و کسب و کارهای اینترنتی در کشور از چند پلتفرم استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر تنها 3 درصد از کسب و کارهای اینترنتی تنها از یک پیام رسان برای فروش خود استفاده کرده و فروش حضوری یا در پیام رسان‌های داخلی حضور ندارند!
آمار دیگری هم قبلا از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام شده است که بالغ بر 80 درصد کسب و کارها، بر روی شبکه های اجتماعی هم فعالیت می‌کنند؛ باید توجه داشت که این آمار نافی این مساله نیست که کسب و کارها تنها یک راه برای فروش محصولات خود ندارند
به عنوان مثال فردی که فروشگاه دارد، برای خود چندین صفحه در شبکه‌های اجتماعی مختلف هم ایجاد کرده است و علاوه بر ظرفیت خرید حضوری، ظرفیت خرید غیرحضوری را هم برای مشتریان خود ایجاد کرده است. از همین جهت ادعای از بین رفتن یک کسب و کار با قطع شدن یک پلتفرم تقریباً ادعای نادرستی است.
وقتی صحبت از فروش می شود، یعنی جایی که معامله قطعی می شود که در برخی از کشورها شبکه های اجتماعی به پست و درگاه های بانکی متصل است و امکان نظارت وجود دارد؛ در کشور ما هم بسیاری از پلتفرم‌های داخلی به درگاه های فروش اینترنتی متصل شده و حتی امکان رهگیری کالای خریداری شده وجود دارد.

چرا گردش مالی خرید و فروش‌های اینستاگرامی غیرممکن است؟
این پلتفرم ها امکان برگشت پول، پرداخت امن و یا پرداخت بعد از تحویل کالا را هم فراهم کرده اند و چنین امکاناتی باعث به وجود آمدن گردش مالی 1300 هزارمیلیارد تومانی از سوی کسب و کارهای اینترنتی یا تجارت الکترونیک شده است.
توجه به این نکته ضروری است که پلتفرم‌های خارجی امکان ساخت بازارچه را ندارند؛ یعنی امکان ساخت فروشگاه در پلتفرمی مانند اینستاگرام در ایران غیر فعال است و خرید و فروش از طریق کارت به کارت و … انجام می‌پذیرد که قابل ردیابی نیست. پس رقم 1300 هزار میلیارد تومان اساساً ربطی به فروش پلتفرم‌های خارجی ندارد و از درگاه های داخلی به وجود امده است! 

گردش مالی 1300 هزار میلیارد تومانی فروشگاه‌های اینترنتی داخلی
باید قبول کرد رقم 1300 هزار میلیارد تومان برای گردش مالی کسب و کارهای اینترنتی عدد بزرگی است اما دقت شود که بخش وسیعی از این فروش در بسترهای پلتفرم های داخلی، سایت های فروش و فروشگاه‌های اینترنتی انجام می گیرد.
 پلتفرم‌های تجارت اجتماعی بومی مانند باسلام، تضمینچی، کمدا، بخشی از این رقم را شامل می شوند که با ایحاد بازارگاه و برطرف کردن نیاز فروشگاه ها در قالب یک بازار و راهکار یکپارچه فروشگاههای کوچک و متوسط اینستاگرامی را جذب کرده اند.
علاوه بر این پلتفرم های سنتی تجارت الکترونیک مانند دیجی کالادر حال پیاده کردن الگوهایی هستند که کارکرد شبکه های اجتماعی را هم داراست.

سهم 15 درصدی اینستاگرام از کل تجارت الکترونیک کشور
گزارش های آماری تکراسا از مشاغل در اینستاگرام حاکی از آن است که در سال 1400 حدود 44 میلیون کاربر فعال ایرانی در اینستاگرام فعالیت داشته و تعداد فروشگاه های اینستاگرامی در همین سال به 415 هزار فروشگاه با میانگین 1400 فالور بوده است.
 

این گزارش در بخش دیگری به بررسی میانگین فروش و درآمد این پیج های اینستاگرامی پرداخته است؛ بازار خرید و فروش محصولات در اینستاگرام در بهترین حالت 470 هزار سفارش در روز بوده و ارزش این سفارشات رقمی بین 160 تا 185 هزار تومان برآورد شده است. با فرض اینکه همه فروشندگان در اینستاگرام همیشه در شرایط ایده آل فروش قرار گرفته باشند، اگر این رقم را در 365 روز سال ضرب کنیم به عددی بین 18 تا 32 هزارمیلیاردتومان درآمد سالانه فروشندگان از طریق اینستاگرام خواهیم رسید.

 یعنی با توجه به رقم اعلام شده 1300 هزارمیلیارد تومانی برای تجارت الکترونیک، کسب و کارهای اینستاگرامی بین 1.5 تا 2 درصد از این تجارت سهم دارند!
سهم هر فرد از درآمدهای اینستاگرامی هم عدد بسیار جالبی است؛ اگر اندازه کل بازار خرید و فروش محصولات در اینستاگرام را بررسی و بر تعداد کسانی که در اینستاگرام به طور مستقیم شاغل هستند تقسیم کنیم، درآمد ماهانه هر کدام 1.5 تا 2 میلیون تومان است که تقریبا با توجه به شرایط اقتصادی فعلی و تعریف افراد شاغل، جزء درآمدهای پایدار افراد محسوب نمی‌شود.
هرچند تا زمانی که زیرساخت‌های لازم برای هدایت کسب‌وکارها به بسترهای داخلی فراهم نشود، حتی کمترین خسارت به کسب‌و کارهای اینترنتی غیر قابل قبول است اما باید این نکته را در نظر داشت که نباید آمارهای دروغ و هیجانی، تصمیمات مسئولان کشور در حوزه مدیریت پلتفرم‌های خارجی را به انحراف بکشاند.