سپاه طی ۱۳ سال گذشته به دور از نمایش‌های رسانه‌ای با تشکیل فرماندهی فضایی در نیروی هوافضای سپاه مشغول تحقیق، توسعه و ایجاد ظرفیت‌های گسترده فضایی به عنوان یک ضرورت بوده است.

نگاهی بر تاریخچه فرماندهی فضایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

فضایی شدن سپاه به سال ۱۳۸۸ و انتصاب سردار امیرعلی حاجی زاده به فرماندهی نیروی هوافضای سپاه باز می‌گردد؛ آنجا که فرمانده معظم کل قوا، در حکم انتصاب فرمانده جدید «نیروی هوایی سپاه»، از عنوان «نیروی هوافضای سپاه» استفاده کردند و بدین ترتیب اولین جرقه ورود سپاه پاسداران به فعالیت های حوزه فضایی به شکل ساختار یافته ایجاد شد.

به دنبال این تغییر عنوان، در آذر ماه ۱۳۹۱ فرماندهی فضایی نیروی هوافضای سپاه در یک ساختار موقت شروع به کار کرد و اقدامات متعدد خود را در حوزه پژوهش، تحقیقات، احصاء دانش و تولید ماهواره و ماهواره‌بر ادامه داد.

به دنبال فعالیت‌های موثر این فرماندهی، در سال ۱۳۹۶ از طرف فرمانده معظم کل قوا تشکیل فرماندهی فضایی با رویکردی متمرکز در نیروی هوافضای سپاه و با هدف دستیابی به اهداف دفاعی در فضا رسماً ابلاغ شد.

این فرماندهی که از زمان تشکیل آن تاکنون فعالیت آن ابعادی رسانه‌ای پیدا نکرده است؛ در طی ۱۳ سال گذشته اقدامات موثر و تاثیرگذاری را برای دستیابی به فناوری‌های نوین دفاعی طی کرده است و درست در سوم اردیبهشت ۱۳۹۹ پس از پرتاب ماهواره نور توسط ماهواره‌بر قاصد، اولین باری بود که از آن سخن به میان آورده شد.

ماهواره بر قاصد و موفقیت آن در پرتاب دو ماهواره نور ۱ و نور ۲

قاصد اولین ماهواره بر سپاه بود که در سوم اردیبهشت ماه ۱۳۹۹ در اولین ماموریت خود ماهواره نور۱ را با موفقیت در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین قرار داد. این نخستین باری بود که جمهوری اسلامی ایران یک ماهواره را با کاربردهای دفاعی به فضا پرتاب میکرد. همچنین قاصد در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۴۰۰ ماهواره نور ۲ را نیز با موفقیت در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار داد. بعد از موفقیت های سپاه پاسداران در پرتاب ماهواره های نور ۱ و نور ۲، کشور هایی نظیر آمریکا، آلمان و فرانسه در خصوص رسیدن ایران در حوزه فضایی به این نقطه، ابراز نگرانی کردند.

فرماندهی فضایی با وجود سابقه کوتاه شکل‌گیری، اقدامات گوناگونی را برای ایفای نقش خود انجام داده است. از جمله اقدامات موثر این فرماندهی با همکاری سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی هوافضای سپاه را می‌توان تولید موتور فضایی و تمام کامپوزیتی سلمان برشمرد که به دلیل برخورداری از نازل متحرک قابلیت اصلاح مسیر در خارج از جو را دارد و از این پیشران هم در ماهواره‌بر قاصد استفاده شده است.

طراحی و ساخت سامانه‌های دریافت داده‌های فضایی، احداث پایگاه‌های رصد و جمع آوری سیگنال‌های فضاپایه، ایجاد بانک اطلاعاتی و فراهم‌سازی قابلیت تحلیل و بهره‌برداری از این منابع و مشارکت در طراحی ماهواره‌های چند منظوره با ماموریت‌های دفاعی و امنیتی نمونه‌هایی از فعالیت‌های این مجموعه است.

یادداشت/ محمدحسین مهدویان