طبق گفته برخی نمایندگان مجلس، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس در تلاش برای اجماع نمایندگان بر طرح شفافیت است تا با رأی بالایی به تصویب مجلس برسد. جواد نیک‌بین نماینده کاشمر دراین‌باره اظهار کرده است رئیس مجلس در حال برگزاری جلساتی است که مطمئن شود طرح شفافیت رأی می‌آورد. او گفته حرف آقای قالیباف این است که باید کاری کنیم که مخالفان طرح شفافیت را قانع کنیم به آن رأی بدهند و پس‌ازآن، طرح در مجلس مطرح و رأی‌گیری شود.

از سویی نیز پانزدهم آذرماه احمد امیرآبادی فراهانی، نماینده مجلس در توییتر خبر داد که‏ به دعوت دکتر قالیباف در جلسه‌ای برای تصویب طرح شفافیت، شرکت کرده است و اکثر نمایندگان در این جلسه با اصل شفافیت موافق بودند.

طرح شفافیت، نخستین طرح مجلس یازدهم
 این در حالی است که طرح شفافیت تاکنون در چند دوره مجلس از سوی نمایندگان ارائه‌شده اما سرانجامی نیافته است. در این دوره نیز طرح شفافیت یکی از نخستین طرح‌هایی بود که در مجلس اعلام وصول و در بهمن سال 1399 در صحن مجلس رسیدگی شد؛ اما ازآنجاکه در پی تصویب این طرح، آئین‌نامه داخلی مجلس باید تغییر می‌کرد بنابراین به رأی مثبت دوسوم صحن علنی نیاز بود اما با 165 رأی تصویب نشد و ۳ رأی کم آورد. سپس این طرح به کمیسیون آئین‌نامه داخلی بازگشت و از نمایندگان خواسته شد تا پیشنهادات خود را نسبت به آن ارائه کنند.

ده ماه بررسی برای طرح شفافیت
حالا پس از گذشت تقریباً ده ماه که کمیسیون آئین‌نامه داخلی طی جلسات مستمر طرح شفافیت نمایندگان را بررسی و جمع‌بندی کرده این طرح آماده بررسی در مجلس شده و مدتی هست در دستور کار مجلس قرارگرفته اما هنوز نوبت به بررسی آن نرسیده است.

شفافیت کارآمد در دستور کار مجلس
شفافیت عملکرد و آرای نمایندگان یکی از وجوه مهم شفافیت پارلمانی است که طرح مزبور نیز آن را هدف قرار داده است؛ اما آن‌گونه که نیک‌بین نماینده کاشمر می‌گوید: درست است که مجلس باید شفاف شود اما شفافیت فقط برای مجلس نیست و هرکس به نحوی با حاکمیت در ارتباط است و از آن ارتزاق می‌کند باید برای مردم شفاف باشد.

علی‌اصغر عنابستانی دیگر نماینده مجلس نیز در خصوص طرح شفافیت آرای نمایندگان، گفته است: قاعدتاً حرکت به سمت شفافیت در همه عرصه‌ها به کارآمدسازی و بهبود ساختار حکمرانی کمک می‌کند. ولی بخشی کوچکی از شفافیت، شفافیت در مجلس است البته به نظر می‌رسد شفافیت نباید محدود به شفافیت در مجلس شود و باید گسترش پیدا کند. شفافیت در مجلس هم نباید محدود به شفافیت آرای نمایندگان باشد، در واقع شفافیت آرای نمایندگان باید آخرین مرحله از شفافیت باشد. مراحل مختلف شفافیت قطعاً به کارآمد سازی مجلس کمک بیشتر خواهد کرد اما با توجه به اینکه شفافیت رأی به مطالبه مردم تبدیل‌شده و می‌تواند سد ایجادشده برای شفافیت را بشکند، مقدمات شفافیت آرای نمایندگان را در کمیسیون آیین‌نامه داخلی فراهم کردیم و در صحن هم مطرح خواهد شد.

شفافیت کامل آسیب‌زاست!
ازنظر نمایندگانی چون نیک‌بین و عنابستانی در شرایطی که هنوز دیگر ساختارهای حکمرانی شفاف نیستند شفافیت کامل آرای نمایندگان به کارآمدی مجلس ضربه می‌زند و تحقق آن تنها یک اقدام نمایشی خواهد بود که عملکرد مجلس را دچار مشکل خواهد کرد. به اعتقاد آن‌ها باید در مسئله شفافیت مانند با مردم شفاف بود و صادقانه به مردم گفت شفافیت در چه جاهایی می‌تواند به کارآمد سازی مجلس کمک کند و کجا می‌تواند ضربه بزند.

اما این‌که شفافیت رأی نمایندگان چگونه بر عملکرد مجلس تأثیر منفی دارد را عنابستانی با مثال بدینگونه شرح می‌دهد: وقتی در دولت و ساختار تخصیص اعتبارات، پروژه‌ها و صدور مجوزها شفافیت رخ نداده و وزیر می‌تواند هر کاری کند، اگر نماینده‌ای در رأی اعتماد به وزیری، رأی مثبت ندهد، ممکن است وزیری که از رأی منفی نماینده‌ به خودش باخبر است ‌در تخصیص اعتبار و پروژه‌های حوزه انتخابیه او مانع ایجاد کند. در این شرایط نماینده محافظه‌کار می‌شود و محافظه‌کاری به کارآمدی مجلس ضرر می‌رساند. از این منظر شفافیت آرای نمایندگان وقتی ممکن است که تمام عناصر حاکم بر حاکمیت شفاف باشند. به عبارتی هنگامی‌که شفافیت شامل حال دولت و بخش خصوصی، حساب‌های بانکی، مالیاتی، نظام صدور مجوزها و تخصیص اعتبارات شود، می‌توان تمام آرای نمایندگان را شفاف کرد. بر این اساس در شرایط فعلی اگر تمام آرای نمایندگان شفاف باشد، به مسائل حوزه انتخابیه نمایندگان آسیب می‌زند.

هر شفافیتی عملیاتی است؟
ازاین‌رو شفافیت به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده و تنها با تعریف شرایط خاص می‌تواند فعلاً قابل عملیاتی باشد و بر این اساس هم طرح شفافیت در کمیسیون اصلاح‌شده است. به‌عبارت‌دیگر هدف در اصلاح این طرح کارآمدتر شدن مجلس بوده و تحقق این هدف بدون هرگونه اقدام نمایشی دنبال شده است. عنابستانی عضو کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی هم بر محوریت چنین ملاحظاتی در اصلاح این طرح تأکید کرده و آن را گام نخست شفافیت خوانده است. شفافیتی که این روزها رئیس مجلس قالیباف در حال رایزنی برای اجماع بر سر آن است تا بدین‌صورت مجلس یازدهم بتواند یکی از اصلی‌ترین وعده‌هایش را تحقق بخشد.

محمدباقر قالیباف روز گذشته در جمع دانشجویان نیز گفته بود: من فقط یک طرح امضا کرده‌ام و آن طرح شفافیت است. در طرح شفافیت به دنبال شفاف‌ کردن همه نهادها نظیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان و شورای عالی انقلاب فرهنگی هستیم.

محبوبه حسنی پارسا