مهدی خورسند، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با جهت پرس در پاسخ به اهمیت سازمان همکاری شانگهای و عضویت دائم و رسمی ایران در این سازمان در شرایط فعلی گفت: ما در یک شرایط پرتنش در نظام بین‌المللی قرار داریم که از آن به دوران گذار نظام بین‌الملل یاد می‌شود.

صف‌بندی‌های نظام بین‌الملل و سازمان شانگهای
وی ادامه داد: صف‌بندی‌های نظام بین‌الملل نشان از این دارد که کشورها باید شرکای بیشتر و بزرگ‌تری در نظام بین‌الملل داشته باشند تا از آسیب‌پذیری بیشتر به آن‌ها جلوگیری شود.
این کارشناس افزود: یکی از کارکردهایی که در این شرایط می‌تواند کشورها را با هم‌پیمانان بزرگ‌تر و دیگر کشورها به هم‌پیمانی بکشاند و شرکای کشورها را بیشتر کند عضویت آن‌ها در نهادها و سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای است.
خورسند با بیان اینکه سازمان‌ها و نهادهای منطقه‌ای اهمیت بیشتری در این عرصه دارند، توضیح داد: به دلیل قرابت‌های جغرافیایی کشورها هم از لحاظ فرهنگی و تمدنی به هم نزدیک‌تر بوده و هم ازلحاظ سیاسی و امنیتی مکمل یکدیگر هستند لذا ازلحاظ اقتصادی روابطشان دارای توجیه و مزیت بیشتری است.
وی ابراز کرد: تصور کنید کشورهایی که عضو یک منطقه جغرافیایی نزدیک به هم هستند، در یک‌نهاد منطقه‌ای با یکدیگر تعامل می‌کنند که به دلیل بعد جغرافیایی و مسافت کمتر هزینه‌های حمل‌ونقل بار برای آن‌ها کمتر خواهد بود تا اینکه بازیگری در حوزه آسیای مرکزی بخواهد مثلاً از آمریکای جنوبی نیاز خود را برطرف کند.
خورسند ادامه داد: در حالی که اگر بتواند همان نیاز را از اتحاد منطقه‌ای که در آن قرار دارد تأمین کند قاعدتاً هم منفعت و صرفه اقتصادی دارد و هم امنیت اقتصادی بیشتری برایش فراهم می‌کند و دوری مسافت قاعدتاً شرایط را از لحاظ فساد و گذشتن تاریخ انقضا و مسائل گمرکی دیگر نخواهد داشت.
این کارشناس گفت: در حوزه سیاسی هم کشورها به دلیل تشریک‌مساعی که بر اساس ساختارنهادها و سازمان‌های منطقه‌ای با یکدیگر دارند معمولاً مشکلات مرزی، مشکلات و سوءتفاهم‌های سیاسی و امنیتی را به‌راحتی و با دسترسی خیلی بیشتر و بهتری رفع می‌کنند.

عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای بی‌سابقه است
وی با اشاره به عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای تأکید کرد: باید بپذیریم که به‌عنوان جمهوری اسلامی ایران بعد از انقلاب اسلامی و عملاً در طول 40 سال گذشته با نهاد منطقه‌ای مؤثری ارتباط قوی و پایاپایی نداشتیم که بتواند نیازهای ما را برطرف کند.
خورسند با اشاره به عضویت ایران در دیگر سازمان‌های منطقه‌ای مانند اکو گفت: سازمان همکاری اقتصادی منطقه‌ای اکو عملاً نتوانست نیازهای مؤسسین خود که ایران، ترکیه و پاکستان بودند و اکنون اعضای دیگری هم بدان‌ها اضافه شدند را برآورده کرده و به اهداف خود برسد و ما نتوانستیم آن‌طور که بایدوشاید در سازمان همکاری‌های اسلامی به اهداف متعالی و سیاسی و اقتصادی خود دست پیدا کنیم.
این کارشناس گفت: در مقابل سازمان‌ها و نهادهای منطقه‌ای مانند سازمان همکاری‌های شانگهای داریم که تأثیرگذاری بین‌المللی بالایی دارند و ما بعد از 18 سال عضویت ناظر توانستیم به عضویت دائم آن در بیاییم؛ نهادی که ابتدا با رویکرد امنیتی تشکیل شد اما از سال 2005 رویکرد اقتصادی در پیش‌گرفته و با فهم درستی از مناسبات پرتنش نظام بین‌الملل به دنبال بیمه کردن اعضای خود و غیر آسیب‌پذیر کردن آن‌ها از این افول و یا تحریم‌های آمریکا از طریق مبادرت کشورها به استفاده از ارزهای ملی یا ارزهای دیجیتال برای دور زدن تحریم‌ها و کاهش فشارهای اقتصادی از محل تحریم‌های غرب و به‌خصوص آمریکا علیه اعضای خود است.

فرصت‌های اقتصادی شانگهای
وی ادامه داد: قاعدتاً برای ما هم این قضیه از جذابیت بیشتری برخوردار است در حالی که تحت شدیدترین تحریم‌های اقتصادی آمریکا و اروپا هستیم این امر می‌تواند زمینه پیدا کردن شرکای بزرگ اقتصادی چون هند، روسیه و چین را فراهم و یک جامعه آماری بسیار بالا و یک اقتصاد فوق‌العاده بزرگ پیش روی ما قرار دهد که می‌توانیم از این فرصت‌ها برای توسعه اقتصادی کشور استفاده کنیم.
خورسند با اشاره به اینکه یکی از هدف‌گذاری‌های ما در سازمان همکاری شانگهای تثبیت جایگاه ترانزیتی‌مان در کریدورهایی است که توسط دو کشور هند و چین از شرق به غرب عالم کشیده می‌شود، گفت: چینی‌ها با ابرپروژه «یک کمربند یک‌راه» از مناطق شمالی ایران مبادرت به ایجاد یک کریدور ترانزیتی بسیار بزرگ کرده‌اند و هندی‌ها هم به دلیل رقابت با چینی‌ها پروژه‌ای به نام «عرب مد» مطرح کردند که از سرزمین‌های عربی بتوانند مسیر ترانزیتی را به سمت اروپا بکشند و عملاً یک مسیر موازی با ابر پروژه «یک کمربند یک‌راه» ایجاد کرده‌اند که از جنوب ایران می‌گذرد.

رقبای ایران در حوزه ترانزیت
وی تأکید کرد: ما در شمال و جنوب کشورمان رقبای بزرگی داریم؛ ترکیه در شمال ایران برای اینکه ایران از این کریدورها دور بماند تلاش بسیاری می‌کند، رژیم صهیونیستی هم برای اینکه «عرب مد» اتصالی با جغرافیای ایران نداشته باشد و ایران نفعی نبرد در تلاش است.
این کارشناس ادامه داد: مزیت عضویت رسمی ما در سازمان همکاری شانگهای این است که می‌توانیم از طریق این سازمان ارتباطات جدی‌تری را با هند و چین برقرار و از امتیازات بودن در این سازمان برای تثبیت جایگاه ترانزیتی‌مان در این دو ابرپروژه استفاده کنیم.
وی در پاسخ به اینکه چرا روی اهمیت کریدورها تأکید می‌شود و خصومصا اینکه باید از محل عضویت رسمی و دائم در سازمان همکاری شانگهای آن را دنبال کنیم، گفت: بخش بزرگی از اعضای سازمان همکاری شانگهای محصور در خشکی هستند و ژئوپلتیک ایران اکنون به‌عنوان یک عضو رسمی شانگهای همچنین به‌عنوان کوتاه‌ترین، امن‌ترین و به‌صرفه‌ترین ژئوپلتیک در کنار آن‌ها قرار دارد و ما باید از این فرصت بی‌نظیر ژئوپلیتیکی نهایت بهره را ببریم و این بهره بردن باید ما را به سمتی هدایت کند که زمینه گره زدن اقتصادی اعضای این سازمان را به آن فراهم کنیم.

اهمیت ژئوپلیتیک ایران برای جهان
وی افزود: وقتی آن‌ها برای تجارت، بار و ترانزیت خود به ژئوپلیتیک ما متکی باشند و ما تسهیلاتی ایجاد کنیم که آن‌ها بخش بزرگی از بار خود را از جغرافیای ایران عبور دهند، برای ما هم نفع اقتصادی داشته و هم زمینه بالا بردن وزن استراتژیک، سیاسی و امنیتی‌مان را فراهم می‌کند لذا دیگر غرب به‌راحتی نمی‌تواند ایران را تحریم کند و اگر این اتفاق رخ بدهد ایران این هزینه حضور در نظام بین‌الملل را به‌تنهایی پرداخت نخواهد کرد بلکه علاوه بر ایران دیگر اعضای شانگهای که برای تجارتشان به ژئوپلیتیک ایران متکی هستند هم به معترضین اضافه خواهند شد و هزینه تحریم کردن ایران برای غربی‌ها بسیار بالا خواهد رفت.
این کارشناس بابیان اینکه نکته دیگری که می‌تواند از محل سازمان همکاری شانگهای متصور بود برنامه‌ای است که غرب دنبال کرده و به دنبال این است که ناتو را به سمت شرق بیاورد، ادامه داد: باید خیلی مراقب باشیم چراکه قطعاً برنامه گسترش ناتو به شرق برای مبارزه و ضربه زدن به قدرت‌های مستقلی چون چین، روسیه و جمهوری اسلامی ایران است لذا باید از ابزار سازمان همکاری شانگهای برای مدیریت زیاده‌خواهی و پیشرفت ناتو به شرق نهایت بهره را ببریم.
خورسند ابراز امیدواری کرد که پیوستن به سازمان همکاری شانگهای منافع اقتصادی و سیاسی که به دنبال آن هستیم را به دست آورد و ابراز کرد: نکته‌ای که وجود دارد اینکه ما متأسفانه در داخل کشور بسیار صفر و صدی نسبت به اتفاقات و مناسبات بین‌الملل نگاه می‌کنیم، چنانچه در روزهای گذشته به دلیل عدم توجه جریان‌های سیاسی به منافع ملی یا این عضویت دائم را بسیار حلال همه مشکلات جلوه می‌دهند یا در مقابل برخی جریان‌ها با جوسازی عنوان می‌کنند که مملکت را فروختید!
وی اظهار داشت: همان اتفاقی که در زمان توافق هسته‌ای در سال 2015 افتاد و برخی برجام را حتی به آب خوردن مردم گره زدند و در مقابل عده‌ای عنوان کردند که برجام هیچ خاصیتی ندارد در حالی که می‌بایست هر اتفاق و پدیده بین‌المللی را با یک نگاه منطقی تحلیل کنیم؛ چنانچه عنوان می‌کنیم سازمان همکاری شانگهای دارد روند مقابله با تحریم‌های آمریکا را دنبال می‌کند اما نباید انتظار رویکرد ضد امپریالیسمی داشته باشیم و در راستای تفکرات و اهداف ایدئولوژیک سیاست خارجی ما اقدام و عمل کند.

باید از منافع شانگهای استفاده حداکثری کنیم
خورسند توضیح داد: بایستی با یک رویکرد منطقی به منافع سیاسی و اقتصادی خود و دیگر اعضا نگاه کنیم تا به منافع حداکثری دست پیدا کرده و فضا و بستر را طوری ایجاد کنیم که همان‌طور که ما به دنبال کسب امتیازات و منافع از شانگهای هستیم آن‌ها هم از حضور ما نفع ببرند.
این کارشناس تأکید کرد: نمی‌توان به مناسبات بین‌المللی یک رویکرد یکجانبه داشته و در اصطلاح دست بگیر داشته باشیم بلکه باید با منطق روابط بین‌الملل آن را دنبال کنیم تا اتفاقات خوبی از محل این عضویت دائم و رسمی برایمان روی دهد.