انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی اسفند ۱۴۰۲ برگزار خواهد شد و از حالا بحث‌های مرتبط با این انتخابات آغاز شده است.

محمدرضا باهنر فعال سیاسی اصولگرا و دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین ۱۰ تیر با بیان اینکه تنها راه حیات در عرصه سیاسی، صندوق رأی است، گفت: «من جبهه اصلاحات را نصیحت می‌کنم که به صندوق رأی بازگردند.»

این نماینده سابق مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: «برخی از سران اصلاحات به این جمع‌بندی رسیده‌اند که برای ادامه حیات سیاسی‌شان باید دست از تحریم انتخابات بردارند. با لشکرکشی در خیابان و اغتشاش راه به جایی نمی‌برند. خارجی‌های گردن کلفت به جایی نرسیدند و این‌ها هم در این صورت رقیب خود را نظام تعریف کرده و خارج از نظام خواهند بود. در این صورت دیگر باید جوابگوی هسته سخت نظام باشند. چرا که در غیر این صورت، دیگر باید جوابگوی هسته سخت نظام باشند.»

باهنر همچنین عنوان کرد: «اینکه فلان شخص را قبول نداشته باشند اشکال ندارد، داخل نظام به رقابت و ارائه برنامه بپردازند، اما اینکه دنبال تحریم باشند خروج از نظام است.»

برداشت منفی اصلاح‌طلبان از توصیه دلسوزانه باهنر

این اظهارات به زعم باهنر نوعی «نصیحت» به اصلاح‌طلبان درباره رویکردشان به انتخابات آینده مجلس بود اما عده‌ای هم آن را به عنوان «تهدید» برداشت کردند.

روزنامه اصلاح‌طلب شرق ۱۲ تیر در مطلبی با عنوان «ترغیب یا تهدید» با اشاره به سخنان باهنر نوشت: «جریان سیاسی اصولگرا مدتی است به دلیل نگرانی از مشارکت پایین مردم، تصمیم گرفته جریان اصلاح‌طلب را هم وارد بازی کند البته نه به‌عنوان رقیب که در ظاهر به‌عنوان بازارگرم‌کن انتخابات.»

همچنین روزنامه اطلاعات در مطلبی نوشت که با سلب و ایجاب نمی‌توان انتخابات را دستوری کرد. انتخاب یعنی آزادی گزینش و الزام و دیباچه این آزادی همانا آگاهی است بر منتخبان و وکلایی که قرار است ستارگان آسمان صندوق‌های آرا باشند.

البته صحبت‌های باهنر به نوعی در واکنش به اظهارات سوم تیر سعید حجاریان از تئورسین‌های جریان اصلاحات بود که در گفت‌وگویی علاوه بر برشمردن شش فرض برای اصلاح‌طلبان در انتخابات آینده، گفته بود که اگر سید ابراهیم رئیسی به هر نحوی از دولت کنار برود، اصلاح‌طلبان بدون آن فرض‌های شش‌گانه هم در انتخابات شرکت خواهند کرد.

در راستای همین موضوع، احمد زیدآبادی فعال سیاسی ۱۱ تیر نوشت: «درخواست آقای حجاریان برای برکناری آقای رئیسی قاعدتاً یک نظر شخصی است و کاملاً بعید می‌نماید که عموم اصلاح‌طلبان مطالبه خود را به بودن یا نبودن یک فرد خاص در راس قوه مجریه تقلیل دهند و او را به عنوان مشکل اصلی کشور معرفی کنند.»

باهنر هم ۱۲ تیر در واکنش به اظهارات حجاریان بیان کرد: «این نوعی هنجارشکنی است. رفتن و آمدن دولت سازوکار دارد. اینکه برخی برای آمدن به صحنه انتخابات شرط می‌گذارند، معنا ندارد. آقای حجاریان برای آمدن شما حاکمیت شرط می‌گذارد، نه آنکه شما برای حاکمیت شرط بگذارید. اگر خواستید وارد انتخابات شوید یک سری شرط و شروط است، اینها را بپذیرید بعد تشریف بیاورید.»

البته زیدآبادی در نوشته اخیر خود به موضوع گرم شدن تنور انتخابات توسط اصلاح‌طلبان هم اشاره کرد و یادآور شد: «آنچه اصولگرایان حاکم، خود را نسبت به آن بی‌توجه نشان می‌دهند، وضعیت افکار عمومی است. آنان می‌پندارند که با حضور اصلاح‌طلبان و یا بخشی از آن‌ها، تنور انتخابات گرم می‌شود و اکثریت مردم به پای صندوق‌های رای هجوم می‌آورند. این اتفاق بدون تحولی معنادار که چشمه امیدی را در متن جامعه بجوشاند و یا چشم‌اندازی نو در افق بگشاید، بسیار بعید است روی دهد.»

وی افزود: «اصولگرایان به جای آنکه برای رقیب بی‌رمقِ سیاسی خود خط و نشان بکشند و شرط و شروط برای حضور کم‌اثرش در انتخابات تعیین کنند، باید به فکر انجام تغییر و تحولی در جهت امیدآفرینی واقعی در متن مردم باشند. اگر قرار به تغییر و تحول است، از هم‌اکنون باید ابعاد آن تبیین و تشریح و حرکت عملی برای اجرای آن آغاز شود.»

نکته‌ای که زیدآبادی به آن اشاره کرده تقریبا در واکنش سایر اصلاح‌طلبان هم دیده می‌شود. آن‌ها خود را متمایل به شرکت در انتخابات نشان می‌دهند و چندان صحبتی از تحریم انتخابات نمی‌کنند اما معتقدند باید روزنه امیدی هم دیده شود.

حسن رسولی عضو جبهه اصلاحات، ۱۱ تیر درباره موضع اصلاح‌طلبان در مواجهه با انتخابات آینده اظهار کرد: «آخرین موضع جبهه اصلاحات در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در قالب یک بیانیه عنوان شد و قابل مراجعه است.

در مورد انتخابات پیش رو هنوز مجمع عمومی جبهه اصلاحات با توجه به تهدیدهای جدی که بیش از گذشته متوجه نهاد قانون‌گذاری است، به تصمیم جمعی نرسیده است.»

موضوع اصلی نحوه تعامل اصلاح‌طلبان با نهادهای نظارتی برای شرکت در انتخابات است. از دل سخنان اصلاح‌طلبان این گونه برمی‌آید که آن‌ها منتظر چراغ سبز برای حضور در انتخابات هستند.

در همین زمینه رسولی تصریح کرد: «ما قطعا نیازمند تعامل و رایزنی با حاکمیت و نهادهای حکومتی هستیم. ما قهر نکردیم. اما ما را حذف کردند و کنار زدند. برخی می‌گویند اصلاح‌طلبان انتخابات را تحریم کردند، اصلاح‌طلبان انتخابات را تحریم نکردند ولی در زمانی که ما کاندیدایی نداریم و به ما اجازه شرکت نمی‌دهند، چه تصمیمی بگیریم؟ ما زمانی می‌توانیم در انتخابات مشارکت داشته باشیم که کاندیدای ما به صورت آزاد، برابر و بر اساس قانون بتواند در معرض رأی قرار بگیرد. نه اینکه برای ما کاندیدا انتخاب کنند.»

محمد صدر، فعال اصلاح‌طلب و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام به تازگی در بخشی از یک مصاحبه در اشاره به انتخابات سال جاری اظهار کرده است: “حضور فعال در انتخابات لازمه‌اش رضایت مردم بوده و برای راضی کردن مردم هم مشخص است که باید به نظرات و عقاید آنان احترام گذاشته شود و مورد توجه قرار بگیرد. اگر مردم ببینند زمانی که رای می‌دهند، این رای در نحوه حکومت‌داری و تصمیم‌گیری‌ها موثر واقع می‌شود، حضور پیدا می‌کنند. اگر ببینند چنین چیزی وجود ندارد، حضور پیدا نمی‌کنند. مطالبی هم گفته شده برای آنکه انتخابات پرشور داشته باشیم مهم است. اگر انتخابات درست، سالم و پرشور برگزار شود، نظام جمهوری اسلامی را بیمه می‌کند و باعث خواهد شد کارهای ضد انقلاب داخلی و خارجی تاثیرگذار نباشد. ما باید سعی کنیم مطابق خواسته‌های مردم عمل کنیم.”

از طرفی اصلاح‌طلبان معتقدند که باید راهشان هم برای حضور حداکثری در انتخابات باز باشد و مانند انتخابات گذشته با محدودیت مواجه نشوند. آذر منصوری که اخیرا به عنوان رئیس جبهه اصلاحات انتخاب شده است ۱۳ تیر به صحبت‌های باهنر واکنش نشان داد و از او خواست که «به جای تعیین تکلیف برای جریان های سیاسی رقیب خود به دیگران هم توصیه کند.»

از سوی دیگر حمیدرضا ترقی فعال سیاسی اصولگرا و عضو حزب موتلفه ۱۳ تیر در پاسخ به این سوال که آیا سخنان باهنر مبنی بر توصیه اصلاح‌طلبان برای حضور در انتخابات و برگشتن به صندوق رأی اشتباه بود که باعث برافروخته شدن این جریان سیاسی شده است، گفت: «این امر از بدیهی‌ترین مسائل در عرصه سیاسی است. هر جریان یا حزب سیاسی که بخواهد در عرصه سیاسی و در چارچوب یک نظام سیاسی فعالیت کند، باید از مسیر انتخابات و صندوق رای به قدرت برسد. خیابان مخصوص کسانی است که ضدانقلاب و برانداز هستند و اگر جریانی وارد این مسیر شود، بدون تردید دیگر از چارچوب آن نظام خارج شده و با برخورد سخت مواجه خواهد شد.»

ترقی اضافه کرد: «آشفتگی اصلاح‌طلبان به این دلیل است که می‌خواهند هم در قدرت باشند و هم اپوزیسیون ساختار سیاسی که این امر ممکن نیست و این زیست دوگانه دیگر امروز جوابگوی این جریان سیاسی نیست و باید تکلیف خود را روشن کند. تحریم انتخابات یعنی پاسخ مثبت به اردوکشی خیابانی که انتهای آن هم مشخص است.»

با این وجود جواد امام سخنگوی جبهه اصلاحات ۱۴ تیر گفت: «ما زمانی می‌توانیم در انتخابات مشارکت داشته باشیم که کاندیدای ما به صورت آزاد، برابر و بر اساس قانون بتواند در معرض رای قرار بگیرد. نه اینکه برای ما کاندیدا انتخاب کنند. بعضی از اشخاص و احزاب برای ما کاندیدای انتخابات تدارک ببینند و با آن‌ها لابی کنند و به اسم اصلاح‌طلب تنور انتخابات را داغ کنند.»

تقریبا با بررسی مواضع اصلاح‌طلبان می‌توان به این نتیجه رسید که آن‌ها به عنوان یکی از جریانات سیاسی اصلی کشور، همانطور که سید محمد خاتمی چندی پیش نزاع خیابانی و براندازی را راه حل ندانست، همچنان با توسل به صندوق رای به بازگشت به کرسی‌های پارلمان و البته دولت می‌اندیشند اما در شرایطی که بتوانند به قول خودشان کاندیداهای حداکثری خود را داشته باشند.

علی مطهری نماینده پیشین مجلس در توییتر نوشت: ‏از جناب باهنر بعید بود که بگویند اگر کسانی ‎انتخابات را تحریم کنند از نظام خارج شده‌اند. من هیچ‌گاه طرفدار تحریم انتخابات نبوده‌ام ولی عقل سلیم می‌گوید کسی می‌تواند به روش برگزاری انتخابات انتقاد داشته باشد و تحریم کند و نظام را هم قبول داشته باشد. 

 هدف اصلاح‌طلبان عادی‌سازی تحریم انتخابات است

به نظر می‌رسد سخنان باهنر بهانه‌ای برای اصلاح‌طلبان تا با ارائه ژست آزاداندیشانه که هر کسی می‌تواند انتخاب کند بین انتخابات و تحریم، تحریم انتخابات را توجیه کنند و اگر در گذشته با پرده‌پوشی از تحریم انتخابات سخن می‌گفتند مثلا بیان می‌کردند که ما به صورت مشروط در انتخابات شرکت می‌کنیم و در نهایت هم عنوان عدم مشارکت را به کار می‌بردند، حالا رسما می‌خواهند کلیدواژه تحریم انتخابات را جا بیندازند. مثلا در انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 و مجلس98 آنها می‌گفتند که مشارکت نمی‌کنیم چون نامزدهای دلخواهمان در انتخابات حضور ندارند اما از مخاطبانمان نمی‌خواهیم انتخابات را تحریم کنند. اما از مقطعی مشخصا بعد از مصاحبه سعد حجاریان با سالنامه1400 روزنامه «شرق» که گفت تحریم انتخابات یک حق است، اصلاح‌طلبان رادیکال دست به کار شدند تا تحریم انتخابات را توجیه کنند و حالا این طرح را عملیاتی می‌کنند. از آنجایی که اصلاح‌طلبان رادیکال در حال حاضر دست بالا را در جبهه اصلاحات دارند، به نظر می‌رسد چنین گفتمانی را در ذهن میانه‌روها نیز پیش می‌برند؛ چنانکه می‌بینیم علی مطهری هم خواسته یا ناخواسته دنباله‌روی گفتمان آنها شده است.