مهدی پناهی، کارشناس علوم ارتباطات اجتماعی: جدا از پیچیدگی‌ها و تحلیل‌های پسینی ماجرای فوت مرحومه مهسا امینی که نباید به حال خود رها شود، سؤال عموم مردم این است که فیلتر برخی پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی برداشته می‌شود یا خیر؟

جریان اول: رفع فیلتر کنید
برخی جریانات خاص هم پشت تیترهای زیان چند هزارمیلیاردی کسب‌وکارهای اینترنتی و بی‌توجه به مسائل امنیتی کف خیابان و بیرون از مرزها فشار می‌آورند که هرچه زودتر این شبکه‌های اجتماعی خارجی باز شوند.

جریان دوم: برای همیشه فیلتر کنید
جریان‌های دیگری نیز با استناد به تجربه‌های گذشته و فعلی که ثابت می‌کند شبکه‌های اجتماعی خارجی اثر منفی و حتی مخرب و براندازانه دارند، خواستار تعیین تکلیف این شبکه‌های خارجی هستند و راهکارشان هم فیلتر کردن است.

جریان سوم: نه فیلتر کنید و نه رها کنید
جریان دیگری نیز با مسدودسازی اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی پرکاربرد و روزمره مردم مخالف بوده، اما این مخالفت با فیلترینگ را به معنای موافقت با تداوم فعالیت شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص اینستاگرام به شکل گذشته و رهاشده نمی‌دانند. در ادامه به استدلال‌های این جریان می‌پردازم.
ادبیات انتقادی نسبت به شبکه‌های اجتماعی در دنیای مدرن منحصر به ایران نیست. بزرگ‌ترین و رسانه‌ای‌ترین نوع انتقادات را می‌توان در کنگره آمریکا دید. از سال ۲۰۲۱ قانون‌گذاران سنای آمریکا بررسی آسیب‌های فیس‌بوک به کاربران جوان را آغاز کرده‌اند، این تحقیق و تفحص، پس از آن شروع شد که یک کارمند سابق فیس‌بوک گزارش‌های داخلی این شرکت را به روزنامه وال‌استریت ژورنال ارائه داد و در آن درباره قدرت تأثیرگذاری محصولاتی مانند اینستاگرام در تشویق نوجوانان به آزار رسانی به خود، به‌خصوص میان دختران جوان دست به افشاگری زد.دامنه این تحقیقات و انتقادات به سایر شبکه‌های اجتماعی و حوزه‌های امنیتی نیز کشیده شده است. با این حال برخی جریان‌های داخلی با ژست روشنفکری و ادعای آزادی گردش اطلاعات هرگونه انتقاد از شبکه‌های اجتماعی یا تلاش برای قانون‌گذاری و فرهنگ‌سازی درباره آن را تخطئه می‌کنند.
هیچ قوه عاقله‌ای نمی‌تواند انکار کند شبکه‌های اجتماعی خارجی در ایران حکم بنزین روی آتش را دارند؛ چون در بحران‌های مقطعی با عملیات روانی و دروغ، مانع پیگیری حقیقت و رسیدن به منافع جمعی ایرانیان می‌شوند.این موارد به معنای انکار برخی منافع شبکه‌های اجتماعی نیست بلکه توجه به واقعیت و ذات این ابزارهای مدرن است.

به ذات و نظام ارزشی شبکه‌های اجتماعی توجه کنید
بی‌توجهی به ذات شبکه‌های اجتماعی و دنیای شبکه‌ای سبب می‌شود برخی تصور کنند با شبیه‌سازی اینستاگرام و ساخت یک نمونه داخلی می‌توانند به‌طور کامل عوارض آن را حذف کنند. این تصور ناشی از بی‌اطلاعی از معماری ارزش‌محور و اعمال نظام ارزشی در طراحی معماری است. روبیکا و هر محصول داخلی مشابه اینستاگرام همان عوارض و تبعات را در پی خواهد داشت که اینستاگرام دارد. نمی‌توان بی‌توجه به ذات دنیای شبکه‌ای توقع داشته باشیم بتوانیم یک محیط سالم و ایمن درست کنیم. اگر قرار باشد با همان معماری ارزشی اینستاگرام و توییتر نمونه‌های داخلی را بسازیم، بازهم مسیر اشتباه گذشته را رفته‌ایم چون طبق اذعان مطالعات ارتباطی و فرهنگی، معماری توییتر برای تولید خشم طراحی‌شده است یا معماری اینستاگرام بر مبنای خودنمایی و شهوت است و بسیاری معتقدند مضرترین شبکه اجتماعی برای گروه سنی نوجوان همین اینستاگرام است.همان نوجوانانی که امروز به بهانه فوت مرحومه مهسا امینی از پشت گوشی‌های موبایل و بازی‌های کامپیوتر بیرون آمدند و به شعارهای فریبنده بیرون از مرزها گوش فرا دادند و تبدیل اعتراض به اغتشاشش را تسهیل کردند.
همان نوجوان و جوانانی که به neet ها معروف شده‌اند؛ نه کار می‌کند، نه درس می‌خواند و نه حرفه‌وفنی می‌آموزد.

سه مسیر پیشروی تصمیم گیران
بنابراین سه مسیر در پیش روی تصمیم گیران است؛ بی‌هیچ توضیحی برای همیشه شبکه‌های اجتماعی خارجی پرکاربرد را ببندند، یا با اقناع ذی‌نفعان (مردم و کسب‌وکارها) و همکاری اندیشمندان اجازه ساخت نمونه‌های داخلی مبتنی بر ارزش‌های ملی و درنهایت مهاجرت کاربر به آن‌ها داده شود یا اینکه بار دیگر بدون هیچ منطقی این شبکه‌های اجتماعی را رها کنند تا هرروز دیرتر از دیروز شود.