به گزارش جهت پرس؛ استفاده درست از آمار اقتصادی خودش یک هنر است. جریان‎های سیاسی خیلی ساده از آمار واحد به نفع خود بهره ‎برداری می‎کنند و شما را مسحور نمودارهایشان می‎کنند. نباید فریب نمودارها را خورد؛ هر چند برایمان ملموس و واقعی به نظر برسند. در اینجا تلاش می‎کنم به زبان غیرتخصصی از نحوه مقایسه درست بنویسم.

نهادگرایان در اقتصاد از مفهوم “وابستگی به مسیر” سخن می‎گویند. فرض کنید قرار است راننده اتوبوسی باشید که راننده قبلی آورده ‎اش وسط یک جاده خاکی و سنگ‎لاخ. عملکرد شما، نرخ تورم شما با جایی که ماشین را در اتوبان تحویل‎تان داده باشند، تفاوتی نمی‎کند؟ شما وابسته به مسیرید. مسیر فقط گذشته نیست؛ وضعیتی که در آن هستید را هم تعیین می‎کند. ماشین‎هایی را می‎توان به معنای واقعی کلمه با هم مقایسه کرد که در مسیر مشابه باشند.

شاخص ها گاهی پین می‎شوند و واقعیت را مثل آب پشت سد حبس می‎کنند. فرض کنید در یک مسیر رودخانه قرار دارید که عملاً تبدیل به جوی آب شده یا آبی ندارد. آیا می‎توانید قضاوت کنید که در این منطقه خشکسالی است؟ کمی بالاتر بروید، سد را می‎بینید و متوجه می‎شوید ماجرا چیز دیگری بوده. شاخص هایی واقع نما هستند که با مداخله و به خاطر مصالح سیاسی پین نشده باشند.

مجموع این دو نکته که ذکر شد در یک مفهوم خلاصه می‎شود و آن شاید همان چیزی است که کینز از آن تحت عنوان شهود در اقتصاد سخن می‎گوید. شما می‎توانید با اعداد کار کنید اما به شرطی که قبلش در واقعیت غرقه شده باشید و واقعیت را حس کرده باشید. اعداد روح ندارند؛ این حس شما از واقعیت است که آنها را معنادار می‎کند و موجب می‎شود شما بتوانید آنها را درست یا غلط معنا کنید.

سه سال دولت رئیسی را با کدام سال‎های روحانی مقایسه کنیم؟ چون سه سال اول بوده، با سه سال اول روحانی؟ با توجه به توضیحات بالا پاسخ شما چیست؟

سه سال اول، سه سال دلبستگی به برجام است و اقتصاد خوشبینانه معطل فرداست. انتظار توری جدی وجود ندارد. کرونا نیست. بعد از توافق هم ترامپ از توافق خارج نشده. روسیه به اکراین حمله نکرده. جنگ اسرائیل و فلسطین در نگرفته و… . دولت روحانی دلار را با قیمت 3200 تحویل گرفت و تا آخر دولت اول هم نهایتاً این رقم 18.7 درصد رشد کرد. اگر شما این سه سال را با سه سال اول رئیسی مقایسه کنید دقیقاً مرتکب همان اشتباه مقایسه در خصوص ماشین‎ها شده‎اید.

اگر بخواهیم شرایط مشابه‎تری را لحاظ کنیم چه باید بکنیم؟ سه سال پایانی دولت روحانی می‎تواند به ما کمک کند. در این سال‎ها ما شرایط مشابه کرونا مواجهیم، شرایط مبادلات مالی بعد از خروج ترامپ به نحو مشابهی تشدید شده، ماجرای شهادت شهید سلیمانی، حمله به عین الاسد و هواپیمای اوکراینی هم هست. نرخ تورم به یکباره از حدود 10 درصد در ابتدای سال 1397 تا 64.6 درصد افزایش پیدا کرد. قیمت دلار از 8 هزار تومان در تیرماه 97 به 25 هزار 600 رسید. یعنی در سه سال پایانی 3.2 برابر شد. نسبت به آغاز دولت هم که حدودا 8.5 برابر.

با این همه اما این مقایسه درست است؟ باز هم نه! ما مسیر مشابه را لحاظ کردیم اما پین شدگی اقتصاد را لحاظ نکردیم. فاصله ارز 4200 تومانی با 25600 تومانی، 21400 تومان است. این یعنی قیمت ارز رسمی، 83 درصد با قیمت واقعی فاصله دارد. دولت روحانی ارز را پین کرده بود و از همان آغاز دولت رئیسی چگونگی مواجهه با ارز 4200 تومانی به دلمشغولی تمام اقتصاددانان بدل شد.

سراغ دولت رئیسی بیاییم. تورم با وجود حذف ارز 4200 تومانی، از 64.6 درصد به 37 درصد در اردیبهشت 1403 رسید. نرخ ارز اما به جهت محدودیت‎های مبادلاتی، شرایط منطقه و… در حال افزایش است و از 25 هزار و 600 به کانال 60 هزار تومانی وارد شده؛ یعنی حدود 2.3 برابر؛ یعنی 0.9 کمتر از سه سال روحانی.

ممکن است بگویید الان هم اقتصاد پین شده و بین ارز 28500 با ارز بازار فاصله است. پاسخ این است که اولاً این فاصله حدوداً 47 درصد است یعنی حدوداً نصف فاصله زمان روحانی! ثانیاً دولت همه قیمت‎ها را پین نکرده. مانند حذف ارز 28500 تومانیِ شکر.

شاخص‎های مهم دیگری مثل نقدینگی هم هست که در اینجا به آنها اشاره نمی‎کنم. فقط این نکته را یادآوری می‎کنم که اصلاح اقتصادی نیازمند زمان است و باید قضاوت باید روندها را دید. در اقتصاد نمی‎توان یک‎شبه معجزه کرد اما می‎توان به سمت بهبود گام برداشت.

در آخر یادآوری این جمله رهبرانقلاب خالی از لطف نیست: اگر این دولت [دولت سیزدهم] ادامه پیدا می‌کرد، بنده احتمال زیاد می‌دهم که بسیاری از مشکلات کشور، عمدتاً مشکلات اقتصادی حل می شد.