به گزارش جهت، با مطالعه منابع دینی می بینیم که خداوند متعال دو چیز را به خود نسبت می دهد و برای خود می داند: «ماه رجب» و «روزه»!

درباره ی ارزش ماه رجب پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله می فرماید: رجب ماه گرامی خدا است که در آن، باران رحمتش را بر سر و روی بندگانش می ریزد. (۱)

درباره ی ارزش روزه نیز می فرماید: خداوند می فرماید: روزه از آنِ من است و من، خود پاداش آن را می دهم. (۲)

وقتی خدای مهربان ماه زیبای رجب را ماه خود می نامد و نیز روزه را برای خود می داند، طبیعی است که بین این دو پدیده ی الهی، ارتباطی عمیق باشد. آری چنین است که روزه در ماه مبارک رجب فضیلتی باورنکردنی دارد!

ارزش بی نظیر روزه در ماه رجب
حضرت پیامبر (صلی الله و علیه و آله) درباره ی روزه ی ماه رجب می فرماید: هر کس یک روز از این ماه را روزه بگیرد، خشنودی عظیم خدا را به دست آورده، خشم الهی از او دور می شود، و درهای جهنّم به روی او بسته خواهد شد! (۳)
نیز می فرماید: اگر به روزه دار ماه رجب به اندازه ی گستره ی زمین طلا داده شود، برتر از روزه اش نخواهد بود. پاداش این روزه با هیچ اجر دنیوی کامل نمی شود. (۴)

چه روزی از ماه رجب را روزه بگیریم؟
هر که یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد، خدا او را از سختی سکرات مرگ و از هراس پس از مرگ و از عذاب قبر ایمن می کند؛ و هر که دو روز آخر این ماه را روزه بدارد، به آسانی از صراط می گذرد؛ و هر که سه روز آخر این ماه را روزه بدارد، از وحشت بزرگ روز قیامت و از سختی های آن روز ایمن می شود و برات آزادی از آتش دوزخ را به او عطا می کنند

روزه در هر روزی از ماه رجب ارزش و ثواب بسیار دارد. بسیاری از پیشگامان زهد و تقوا، همه ی این ماه را روزه می گیرند. رسول خدا (صلی الله و علیه و آله) در یکی از سخنرانی های معنوی خود، (۵) روزه گرفتن در ماه رجب را می ستاید و ثواب کسی را که در این ماه یک روز روزه بگیرد بیان می فرماید؛ سپس ثواب کسی را که دو روز روزه بگیرد توضیح می فرماید؛ سپس ثواب کسی را که سه روز و چهار روز و پنج روز و… تا اجر و ثواب کسی که همه ی ماه رجب را روزه بگیرد بیان می فرماید و امت خود را به روزه داشتنِ همه ی ماه رجب تشویق می فرماید. با این حال، برای کسانی که توانایی ندارند همه ی ماه رجب را روزه بدارند، روزهای خاصی تعیین شده تا دست کم از ثواب این روزها محروم نباشند:

۱. روز اول
در روایات آمده که هر که روز اول رجب را روزه بدارد، آتش دوزخ به فاصله ی یک سال راه، از او دور می شود. و آمده که حضرت نوح (علیه السلام) در این روز سوار کشتی شد و به همراهانش امر فرمود آن روز را روزه بدارند. (۶)

۲. روزهای ۱۳ و ۱۴ و ۱۵؛ به ویژه روز ۱۴

روزه گرفتن در روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه رجب که ایام البیض (٧) نام دارد ثواب فراوانی دارد. (۸)؛ به ویژه روز چهاردهم که درباره ی آن پیامبر اعظم (صلی الله و علیه وآله) می فرماید: هر کس که روز چهاردهم ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند پاداشی به او عنایت می کند که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه بر قلبی خطور کرده است! (۹)

۳. روز ۲۷
این روز که عید مبعث است، یکی از چهار روزی است که در طول سال برای روزه گرفتن امتیاز ویژه دارد، و ثوابی برابر با روزه ی هفتاد سال دارد. (۱۰)

۴. سه روز آخر؛ به ویژه روز آخر
حضرت پیامبر (صلی الله و علیه و آله) درباره ی روزه ی ماه رجب می فرماید: هر کس یک روز از این ماه را روزه بگیرد، خشنودی عظیم خدا را به دست آورده، خشم الهی از او دور می شود، و درهای جهنّم به روی او بسته خواهد شد!

«سالم» می گوید: چند روزی از ماه رجب مانده بود که به خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم. چون نظر مبارک آن حضرت بر من افتاد، فرمود: آیا در این ماه روزه گرفته ای؟ گفتم: نه به خدا، ای پسر رسول خدا! فرمود: آن قدر ثواب از دست داده ای که اندازه ی آن را کسی جز خدا نمی داند! به یقین، این ماهی است که خدا آن را بر ماه های دیگر فضیلت داده و احترام آن را عظیم نموده و گرامی داشتن روزه داران این ماه را بر خود واجب کرده. گفتم: یابن رسول اللّه، اگر در باقی مانده ی این ماه روزه بدارم آیا به بخشی از ثواب روزه داران آن نایل می شوم؟ فرمود: ای سالم، هر که یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد، خدا او را از سختی سکرات مرگ و از هراس پس از مرگ و از عذاب قبر ایمن می کند؛ و هر که دو روز آخر این ماه را روزه بدارد، به آسانی از صراط می گذرد؛ و هر که سه روز آخر این ماه را روزه بدارد، از وحشت بزرگ روز قیامت و از سختی های آن روز ایمن می شود و برات آزادی از آتش دوزخ را به او عطا می کنند. (۱۱)

امام رضا علیه السلام می فرماید: هر کس روز آخر ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند گناهانش را می آمرزد. (۱۲)

۵. سه روز متوالی که پنج شنبه و جمعه و شنبه باشد.

در روایات آمده است که هر کس سه روز از این ماه را که پنج شنبه و جمعه و شنبه باشد، روزه بگیرد، فضیلت بسیار به دست می آورد. (۱۳)

کسی که توانایی روزه ندارد، چه کند!؟
حال ممکن است کسانی باشند که نمی توانند حتی یک روز را هم روزه بگیرند. آیا آنان از این همه ارزش و معنویت و اجر و ثواب محرومند؟ آیا هیچ راهی برای آنان نیست!؟

نقل شده است در مجلسی که پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله) ارزش و فضیلت های بی مثال روزه در ماه رجب را بیان می فرمود، ابوسعید خُدری از حضرت پرسید: ای پیامبر خدا، اگر کسی به خاطر ضعف یا بیماری یا عذر شرعی توانایی روزه نداشته باشد، برای این که به آن چه وصف کردی برسید، چه کار می تواند بکند؟

امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید: هر کس در ماه رجب به خاطر خداوند صدقه دهد، خداوند روز قیامت در بهشت با چنان ثوابی او را اکرام می نماید که نه چشمی دیده، و نه گوشی شنیده، و نه بر خیالی خطور کرده باشد!

حضرت فرمود: هر روز از ماه رجب یک قرص نان (یک وعده غذا) به فقرا صدقه بدهد. قسم به آن که جانم به دست او است، اگر در هر روز این ماه چنین صدقه ای بدهد، به فضیلت هایی که برای روزه ی ماه رجب گفتم، بلکه به بیش تر از آن خواهد رسید. (۱۴)

از برخی روایات به دست می آید که صدقه در ماه رجب، به تنهایی (علاوه بر جانشینی برای روزه) ارزش بسیار دارد: امیرالمۆمنین علی علیه السلام می فرماید: هر کس در ماه رجب به خاطر خداوند صدقه دهد،

خداوند روز قیامت در بهشت با چنان ثوابی او را اکرام می نماید که نه چشمی دیده، و نه گوشی شنیده، و نه بر خیالی خطور کرده باشد! (۱۵)

کسی که توانایی صدقه را هم ندارد چه کند؟
باز ممکن است کسانی باشند که علاوه بر ناتوانی در روزه گرفتن، فقیر هم باشند و توانایی صدقه دادن هم نداشته باشند. آنان چه کنند؟ آیا چاره ای برای آنان نیز هست!؟

پیامبر رحمت و مهربانی می فرماید: کسی که توان روزه درماه رجب ندارد، اگر هر روز صد مرتبه این تسبیحات را بخواند، به ثواب روزه ی ماه رجب می رسد: «سُبْحانَ الإلهِ الْجَلیلِ، سُبْحانَ مَنْ لا یَنْبَغِی التَّسْبیحُ اِلاَّ لَهُ، سُبْحانَ الاْعَزِّ الاْکْرَمِ، سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّةَ وَهُوَ لَهُ اَهْلٌ» (۱۶)
—————–
۱. عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج ۲، ص ۷۱
۲. مصباح الشریعه، ص ۱۳۶: «قال تعالی الصوم لی و انا اجزی به».
۳. مفاتیح نوین، به نقل از اقبال، ص ۶۳۴
۴. امالی صدوق، ص ۵۳۴
۵. همان
۶. مفاتیح الجنان
۷. الایام البیض یعنی روزهای درخشان
۸. مفاتیح نوین، به نقل از اقبال، ص ۶۵۶
۹. همان
۱۰. مفاتیح الجنان
۱۱. همان
۱۲. مفاتیح نوین، به نقل از اقبال، ص ۶۸۲
۱۳. همان، به نقل از مقنعه، ص ۳۷۵
۱۴. وسائل الشیعة، ج ۱۰، ص ۴۸۳
۱۵. امالی صدوق، ص ۵۴۲
۱۶. مفاتیح نوین، به نقل از اقبال، ص ۶۳۷