به گزارش جهت، پس از حادثه خرابکاری تروریستی در سایت هسته‌ای نطنز، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که بازرسان آژانس روز چهارشنبه از سایت هسته‌ای نظنز بازدید کردند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنی اعلام کرد که ایران تقریبا مقدمات آغاز غنی‌سازی اورانیوم تا خلوص ۶۰ درصد در سایت هسته‌ای نطنز را تکمیل کرده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین افزود: «ایران قصد دارد ۱۰۲۴ سانتریفیوژ IR-1 به سایت هسته‌ای زیر زمینی خود اضافه کند».

حضور مسئول مستقیم خرابکاری‌ها در صحنه جنایت

حضور بازرسان آژانس انرژی اتمی در نیروگاه نطنز در حالی است که از دید برخی، مسئولیت مستقیم خرابکاری‌ هسته‌ای با  این نهاد است. از این منظر، حوادث خرابکارانه که در یک سال اخیر در حوزه هسته‌ای رخ داده و ترور محسن فخری‌زاده نمود عینی درز اطلاعات از آژانس انرژی هسته‌ای است و این امر نشان ضعف آژانس است. چنانچه جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در ابن باره گفته است: درز اطلاعات فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان نشان دهنده آسیب‌پذیری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.

به گفته رحیمی‌جهان‌آبادی، نماینده مجلس که چندی پیش نسبت به درز اطلاعات هسته ای توسط آژانس معترض بود، طبق توافق اعضای ان.پی.تی با آژانس بین المللی انرژی اتمی، اطلاعات هسته‌ای کشورها که در اختیار این مجموعه بین المللی قرار می‌گیرد، محرمانه محسوب می‌شود و بنابراین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حق در اختیار گذاشتن اطلاعات این کشورها به دیگر کشورها را ندارد.

این نماینده مجلس یازدهم اظهار کرده بود عموما درز اطلاعاتی از سوی اعضای این مجموعه رخ می‌دهد؛ به عبارتی اطلاعات در اختیار اعضای تصمیم‌گیر مانند کشورهای شورای حکام یا بخش‌های دیگر آژانس قرار می‌گیرد و آنها نیز با اهداف سیاسی این مطالب را در اختیار خبرگزاری‌های تحت نظر خودشان قرار می دهد.

جاسوسی به سبک نظارت در عراق

درز اطلاعات محرمانه سازمان‌های بین‌المللی از کشورها سابقه داشته است. چند سال پیش از این در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای و زمانی که جنجال‌ها بر سر بحث لزوم دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دانشمندان هسته‌‌ای ایران مطرح بود «فرانسوا نیکلاد»، سفیر اسبق فرانسه در تهران در یادداشتی نوشته بود برای ایرانی‌ها، «پروتکل الحاقی مضاعف» با حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران با بدافزار استاکس‌نت،  ترور دانشمندان هسته‌ای ایران و تجربه نفوذ جاسوسان کشورهای مختلف در بازرسی‌های قبلی آژانس در کشورهای دیگر نظیر عراق تداعی می‌شود.

اشاره او به عراق مربوط به درز اطلاعات از نظام بازرسی سازمان ملل در سال‌های 1991 تا 1999 میلادی در عراق بود. در آن سال‌ها در جریان نظارت بازرسان تسلیحاتی، یکی از بازرسان به نام «اسکات ریتر» متوجه شد که جاسوس‌های آمریکایی و اسرائیلی موفق شده‌اند یک دستگاه شنود بزرگ و پیشرفته به نام «استفانی» را به بغداد قاچاق کرده و در گاو صندوقی در دفتر کارش نگه‌داری کنند. او پس از این امر، استعفا داد و افشا کرد که این عملیات جاسوسی به نام استفانی با هدایت واشنگتن بوده و اطلاعات استخراج شده از عراق به جای نظام بازرسی سازمان ملل، تحویل دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا و گاه اسرائیل می‌شده است. وی همچنین فاش کرد انگلیس و آمریکا از این اطلاعات برای انجام بمباران چهار روزه مواضع نظامی عراق در عملیات موسوم به «روباه صحرا»  در دسامبر سال 1998 استفاده کرده‌اند.

تجربه تلخ ایران طی سال‌های مختلف؛ ترور دانشمندان هسته‌ای تا خرابکاری‌های فنی

اما این تجربه تنها به عراق محدود نمانده است. غیراعتماد بودن بازرسان آژانس پیش از این در جریان انتشار اطلاعات هسته‌ای ایران در گزارش‌های رسمی آژانس و رسانه‌های غربی که موجب شد اسامی دانشمندان و متخصصان ایرانی در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان‌ملل قرار گیرد و درنهایت به ترور تعدادی از آنها بینجامد جنجالی شده بود.

فریدون عباسی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی همان زمان در این باره گفته بود:«چهار روز بعد از اینکه کارشناسان آژانس نصب سانتریفیوژهای نسل جدید را به آژانس گزارش کردند، اطلاعات آنها در اختیار رسانه‌های غربی قرار گرفت و این رسانه‌ها نیز منبع خود را یکی از کارشناسان آژانس نقل کرده بودند. این مساله دال بر این است که اطلاعات از آژانس به‌راحتی درز می‌کند.»

جز او، اغلب کارشناسان داخلی و خارجی نیز ترور دانشمندان هسته‌ای کشور در سال‌های ۸۹ و ۹۰ را  نتیجه درز اطلاعات از سوی آژانس می‌دانستند. آن‌ها در تحلیل این حوادث می‌گفتند اطلاعات جمع‌آوری شده بازرسان آژانس اغلب از جاهایی که نباید سر در می‌آورند و به دست نهادهایی می‌رسند که در عمل حتی نقشی در فرایند بازرسی‌های آژانس ندارند.

به گفته عباسی دلیل نشت این اطلاعات به این برمی‌گردد که برخی کارمندان این سازمان از آژانس حقوق نمی‌گیرند و حقوق خود را از کشور خودشان دریافت می‌کنند. به همین خاطر اطلاعات به دست آمده در بازرسی‌ها را در اختیار کشور خود و سرویس‌های امنیتی قرار دهند؛ موضوعی که به‌صورت ساختاری زمینه جاسوسی بازرسان آژانس را فراهم می‌آورد و آن‌طور که از موارد مشابه برمی‌آید گویا در عالم واقع هیچ‌گونه تعهد حقوقی‌ای نیز از سوی آژانس برای ممانعت از تکرار این موضوع وجود ندارد.

در این میان، از نظر کارشناسان بین‌الملل تأثیر لابی کشورهای قدرتمند بر روند تصمیم‌گیری‌های آژانس نیز مزیر بر علت است. اتهامی که البته رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌ آن را در شهریور 99 در جلسه پرسش و پاسخی که پس از دیدار با علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران برگزار شد؛ رد کرد و گفت:  آژانس رابطه انفرادی با کشور‌ها دارد و هیچ وقت اجازه نمی‌دهد بخش و کشور ثالثی بر این روابط تأثیر بگذارد. او همچنین تأکید کرد: گزارش‌ها را با حساسیت و جزییات و سیستماتیک تهیه می‌کنیم و حساسیت بالایی بر آن است. دولت‌ها می‌آیند و می‌روند، اما آژانس باقی می‌ماند و رابطه کشور‌ها با آژانس باقی می‌ماند و این مهم است. اما وی در عین حال اظهار کرد: ضمانت می‌دهیم نفوذی بر آژانس نیست، ولی فشار هست. بخشی از سیاست جهانی است که تا جایی که بتوانیم اجازه نمی‌دهیم این فشار‌ها بر فعالیت ما تأثیر بگذارد.

چه زمانی ایران با جاسوسی بازرسان آژانس اتمی برخورد می‌کند؟

خرابکاری چند روز پیش نطنز پس از حادثه تابستان این نیروگاه و ترور شهید فخری‌زاده و تجربه‌های تلخ سال‌های گذشته می‌تواند هشداری باشد برای مسئولان و متولیان امر که در باره بازگشت بازرسان آژانس و  در اختیار قرار دادن اطلاعات، با ظرافت بیشتری عمل کنند.

آن هم در شرایطی که انتظار می‌رفت آژانس که جز نظارت، مطابق اساسنامه خود وظیفه دارد از داشته‌های هسته‌ای اعضایش صیانت کند و هرگونه خدشه به آن‌ها را پیگیری کند اما واکنشی به این خرابکاری نشان نداد و حداقل به محکومیت این اقدام نپرداخت. همان‌طور که چند ماه قبل در مقابل اقدام خرابکارانه در نطنز و ترور شهید فخری‌زاده نیز اقدامی نکرد تا بر خلاف ادعای گروسی، نفوذ لابی‌های‌ آمریکا و اسرائیل بر این سازمان عیان شود؛ آنچه موجب می‌شود تا بازگشت بازرسان آژانس به نطنز، بازگشت مجرم به صحنه جرم را تداعی کند که از قدیم می‌گویند مجرم همیشه به صحنه جرم بر می‌گردد.