رئیس مرکز رشد و نوآوری دانشگاه علامه ‌طباطبایی:

٥٠ درصد فارغ‌التحصیلان می‌توانند به فضای دانش‌بنیان کشور ورود کنند/کمتر از 5درصد هزینه‌های دانشگاهی صرف حمایت از جریان فناورانه می‌شود

دانشگاه علامه طباطبایی یکی از بزرگ‌ترین دانشگاه‌های کشور است که به‌صورت ویژه بر حوزه علوم انسانی تمرکز دارد و از آن به‌نوعی با عنوان قطب علوم انسانی کشور یاد می‌شود.

٥٠ درصد فارغ‌التحصیلان می‌توانند به فضای دانش‌بنیان کشور ورود کنند/کمتر از 5درصد هزینه‌های دانشگاهی صرف حمایت از جریان فناورانه می‌شود
62819

دانشگاه علامه طباطبایی یکی از بزرگ‌ترین دانشگاه‌های کشور است که به‌صورت ویژه بر حوزه علوم انسانی تمرکز دارد و از آن به‌نوعی با عنوان قطب علوم انسانی کشور یاد می‌شود. فضای استارتاپی و شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر با فعالیت‌های حوزه فنی‌ومهندسی شناخته می‌شود؛ اما این دانشگاه تلاش کرده با راه‌اندازی مراکز نوآوری، زیست‌بوم فناوری و نوآوری ویژه حوزه علوم انسانی را ایجاد کند. ازاین‌‌رو از سال 95 برنامه‌ریزی منسجم‌تری در این حوزه داشته تا جایی‌که اکنون این دانشگاه با داشتن 4 هزار مترمربع فضای کارآفرینی، 6شتاب‌دهنده تخصصی در حوزه‌های تولید محتوا، گردشگری، هوش مصنوعی، فناوری‌های مالی، حقوق و تجارت الکترونیک و نیز 94 واحد فناور و نوآور و ایجاد اشتغال برای 3 هزار و 400 نفر، به‌عنوان یکی از دانشگاه‌های پیشرو در حوزه نوآوری علوم انسانی و اجتماعی شناخته می‌شود. ایجاد پارک علم‌وفناوری یکی از چشم‌اندازهای این دانشگاه است که در سال‌های اخیر عملیاتی نشده است.

  مصوبه وزارت علوم مانع صدور مجوز پارک علم‌وفناوری دانشگاه علامه
محمد نقی‌زاده، رئیس مرکز رشد و نوآوری دانشگاه علامه‌طباطبایی با اشاره به روند فعالیتی این اکوسیستم فناوری دانشگاهی در مسیر ارائه خدمات به شرکت‌های دانش‌بنیان تحت پوشش خود بیان کرد: «دانشگاه علامه طباطبایی به لحاظ قانونی همچنان مجوز پارک علم‌وفناوری را ندارد، بلکه زیست‌بوم فناوری و نوآوری دانشگاه علامه طباطبایی است و این موضوع به‌علت چالش‌هایی که وزارت علوم بر سر مجوزهای پارک ایجاد کرده و از چهار سال پیش اعلام کرده ‌است که در تهران مجوز پارک علم‌وفناوری صادر نمی‌کند، پیش آمده ‌است. دانشگاه علامه‌ طباطبایی شرایط خاصی دارد و عمده فعالیت‌هایش در حوزه علوم انسانی بوده و 11 دانشکده در این موضوع دارد. همچنین حدود 600 عضو هیات‌علمی و 18 هزار دانشجو دارد که این ظرفیت، فرصت خوبی برای افزایش فعالیت‌های نوآوری و کارآفرینی در دانشگاه علامه ایجاد می‌کند.»
وی افزود: «از سال 1395 به‌صورت جدی توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری دانشگاه علامه را دنبال کردیم و ابتدا با یک مرکز رشد شروع کردیم که جزء مراکز رشد و نوآوری نمونه کشوری به سبب تعداد شرکت‌های مستقر و بازده مالی‌ شرکت‌ها بوده و پیشتاز است. در همان مرکز رشد و نوآوری، چهار شتاب‌دهنده مطرح کشور حضور دارند که دو مورد از آنها در حوزه فینتک، یک مورد در حوزه گردشگری و دیگری در حوزه تولید محتواست و حدود 50 واحد فناور و نوآور در آن فعال هستند.»

  فضاهای نوآوری باید در دسترس دانشجویان باشد
به‌گفته نقی‌زاده، این شرکت‌ها تقریبا در سال 1399 حدود 40 تا 50 میلیارد درآمد مالی در حوزه علوم انسانی داشتند. براساس این، تلاش کردیم فعالیت‌ها را گسترش دهیم و مرکز دوم را کنار پردیس دهکده المپیک ایجاد کردیم که در آن مرکز چهار شتاب‌دهنده مستقر هستند. پس از آن، مرکز نوآوری تولید محتوا را جنب دانشکده ادبیات و زبان خارجه راه‌اندازی کردیم که از لحاظ فعالیت تخصصی، مرکز پیشرو تولید محتواست. مرکز علم داده و تحلیل پیشرفته کسب‌وکار که بر حوزه هوش مصنوعی و آنالیز متمرکز است، در دانشکده مدیریت و مرکز نوآوری‌های اجتماعی در دانشکده اجتماعی تاسیس شد.»  رئیس مراکز رشد و نوآوری دانشگاه علامه‌طباطبایی ادامه داد: «درحال‌حاضر درتلاش هستیم هفت مرکز تخصصی نیز کنار دانشکده‌هایمان ایجاد کنیم تا دانشجویان و اعضای هیات‌علمی به‌خوبی در این حوزه فعال شوند. تجربه نشان داده‌ است که دانشجویان لیسانس و کارشناسی‌ارشد چسبندگی بالایی به فضای دانشکده‌ای دارند و فضاهای نوآوری نباید از دانشجویان دور باشد؛ چراکه از فضای نوآوری غفلت می‌شود.»  وی با اشاره به بررسی زیرساخت این زیست‌بوم گفت: «عمده بودجه دانشگاه در دو بخش هزینه می‌شود؛ نخست بودجه زیرساختی برای فضا و مکان است که دانشگاه تامین می‌کند. یک‌سری بودجه‌ها هم، بودجه‌های مربوط به فضاسازی‌هاست که بخش عمده‌ای از آن را معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری در سال‌های مختلف حمایت کرده و یک‌سری از منابع نیز از منابع اختصاصی مراکز رشد است که توسط خودشان یا شرکت‌هایشان تامین می‌شود.»

  کمتر از 5درصد هزینه‌های دانشگاهی صرف حمایت از جریان فناورانه می‌شود
نقی‌زاده با اشاره به تعداد واحدهای فناور و شرکت خلاق فعال در این زیست‌بوم توضیح داد: «حدود 60 شرکت دانش‌بنیان و خلاق در این زیست‌بوم فعال هستند. هسته‌های فناور نیز در مراکز کارآفرینی و محل کار جمعی حضور دارند. تعداد واحد فناور و شرکت‌ها 60 تاست که نیمی از آنها دانش‌بنیان و خلاق بوده و نیمی دیگر هنوز دانش‌بنیان نشده‌اند.»
رئیس مراکز رشد و نوآوری دانشگاه علامه‌طباطبایی در ادامه توضیح داد: «واقعیت این است که اگر بخواهیم تخمین دقیقی از درصد هزینه‌های دانشگاه برای حمایت و ورود به جریان فناورانه و نوآورانه داشته باشیم، باید گفت این درصد کمتر از 5 است. عمده هزینه دانشگاه‌ها یعنی حدود 70درصد ناشی از تامین حقوق و دستمزد است و دیگر بودجه باقی‌مانده صرف کارهایی چون تامین غذا و… می‌شود و در پایان دو یا سه درصد باقی‌مانده در این مسیر خرج می‌شود؛ البته که خیلی از دانشگاه‌ها با این مشکل مواجه هستند.»

  فناوری مالی، تولید محتوا و گردشگری؛ حوزه‌های اصلی فناوری در دانشگاه علامه
وی درخصوص ارائه خدمات زیست‌بوم به شرکت‌های تحت پوشش خود گفت: «یک‌سری از خدمات ارائه‌شده به شرکت‌های مستقر در پارک، زیرساختی است. دانشگاه علامه تمامی خدمات زیرساختی و فیزیکی را به‌طور کامل به شرکت‌ها ارائه می‌کند؛ اما یک‌سری از خدمات از جنس منتورینگ و مشاوره است که به‌صورت آموزشی به صاحبان ایده و شرکت‌ها ارائه شده و در راستای توانمندسازی نیروی انسانی شرکت‌ها انجام می‌شود. البته که برای سال 1401 آموزش‌های ویژه‌ای برای کارآفرینی و نوآوری تدارک دیده‌ایم که اجرایی خواهد شد.»
نقی‌زاده با اشاره به حوزه‌های کاری این شرکت‌ها بیان کرد: «در زیست‌بوم فناوری و نوآوری دانشگاه علامه طباطبایی، سه گروه اولویت هستند که تعدادشان از دیگر گروه‌ها بیشتر است و حدود 60درصد از فعالیت شرکت‌های دانشگاه علامه در سه حوزه فینتک/فناوری مالی، تولید محتوا و گردشگری انجام می‌شود.»

  ظرفیت بالقوه دانشجویی در عرصه فناورانه باید بالفعل شود
رئیس مراکز رشد و نوآوری دانشگاه علامه‌طباطبایی درخصوص اینکه چند درصد از جمعیت دانشجویی کشور، توانایی ورود به عرصه استارتاپی و دانش‌بنیانی کشور را دارند، عنوان کرد: «دانشجویی که وارد این حوزه می‌شوند، دو دسته‌اند؛ نخست، دانشجویانی که خودشان نقش کارآفرینانه ایفا می‌کنند، یعنی واحد فناوری را خلق می‌کنند که درحال‌حاضر رنج آن در دنیا 10درصد است که اگر دانشگاه‌های کشور نیز بتوانند به این 10درصد برسند، عالی است.»
نقی‌زاده تصریح کرد: «ظرفیت بالقوه دانشگاه علامه طباطبایی بیش از 1800 نفر است که می‌توانند خودشان کارآفرین شوند و باید تلاش کرد این ظرفیت بالفعل شود. گروه دیگر، کسانی هستند که در قالب مشاغل مختلف می‌توانند در شرکت‌های دانش‌بنیان و فضای استارتاپی کار کنند. شرکت دانش‌بنیان نیز حسابدار، مدیر منابع انسانی، تولیدکننده محتوا و… می‌خواهد و در این بخش هیچ محدودیتی نداریم. پس برای پاسخ به این سوال، باید ابتدا آنها را به دو دسته پیشران کارآفرینی و فعالان حاضر در شرکت‌های دانش‌بنیان تقسیم‌بندی کرد.»
وی با اشاره به رغبت کم دانشجویان برای ورود به این فضا توضیح داد: «بخشی از این بی‌رغبتی به فضای اقتصادی کشور و جریاناتی چون رکود و تحریم بازمی‌گردد. مثلا کسی مدیرعامل شرکت موفقی است، حقوق 25 میلیونی دارد که این مبلغ به دلار، هزار دلار می‌شود اما وقتی این آدم در یک شرکت خارجی کدنویس می‌‌شود، دو تا سه هزار دلار می‌گیرد، این تفاوت معنادار در نرخ ارز و اقتصاد کلان ایجاد شده و موجب رغبت کم دانشجویان و فارغ‌التحصیلان برای ورود به این عرصه می‌شود.»

  دانشگاه‌ها باید ضریب اشتباه دانشجو را بپذیرند
نقی‌زاده ادامه داد: «در این مسیر نیز فعالان و صاحبان ایده بسیاری را از دست دادیم و باید به آنها هم حق بدهیم. بخش دیگر ماجرا نیز به این باز می‌گردد که در برخی دستگاه‌ها، ارزشی به کارآفرینی و نوآوری داده نمی‌شود، یعنی اگر کسی به این مسیر وارد شود، یا اصلا مورد حمایت قرار نمی‌گیرد یا کمترین اهمیت شامل حالش می‌شود و جنبه ناامیدکننده‌ای برای دانشجویان ایجاد می‌کند. جنبه سوم، توانمندسازی دانشجویان است، دانشگاه‌ها باید ضریب اشتباه دانشجو را بپذیرند و آنها را در مسیری وارد کنند که تجربه کار داشته ‌باشند، شکست بخورند تا شکست آسان را تجربه کنند و درنهایت به موفقیت برسند. دانشگاه نباید بگذارد که شکست دانشجویان پرهزینه باشد.»
رئیس مراکز رشد و نوآوری دانشگاه علامه‌طباطبایی با ارائه پیشنهادی برای اصلاح این روند توضیح داد: «اقتصاد دانش‌بنیان جدا از اقتصاد کشور نیست. باید توجه کنیم که خود اقتصاد کشور باید به‌سمتی برود که اعداد و نرخ‌ها منطقی شود، نمی‌توانیم کسی را که در حوزه نوآوری کار سطح بالایی می‌کند با 800 یا 1000 دلار قانع کنیم تا ادامه بدهد. دولت باید برای این کار راهکار بلندمدت ارائه کند. راهکار کوتاه‌مدت نیز این است که دولت زیرساخت‌ها را به‌وفور در اختیار دانشجویان قرار بدهد. صرف ایجاد و راه‌اندازی مراکز نوآوری و مراکز رشد کافی نیست، امکانات باید آنقدر زیاد باشد که دانشجو دغدغه آن را نداشته ‌باشد. مساله دیگر، ایجاد دوره‌های توانمندسازی و شرکت دانشجو در آنهاست.»

  لزوم سرمایه‌گذاری دولت برای تامین زیرساخت‌های فناورانه دانشجویی
وی در پایان با اشاره به لزوم سرمایه‌گذاری برای افزایش حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق دانشگاهی، گفت: «سرمایه‌گذاری دو دسته است؛ نخست دولتی است و دولت باید تا حد امکان زیرساخت‌ها را در دانشگاه و اطراف آن برای دانشجویان ایجاد کند. متاسفانه فضایی پیش آمده که بحث سرمایه‌گذاری زیرساختی معاونت علمی در پی انتقادهای بی‌پایه‌ای که انجام گرفته، در حالت تدافعی قرار گرفته و کم شده و اقدام درستی هم نیست. دوم، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است که آن هم تابع اقتصادی‌بودن موارد است. همه‌چیز خود را با دلار همراه می‌کند. سرمایه‌گذار ترجیح می‌د‌هد زمینی بخرد که 6ماه دیگر دوبرابر است یا سرمایه را در کسب‌وکاری بگذارد که در بهترین حالت، سالی 40درصد سود دارد؟ مورد دیگر آنکه باید فرصت‌های ویژه‌ای را که می‌توانیم از آن خلق ثروت داشته‌ باشیم، جذب کنیم. شرایط باید به‌گونه‌ای باشد که سرمایه‌گذار بخش خصوصی حتی با مسئولیت اجتماعی حاضر به سرمایه‌گذاری باشد و ریسکش را بپذیرد.»