محمد کاظم کاظمی شاعر و نویسنده افغانستانی نوشت:یک سال از سقوط کابل می‌گذرد. بله، سقوط و نه فتح و پیروزی. همه چیز افغانستان آسیب دید. زنان دوباره به محرومیت دچار شدند. بسیاری از نهادهای مدنی از میان رفتند. بسیار دانشجویان و استادان آواره شدند. اهالی ادب و دانش و هنر عمدتاً یا خاموش شدند و یا مهاجر به کشورهای دیگر. البته امنیتی نیم‌بند که هر لحظه با یک عملیات انتحاری ترک برمی‌دارد پدید آمد و آن هم عجیب نیست، چون عوامل ناامنی اینک به قدرت رسیده بودند. وقتی در بازاری دیگر دزدی نمی‌شود لزوماً به این معنی نیست که دزدها متواری شده‌اند. شاید اکنون آنان مغازه‌دار هستند.

 افغانستان گاهی درگیر تبعیض قومی بوده است، گاهی درگیر تبعیض مذهبی و گاهی زبانی. و این بار این هر سه با هم آمده است. تحجر، تبعیض و ترور، مثلثی که سه ضلع آن اینک دست به دست هم داده است.

اکنون به نظر من برای مردمی که از این وضعیت راضی نیستند، راهی نمانده است جز پایداری و مقاومت. حالا این مقاومت می‌تواند مقاومت مسلحانه و چریکی باشد، می‌تواند مقاومت مدنی باشد، می‌تواند مقاومت فرهنگی، زبانی و مذهبی باشد. البته مقاومتی در پرتو آگاهی و با چشم باز، چیزی که مقاومت مردم ما در دههٔ پنجاه و شصت فاقد آن بود. ما باید بکوشیم که به هر شکلی که هست اوضاع را تغییر دهیم و زیست بهتری برای مردم خود در کشور فراهم آوریم. ممکن است این زیست بهتر با جنگ به دست نیاید. ولی پرهیز از جنگ هم نباید به معنی پذیرش وضعیت موجود باشد.

 دوستانی که این مقاومت‌ها را وابسته به غرب می‌دانند و بلکه سقوط کابل را پیروزی مجاهدان امارت بر امریکا وانمود می‌کنند، پیشنهاد من این است که حداقل مسائل افغانستان را با دوگانهٔ امریکاگرایی و امریکاستیزی تفسیر نکنند. مردم افغانستان نه دلدادهٔ امریکایند و نه دشمن امریکا. اینجا معیارهایی دیگر حاکم است. یک مقدار تاریخ افغانستان را بخوانید؛ مناسبات قومی، زبانی و مذهبی را دریابید؛ با موانع ملت‌سازی در کشور ما بیشتر آشنا شوید و بکوشید که یک نگاه تمدنی و تاریخی را بر تعاملات خود حاکم کنید.

دوستان گرامی، شاید فعلاً به صلاح می‌دانید که با حاکمان افغانستان فالوده بخورید. نوش جان. ولی متحدان تمدنی، فرهنگی و تاریخی‌تان را فراموش نکنید. باز در آینده همین‌هایند که در کنارتان خواهند بود، چنان که در طول تاریخ بوده‌اند، به خصوص در نیم قرن اخیر و در بزنگاه‌هایی که دیدیم و گذشت.

 تصویر: تندیس بودای بامیان، قبل از تخریب و بعد از تخریب؛ نه می‌توان بخشید و نه می‌توان فراموش کرد. و تصویری که اینک از وطن دارم، چنین چیزی است.